Όνειρο, συγκίνηση, δέος, στο κέντρο της Αθήνας. Σε μια βόλτα σου μπορείς να θαυμάσεις «ζωντανά» μπροστά στα μάτια σου έργα των Ελ Γκρέκο, Πικάσο, Βαν Γκογκ, Μιρό, Ντε Κίρικο, Τσαρούχη, Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Το Μουσείο Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή της Άνδρου στήθηκε σε ένα νεοκλασικό της Αθήνας.
Ενα μουσείο-τοπόσημο πλέον για την πρωτεύουσα σε 7.250 τ.μ. και 11 ορόφους.
Είναι το μουσείο που συντρόφευε τα καλοκαίρια μας από το νησί της Ανδρου με τις σημαντικές μετακλήσεις εκθέσεων, έργων τέχνης και καλλιτεχνών και τώρα βρίσκει τη μόνιμη έδρα του και στην πρωτεύουσα.
Ένα μουσείο διεθνούς εμβέλειας, σύγχρονης και μοντέρνας τέχνης, ιδίως ευρωπαϊκής, ανοίγει τις πύλες του στην καρδιά της Αθήνας. Από την 1η Οκτωβρίου, μετά από 26 χρόνια περιπέτειας, σχεδιασμών, παραχωρήσεων οικοπέδων και υπαναχωρήσεων, ήρθε πλέον η ώρα των εγκαινίων του πολυαναμενόμενου Μουσείου του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα: Στο επιβλητικό ιδιόκτητο νεοκλασσικό κτίριο με τη σύγχρονη προσθήκη, επί της οδού Ερατοσθένους 13 στο Παγκράτι, μόλις λίγα μέτρα από το Καλλιμάρμαρο.
180 πίνακες, γλυπτά και αντικείμενα τέχνης στις αίθουσες του μουσείου
Το πάθος του Βασίλη Γουλανδρή και της συζύγου του Ελίζας για την τέχνη, οδήγησε το ζευγάρι από τα μέσα της δεκαετίας του '50 και έως το τέλος της ζωής τους στη συγκρότηση μιας θαυμαστής συλλογής μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης, με εμφανές κριτήριο επιλογής των έργων το προσωπικό γούστο του ζεύγους και με χαρακτήρα συλλέκτη «παλαιάς κοπής» αντί του χρηματιστηρίου της τέχνης. Μια ιδιωτική συλλογή άκρως ενδιαφέρουσα για την Ιστορία της τέχνης, η οποία περιμένει τον επισκέπτη να την ανακαλύψει καθώς «διαβάζει» τα έργα. Ο τρόπος που παρουσιάζονται προς το παρόν 180 πίνακες, γλυπτά και αντικείμενα τέχνης, είναι άνετος και «ευανάγνωστος» χάρη στη σκηνογραφική τους διάταξη.
Στο μουσείο συνδιαλέγονται έργα από την περίοδο 1880-1980
Tην κύρια θέση στη συλλογή κατέχει η μοντέρνα και η σύγχρονη τέχνη, ευρωπαϊκή κυρίως, με έργα που χρονολογούνται από την περίοδο 1880-1980. Στον 1ο και 2ο όροφο του κτιρίου, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν, υπό το πράο βλέμμα του El Greco, έργα των Paul Cézanne, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Claude Monet, Edgar Degas, Pablo Picasso, Henri de Toulouse-Lautrec, Pierre Bonnard, Georges Braque, Joan Miró, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Fernand Léger, Jackson Pollock, Francis Bacon, Alberto Giacometti, Marc Chagall, Jean Hélion, Hans Arp, Ben Nicholson, Barbara Hepworth, César, Jean Tinguely, Niki de Saint Phalle, Friedensreich Hundertwasser, Balthus, Victor Brauner, Giorgio de Chirico και άλλων.
Κεντρικό πρόσωπο αυτής της σύναξης καλλιτεχνών είναι ο Paul Cézanne, για τον οποίο ο Picasso έλεγε ότι «ήταν ο πατέρας όλων μας», ενώ ο Giacometti θεωρούσε πως ήταν ο μοναδικός, μαζί με τους Βυζαντινούς, που ήξερε να σχεδιάζει. Επιπλέον, είναι ο πρώτος μοντέρνος ζωγράφος που εντάχθηκε στην υπό διαμόρφωση συλλογή του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή.
Νοερή ξενάγηση στο μουσείο
Μπαίνοντας από την ειδικά διαμορφωμένη πλατεία Αγίου Σπυρίδωνα, που αποτελεί δωρεά του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή προς τον δήμο Αθηναίων, στην είσοδο του μουσείου τον επισκέπτη υποδέχεται το πορτρέτο της Ελίζας Γουλανδρή δια χειρός Μαρκ Σαγκάλ (1966).
Ξεκινώντας από τον 1ο όροφο, βλέπει κανείς το πρώτο κορυφαίο απόκτημα της συλλογής, την «Θεία Μορφή» του Ελ Γκρέκο - έργο που αγοράστηκε από γκαλερί το 1956.
Την επόμενη χρονιά, το ζεύγος Γουλανδρή στράφηκε στη σύγχρονη τέχνη και ιδιαίτερα στην πρωτοπορία της μοντέρνας τέχνης αγοράζοντας τρία έργα του Πολ Σεζάν, μεταξύ των οποίων μια μικρή αυτοπροσωπογραφία του καλλιτέχνη ενώ κοιτάζει πάνω από τον ώμο του: «Ο δάσκαλός μας, πατέρας όλων μας» τον είχε χαρακτηρίσει ο Πικάσο. Κάποια έργα της συλλογής, πίνακες και γλυπτά, προέρχονται από σειρές όπως ο «Καθεδρικός ναός της Ρουέν το πρωί» (ροζ απόχρωση) του Κλοντ Μονέ ή περιορισμένα αντίτυπα που έχυσε ο καλλιτέχνης σε μπρούντζο, όπως η συναρπαστική «Μικρή χορεύτρια δεκατεσσάρων ετών» του Ντεγκάς, «Η αιώνια άνοιξη» από τα ελάχιστα γλυπτά του Ροντέν που απεικονίζουν ερωτευμένο ζευγάρι.
Από τον Βαν Γκογκ στον Φράνσις Μπέικον
Έργα, ιστορίες, διαδρομές, ανεκδοτολογικές αναφορές των καλλιτεχνών ζωντανεύουν στους τοίχους του μουσείου. Σε περίοπτη θέση δεσπόζει η «Νεκρή φύση με καφετιέρα» του Βαν Γκογκ (1888). Μέσα σε δυσβάστακτη φτώχεια και μοναξιά στην Αρλ, ο κορυφαίος ζωγράφος σε ηλικία 35 ετών φώτισε τη σύνθεση με το δικό του θεϊκό κίτρινο χρώμα και μπλέ κοβαλτίου, μετατρέποντας τα «απαραίτητα για να φτιάχνει λίγο καφέ» σε φοβερό θησαυρό. Δίπλα του εκτίθεται ο πίνακας «Νεκρή φύση με γκρέιπ φρουτ»(1901 ή 1902) του φίλου του, Πολ Γκογκέν. Η περιδιάβαση στην ιστορία της τέχνης συνεχίζεται στον 2ο όροφο του μουσείου με έργα Βασίλι Καντίσνσκι, Πάουλ Κλέε, Φερνάν Λεζέ, Φράνσις Μπέικον κ.ά.
«Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή αρέσκονταν να παραπέμπουν μέσω των επιλογών τους σε φανταστικούς, ως επί το πλείστον, διαλόγους μεταξύ αυτών των καλλιτεχνών» εξήγησε η υπεύθυνη της συλλογής Μαρία Κουτσομάλλη-Μορώ, κόρη του διευθυντή του νέου μουσείου, Κυριάκου Κουτσομάλλη, στην παρουσίαση στους δημοσιογράφους.
Μπουζιάνης, Μοραλης, Τσαρούχης, στον ίδιο χώρο
Ο 3ος και 4ος όροφος είναι αφιερωμένος σε Έλληνες καλλιτέχνες, μοντέρνους και σύγχρονους, με έργα Γιώργου Μπουζιάνη, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Γιάννη Μόραλη, Μιχάλη Τόμπρου κ.ά..
«Με τα εγκαίνια μπαίνει τέλος στην αβεβαιότητα τόσων χρόνων του μουσείου και ξεκινά μια αρχή. Θέλουμε το μουσείο να αποτελέσει φωτεινή ρωγμή, να δώσει στίγμα στην καθημερινότητα της Αθήνας» χαιρέτησε ο διευθυντής του νέου μουσείου Δημήτρης Κουτσομάλλης επισημαίνοντας τις μουσειολογικές προδιαγραφές για εκδηλώσεις στο αμφιθέατρο του μουσείου, την βιβλιοθήκη, τα εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις ηλικίες, τις επισκέψεις σχολείων. «Μετά το μουσείο της Άνδρου, το μουσείο στην Αθήνα δίνει σάρκα και οστά «στο όραμα δύο ανθρώπων ενωμένων και αγαπημένων 'παλαιάς κοπής', όπως χαρακτηριστικά είπε η Φλερέτ Καραδόντη, ανιψιά του ζεύγους Γουλανδρή και διευθύντρια του Ιδρύματος.
Η αίθουσα του μουσείου με τα γαλλικά έπιπλα
Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή σεβάστηκε επίσης την επιθυμία των ιδρυτών για μια αίθουσα αφιερωμένη στη σημαντική συλλογή τους από γαλλικά έπιπλα υπογεγραμμένα από τους διασημότερους ébénistes και αντικείμενα τέχνης, χρονολογούμενα από το 18ο αιώνα, καθώς και κινεζικά αντικείμενα τέχνης από νεφρίτη ή πορσελάνη.
Η τέχνη, παρούσα σε όλες τις πλευρές της ζωής του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή, αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς τους. Στον όροφο του πρώτου υπογείου υπάρχει ο χώρος που προορίζεται για τις περιοδικές εκθέσεις. Η πρώτη θα φιλοξενηθεί το φθινόπωρο του 2020.
Ο πρώτος τόμος με έργα της συλλογής του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή είναι αφιερωμένος στη μοντέρνα τέχνη από το 1870 έως το 1945 και θα είναι διαθέσιμος στο μουσείο από τις 2 Οκτωβρίου. Στις 600 περίπου σελίδες της έκδοσης, η οποία περιλαμβάνει και χρονολόγιο, γίνεται λεπτομερής αναφορά σε κάθε έργο. Μέσα στον Οκτώβριο θα ακολουθήσουν δύο εκδόσεις για παιδιά: Στο μουσείο και Η συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή σε αυτοκόλλητα. Ο δεύτερος τόμος της συλλογής, με περιεχόμενο την τέχνη μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη σύγχρονη τέχνη, θα είναι διαθέσιμος το Μάιο του 2020.
Εκτός από τους εκθεσιακούς χώρους, στο μουσείο λειτουργούν ένα πωλητήριο και ένα Café - Εστιατόριο, βιβλιοθήκη τέχνης, παιδικό εργαστήριο, καθώς κι ένα σύγχρονων προδιαγραφών αμφιθέατρο, 190 θέσεων.
Από 2 Οκτωβρίου το νεοκλασικό της Ερατοσθένους μπαίνει στον πολιτιστικό χάρτη της Ευρώπης!
Φωτογραφίες: Χριστόφορος Δουλγέρης