Μια έκπληξη πρώτου μεγέθους και διεθνούς απήχησης έκρυβε το υπουργικό συμβούλιο: επιστρέφουν στην Ελλάδα 161 μοναδικής αξίας και ομορφιάς κυκλαδικών αρχαιοτήτων Αμερικανού μεγιστάνα. To πρώτο μέρος φτάνει στα μέσα Οκτωβρίου.
Νέο τους σπίτι το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Εχουν εκτεθεί σε κορυφαίες αίθουσες Τέχνης στη Νέα Υόρκη και σε εκθέσεις με θέμα τις ελληνικές αρχαιότητες, ως δάνεια από τον ιδιοκτήτη τους. Φέρεται να είναι δισεκατομμυριούχος μεγιστάνας του real estate, γνωστός φιλάνθρωπος, με μεγάλο έργο στην προστασία και την υποστήριξη των αστέγων, ενεργό μέλος της εβραϊκής κοινότητας των ΗΠΑ. Αποφάσισε να δώσει το «πράσινο φως» για τον επαναπατρισμό της συλλογής του με τις κυκλαδικές αρχαιότητες, στη χώρα από τα σπλάχνα της οποίας αναδύθηκαν. Στις 21 Ιουλίου του 2022 τις δώρισε στο
«Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού» με έδρα το Ντελαγουέρ. Θα επιστρέψουν στην Ελλάδα ως τα μέσα Οκτωβρίου. Προηγήθηκε πολύχρονη σκληρή διαπραγμάτευση και συζήτηση.
Ως τα μέσα Οκτωβρίου θα έχει επιστρέψει στην Ελλάδα το πρώτο μέρος της συλλογής και θα οργανωθούν δυο μεγάλες εκθέσεις, η μία στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, η άλλη στο Metropolitan Museum.
Το όνομα του συλλέκτη δεν έχει γίνει επισήμως γνωστό, αν και έχει διαρρεύσει και έχει τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου που περιγράφουμε παραπάνω. Μοναδική, αμετακίνητη και ξεκάθαρη δήλωση της μεγάλης είδησης ήταν αρχικά οι παρακάτω αράδες στην ατζέντα του Υπουργικού Συμβουλίου: «Παρουσίαση από την υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη του νομοσχεδίου για την “Κύρωση της συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντελαγουέρ σχετικά με την επιστροφή στην Ελλάδα συλλογής αρχαιοτήτων του κυκλαδικού πολιτισμού”».
Η Λίνα Μενδώνη αναμένεται να φέρει το νομοσχέδιο στη Βουλή τη Δευτέρα και να συζητηθεί στην ολομέλεια την Τετάρτη. Τότε θα μάθουμε περισσότερα στοιχεία.
Πρώτη παγκόσμια έκθεσή τους στην Ελλάδα τον Νοέμβριο
Στην ανακοίνωση του υπουργικού συμβουλίου που εκδόθηκε το βράδυ της Τρίτης διαβάζουμε: «Με την προς κύρωση συμφωνία, τα μέρη συμφωνούν και αποδέχονται ότι το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, ως εκπρόσωπος του Ελληνικού Δημοσίου, που είναι ο αποκλειστικός κύριος των ελληνικών αρχαιοτήτων, σύμφωνα με τον ελληνικό αρχαιολογικό νόμο (i) αναγνωρίζει το μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο «Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού» με έδρα το Ντελαγουέρ και με καταστατικό σκοπό την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, ως κάτοχο μιας συλλογής 161 σπάνιων αρχαιοτήτων του Κυκλαδικού Πολιτισμού, η οποία παραχωρήθηκε στο Ινστιτούτο από ιδιώτη συλλέκτη της Νέας Υόρκης, δυνάμει της από 21 Ιουλίου 2022 Σύμβασης Εισφοράς («Contribution Agreement») μεταξύ τους και (ii) εγκρίνει την έκθεση της συλλογής στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης («MΕΤ») και την επιστροφή του πρώτου μέρους αυτής στην Ελλάδα το αργότερο έως την 15η Οκτωβρίου 2022 και την πραγματοποίηση της πρώτης παγκόσμιας έκθεσής του προς το κοινό, για διάστημα ενός έτους (1 Νοεμβρίου 2022 - 31 Οκτωβρίου 2023 ) στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Η προς κύρωση συμφωνία βαίνει υπέρ των συμφερόντων της χώρας:
Α. Βραχυπρόθεσμα διότι:
-επαναπατρίζεται χωρίς αντιδικία και χωρίς καμία απολύτως οικονομική επιβάρυνση του Ελληνικού Δημοσίου, μεγάλος αριθμός «άγνωστων» αρχαιοτήτων (161), πολλές από τις οποίες αποτελούν εξαιρετικά σπάνια ή ακόμα και παγκοσμίως μοναδικά δείγματα της τέχνης και της τεχνικής του Κυκλαδικού Πολιτισμού της 3ης προχριστιανικής χιλιετίας και παρέχουν νέα δεδομένα στην επιστημονική γνώση αυτής της περιόδου.
-Η πρώτη παγκόσμια προβολή μέρους της συλλογής προς το κοινό, θα διενεργηθεί στην Ελλάδα άμεσα (έκθεση στο Κυκλαδικό Μουσείο από 1 Νοεμβρίου 2022 έως 31 Οκτωβρίου 2023).
-Η έκθεση της συλλογής στο ΜΕΤ, ένα από τα σημαντικότερα και με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα μουσεία του κόσμου, θα διενεργηθεί με δεδηλωμένη την ιδιοκτησία του Ελληνικού Κράτους. Επισημαίνεται ότι η αναφορά «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ – ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ» («Hellenic Republic - Ministry of Culture and Sports») υιοθετείται για πρώτη φορά από το ΜΕΤ, δυνάμει της σχετικής υποχρέωσης που αναλαμβάνει αυτό με την προς κύρωση συμφωνία.
-Η αίθουσα στο ΜΕΤ με την ως άνω ένδειξη της ιδιοκτησίας του Ελληνικού Κράτους έχει δεσμευθεί, χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση του Ελληνικού Δημοσίου, για διαρκή και πολυετή επί 50 έτη προβολή του Κυκλαδικού Πολιτισμού.
-Ιδρύεται άμεσα δυναμική και πολυετής συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου και του ΜΕΤ, μέσω των δράσεων του Μνημονίου που θα υπογραφεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2022.
Β. Μακροπρόθεσμα διότι:
-Ιδρύεται διαδικασία και τρόπος που ενθαρρύνει και προτρέπει και άλλους συλλέκτες ελληνικών αρχαιοτήτων να προβούν σε αντίστοιχες κινήσεις, οι οποίες θα οδηγήσουν σε επαναπατρισμούς αρχαιοτήτων, χωρίς τα μειονεκτήματα της δικαστικής εμπλοκής.
-Ενισχύεται η ηθική του επαναπατρισμού και δημιουργείται το κατάλληλο υπόβαθρο για την επίτευξη των ευκταίων συγκλίσεων υπέρ θεμελιωδών εθνικών επιδιώξεων στα ζητήματα διεκδίκησης και επαναπατρισμού. Και τούτο, καθώς η προς κύρωση σύμβαση εκπέμπει μήνυμα ισχυρού συμβολισμού προς τα κράτη, τους θεσμούς και τις ίδιες τις κοινωνίες, τις ειδικές ομάδες αρμόδιων επιστημόνων, αλλά και το γενικό κοινό, όπως όλοι αυτοί οι αποδέκτες ευαισθητοποιούνται και διαμορφώνουν θέσεις και αντιλήψεις.
-Η Ελλάδα εμφανίζεται ως σύγχρονη χώρα με εξωστρεφή μουσειακή πολιτική, που υποστηρίζει τη διεθνή προβολή του πολιτισμού της σε ολοένα και μεγαλύτερα ακροατήρια.
Η υπόθεση είναι ιδιαίτερη, με ισορροπίες που ανά πάσα στιγμή μπορεί να ανατραπούν, και γι' αυτό οι χειρισμοί είναι λεπτοί, σχεδόν χειρουργικοί.
Η υπουργός ηγήθηκε αυτής της προσπάθειας χρόνων, μαζί με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και τη διαμεσολάβηση του Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης (που έχει εδώ και χρόνια συνεργασία με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης) και του Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού Delaware.
Ο επαναπατρισμός θα είναι μια σημαντική στιγμή για τον ελληνικό πολιτισμό, θα φέρει στο φως ένα μέρος του πλούτου μας που χρόνια έλειπε. Και, βέβαια, στέλνει και ένα ακόμα σήμα, εμμέσως αλλά και σαφώς, για την υπόθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Το διεθνούς φήμης Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θα υποδεχθεί, όπως κανένας άλλος θεσμός δεν θα μπορούσε, αυτή την αινιγματική συλλογή. Ο Σεπτέμβριος θα είναι καθοριστικός μήνας για την υπόθεση