Μια αυτοκρατορία μόδας, γεννημένη στις ακτές του Βοσπόρου το 1934, έφτασε τώρα στην Αθήνα. Στο σπίτι της Μαρίκας Κοτοπούλη, στεγάζεται το πρώτο κατάστημα στην Ελλάδα του ιστορικού ομίλου μόδας Vakko της Κωνσταντινούπολης.
«Η δεξιοτεχνία στην δημιουργία ρούχων είναι αφήγηση. Κάθε ραφή, κάθε κόψιμο έχει μια ιστορία να πει», λέει ο Τζόναθαν Άντερσον, το πρόσωπο που έφερε τσουνάμι στον χώρο της μόδας. Το Σαββατοκύριακο ανακοίνωσε ότι μετά από 11 χρόνια αποχωρεί από την Loewe και ήταν λες και τα νερά του Βοσπόρου όπου βρισκόμουν όταν έσκασε η είδηση, να ακολούθησαν την ταραχή του νέου αυτού. Βρίσκομαι στις εγκαταστάσεις της τουρκικής αυτοκρατορίας στον χώρο της μόδας αλλά και του ευ ζην, της Vakko, αγγίζω τα λινά, τα μεταξωτά υφάσματα των δημιουργιών της και πραγματικά αισθάνομαι ότι συστήνομαι ξανά με την αυθεντική ποιότητα τους.
«Κάθε ραφή, κάθε κόψιμο, έχει μια ιστορία να πει», απηχεί στον χώρο η φράση του Άντερσον, λες και αφηγείται την ιστορία της Vakko. Την παράδοξη, συγκινητική ιστορία που ξεκίνησε το 1934 όταν ο Vitali Hakko έφτιαξε ένα μαγαζάκι με καπέλα που το ονόμασε «Şen Şapka», δηλαδή χαρούμενο καπέλο για να επεκταθεί λίγα χρόνια μετά στην δημιουργία χειροποίητων μαντηλιών από τούρκικο μετάξι.
Σήμερα η εταιρεία Vakko, φυσικά εισηγμένη στο χρηματιστήριο, έφτασε να έχει έσοδα της τάξεως των 371 εκατομμυρίων ευρώ (το 2024) σημειώνοντας κάθε χρόνο αύξηση από 25 ως 50%. Πλέον εξειδικεύεται σε προϊόντα υψηλής μόδας και πολυτελείας, προσφέροντας μια σειρά συλλογών και καταστημάτων, όπως Vakko Scarves, Vakko Men & Vakko Women, Vakko Couture, V2K Designers, Vakko Wedding, Vakkorama concept stores, W Collection Menswear, Vakko Home, Vakko Outlet και φυσικά των εκπληκτικών Vakko Mare.
Επιπλέον, δραστηριοποιείται στον χώρο της γαστρονομίας με τις πρωτοβουλίες Vakko Chocolate, Vakko Tea Atelier, Vakko Coffee Atelier, το high-end ζαχαροπλαστείο Vakko Patisserie Petit Four και το γαλλικό εστιατόριο Vakko Bistrot. Η εταιρεία διαθέτει δίκτυο με περισσότερα από 150 σημεία πώλησης και απασχολεί πάνω από 2.400 εργαζόμενους.
Στο Γεντικουλέ, μεγαλώνοντας πλάι σε Έλληνες
Μια αυτοκρατορία που γεννήθηκε από το αγόρι που πήρε το όνομα «ζωή», Vitali, το όνομα που είχε το πρώτο παιδί της οικογένειας που πέθανε μωρό. Aυτός που έφερε το όνομα ζωή, ανήκε σε μια οικογένεια Σεφαραδιτών, και μεγάλωσε σε κάποιο από τα χαρακτηριστικά μικρά ξύλινα διώροφα σπιτάκια στην συνοικία Γεντικουλέ της Κωνσταντινούπολης, στα νοτιοανατολικά άκρα των Θεοδοσιανών Τειχών της πόλης, στις ακτές της θάλασσας του Μαρμαρά. Στον πάνω όροφο έμενε μια οικογένεια Ελλήνων και τα ελληνικά ήταν σαν δεύτερη γλώσσα του.
Tώρα, βρίσκομαι μέσα στις εγκαταστάσεις του ομίλου Vakko που δημιούργησε το αρχιτεκτονικό γραφείο της Νέας Υόρκης, παρεμβαίνοντας σε ένα εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο το 2010. Οι εγκαταστάσεις βραβεύθηκαν από το περιοδικό Wallpaper ως «Ο καλύτερος χώρος εργασίας», ενώ το περίφημο «Arch Daily» του απένειμε το βραβείο «Καλύτερο κτίριο της χρονιάς», σύμφωνα με τις ψήφους 30.000 αρχιτεκτόνων. Το κτίριο συνδέεται με το Power Media Center που επίσης ανήκει στον όμιλο Vakko.
Στέκομαι λοιπόν εδώ, με όλες τις παραπάνω πληροφορίες να πέφτουν βροχή σε ένα σπάνιο αμάλγαμα της ιστορίας μιας οικογένειας που συνέβαλε και στην αλλαγή της Τουρκίας στον δρόμο του δυτικού εκμοντερνισμού Κωνσταντινούπολης. Ακούω τον γιο του Vitali, τον Cem Hakko, τον ηγέτη της εταιρείας σήμερα, να μιλά για το κατάστημα Vakko που μόλις άνοιξε στην Αθήνα, στην οδό Ηρακλείτου 9, εκεί που ήταν το σπίτι της Μαρίκας Κοτοπούλη.
Και ξαφνικά τον βλέπω να συγκινείται. Η φωνή του το μαρτυρά και ο ίδιος, δεν «ντρέπεται» να το ομολογήσει καθώς στέκεται μπροστά στους Έλληνες δημοσιογράφους. Συγκινείται γιατί τον γαληνεύει το γεγονός ότι υλοποιεί μια από τις επιθυμίες του πατέρα του. Ίσως και γιατί κατανοεί ότι το άνοιγμα αυτό είναι μια εκτός πολιτικής σκακιέρας για την σύσφιξη των σχέσεων των δυο λαών. Άλλωστε είπαμε, ο πατέρας του μεγάλωσε ανάμεσα σε Έλληνες, μιλούσε ελληνικά. Έφτιαξε μάλιστα ένα μεταξωτό μαντήλι με το πορτρέτο της Φρειδερίκης, η άμαξα της οποίας σταμάτησε μπροστά στο κατάστημά του, στην Ιστικλάλ και ο Vitali της το έδωσε ο ίδιος.
Ο κόσμος της Vakko στην Αθήνα
Kάποιοι λένε ότι η Vakko είναι για την Τουρκία ότι η Hermès για την Γαλλία, ότι ο Gucci για την Ιταλία Καθώς το κατάστημα Vakko άνοιξε τις θύρες του στο Κολωνάκι, στο σπίτι της Μαρίκας Κοτοπούλη, είναι σημαντικό να ξέρει κανείς την ιστορία της εταιρείας ή ορθότερα τις «ραφές» και τα «κοψίματα» της ιστορίας που είναι ραμμένα πάνω στα ρούχα αλλά και στα μοναδικά αντικείμενα σπιτιού.
Το ισόγειο προσφέρει μια κομψή αλληλουχία χώρων, παρουσιάζοντας τη συλλογή από eau de parfums και κολώνιες, τη σειρά ειδών σπιτιού — από σερβίτσια μέχρι λευκά είδη — καθώς και τη χειροποίητη σειρά VAKKO Chocolate. Οι δύο πρώτοι όροφοι είναι αφιερωμένοι στη γυναικεία μόδα και τα αξεσουάρ της VAKKO, ενώ ο 3ος και ο 4ος όροφος φιλοξενούν τις συλλογές ένδυσης, αξεσουάρ και υποδημάτων για άνδρες. Ας ανατρέξουμε όμως στην ιστορία.
Ήταν το 1913 και ο κόσμος βρισκόταν στο χείλος ενός μεγάλου πολέμου, όταν γεννήθηκε ο Vitali. Ο πατέρας του εργαζόταν στους σιδηροδρόμους, η μητέρα του ήταν νοικοκυρά αφοσιωμένη στα παιδιά της. Ο μικρός Vitali έλαβε τη βασική του εκπαίδευση σε ένα σχολείο που διοικούνταν από τη γαλλική μοναστική κοινότητα των Frères, στην κοντινή συνοικία Κουμκαπί της Κωνσταντινούπολης.
Το αγόρι που φωνάζει «παρακαλώ, περάστε μέσα»
Ωστόσο, μπόρεσε να φοιτήσει μόνο για έξι χρόνια, καθώς ο πατέρας του έχασε τη δουλειά του και άρχισε να εργάζεται ως ξυλουργός, με τον γιο του πλάι του ως μαθητευόμενο. Σε ηλικία επτά ετών μετέτρεψε τον ευρύχωρο, σκοτεινό χώρο όπου έπαιζαν τα παιδιά στη Γεντικουλέ σε κινηματογράφο – το μόνο του κεφάλαιο ήταν ένας μικροσκοπικός προβολέας και η ομιλία που έδωσε η μεγαλύτερη αδελφή του στα εγκαίνια. Καθώς πάλευε να λειτουργήσει τον προβολέα μετά την ομιλία της, η λάμπα πετρελαίου γλίστρησε από τα χέρια του, και το φιλμ τυλίχθηκε στις φλόγες. Ο Hakko έμεινε κλεισμένος μια εβδομάδα στο σπίτι, αλλά έμαθε να παίρνει ρίσκα στις επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με την εβραϊκή παράδοση, τα αγόρια γίνονται «άντρες» στα δεκατρία τους, σε μια τελετή γνωστή ως ‘bar mitzvah’. Συνειδητοποιώντας ότι ήταν πλέον άντρας, ο Vitali αποφάσισε μετά την τελετή ότι θα ένιωθε ενοχές αν δεν ξεκινούσε να συνεισφέρει στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Έπειτα από την ενασχόλησή του με την ξυλουργική και τον κινηματογράφο, άρχισε να εργάζεται στη Μαχμούτπασα, την παραδοσιακή συνοικία ένδυσης της Κωνσταντινούπολης. Παρόλο που η δουλειά του ήταν να στέκεται μπροστά από ένα κατάστημα και να λέει «Παρακαλώ, περάστε μέσα», ο νεαρός, του οποίου το επιχειρηματικό ένστικτο θα αποδεικνυόταν ιδιοφυές τα επόμενα χρόνια, δεν το υποτίμησε ούτε στιγμή.
Από το φέσι στo «χαρούμενο καπέλο»
Στους πολυσύχναστους δρόμους της Κωνσταντινούπολης της δεκαετίας του 1930, όπου το άρωμα των ψημένων κάστανων αναμειγνυόταν με την αλμυρή αύρα του Βοσπόρου, o νεαρός ονειροπόλος, ο Vitali Hakko, οραματίστηκε έναν κόσμο ντυμένο με κομψότητα. Σε μια εποχή όπου το φέσι κοσμούσε ακόμα τα κεφάλια των ανδρών και οι γυναικείες γκαρνταρόμπες είχαν ελάχιστα ίχνη μοντερνισμού, ο Hakko τόλμησε να εισαγάγει μια νέα γλώσσα μόδας στην Τουρκία.
Ένα μικρό κατάστημα καπέλων στο Σουλταναχαμέτ — το"Şen Şapka" (Χαρούμενο Καπέλο) -ήταν η ταπεινή αρχή αυτού που θα γινόταν ο πρώτος πολυτελής οίκος μόδας της Τουρκίας Vakko. «Αν δεν υπήρχε η μεταρρύθμιση του ντυσίματος και των καπέλων», έλεγε «δεν θα υπήρχε ούτε το Şen Şapka ούτε το Vakko.»
Η δεκαετία του 1930 στην Τουρκία ήταν μια περίοδος ριζικών αλλαγών. Οι μεταρρυθμίσεις του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ αναδιαμόρφωναν το έθνος, εκσυγχρονίζοντας τα πάντα -από τη διακυβέρνηση μέχρι το ντύσιμο. Εμπνευσμένος από αυτή τη μεταμόρφωση, ο Hakko διέκρινε μια ευκαιρία: αν μπορούσαν να αλλάξουν τα καπέλα, γιατί όχι και τα ρούχα;
Μέχρι τη δεκαετία του 1940, η προσοχή του είχε στραφεί στα μαντήλια, μετατρέποντάς τα σε εξαιρετικά αντικείμενα πόθου. Χρησιμοποιώντας ανατολίτικο βαμβάκι και μετάξι από την Προύσα, συνεργάστηκε με καλλιτέχνες για να δημιουργήσει μοτίβα που ανταγωνίζονταν εκείνα των παριζιάνικων ατελιέ. Τα σχέδια του, συχνά εμπνευσμένα από οθωμανικά μοτίβα, έγιναν φορέσιμα έργα τέχνης από τις πιο κομψές γυναίκες της Κωνσταντινούπολης.
Χαρακτηριστικό της αφοσίωσής του, της εμμονής του με το τέλειο, είναι το εξής περιστατικό: Όταν άρχισε να δημιουργεί μαντήλια, επισκέφτηκε το Παρίσι. Δίπλα στο θρυλικό καμπαρέ Lido είδε ένα κατάστημα με μαντήλια, που έφεραν εικόνες της πόλης πάνω. Δεν ήταν τυπωμένα, δεν ήταν βαμμένα, είχαν μια τεχνική που τον γοήτευσε. Κατέληξε να κατασκοπεύει για να μάθει ποιος είναι ο σχεδιαστής, ουσιαστικά ο καλλιτέχνης που τα φτιάχνει. Τον βρήκε όταν έφτασε με μια μοτοσυκλέτα και ξεφόρτωσε ένα σωρό με πακέτα.
«Δεν ξεκίνησα από το μηδέν, αλλά κάτω από το μηδέν»
Ο οδηγός της, ένας άνδρας που δεν μιλούσε πολύ, τον οδήγησε σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Rue du Bac, την μποέμικη καρδιά του Παρισιού. Εκεί αντίκρυσε μια νέα, ψηλή και αδύνατη γυναίκα, με ένα τσιγάρο Γκολουάζ να κρέμεται αναμμένο στα χείλη της, να σχεδιάζει πάνω σε ένα μεταξωτό ύφασμα. Την έφερε στην Κωνσταντινούπολη, την άφησε να περιπλανηθεί όσο ήθελε στην πόλη. Πριν φύγει, ζωγράφισε μια σειρά από μαντήλα, όπως το «Βόσπορος» και τα «Πριγκιπονήσια».
«Πολλοί επιχειρηματίες της γενιάς μου ισχυρίζονται ότι ξεκίνησαν από το μηδέν. Εγώ δεν ξεκίνησα καν από το μηδέν. Το σημείο εκκίνησής μου ήταν πολύ κάτω από το μηδέν. Παρόλα αυτά, εκπαιδεύσαμε τους εαυτούς μας σε μια εποχή όπου το μόνο μας κεφάλαιο ήταν η καλή μας θέληση, η ελπίδα μας, οι έμφυτες ικανότητές μας και η εμπιστοσύνη μας στον εαυτό μας και στο μέλλον. Ήμασταν η πρώτη γενιά της νεαρής Δημοκρατίας και οι μεταρρυθμίσεις του Ατατούρκ ήταν αυτές που μας ώθησαν.»
Το 1948, απόκτησε το πρώτο εργοστάσιο εκτύπωσης υφασμάτων της Τουρκίας, στο Κουρτουλούς, όπου το μετάξι και το βαμβάκι μετατρέπονταν σε ζωντανά, σύγχρονα μοτίβα. Στη δεκαετία του 1950, ο Hakko δεν ήταν πλέον απλώς ένας κατασκευαστής καπέλων—ήταν ο πρώτος μεγάλος μόδιστρος της Τουρκίας. Εισήγαγε την έτοιμη ένδυση, ανταγωνιζόμενος όχι άλλες μάρκες, αλλά τους έμπειρους ράφτες που μέχρι τότε έντυναν το έθνος.
Η πρώτη επίδειξη μόδας στην Τουρκία!
Η μεγαλύτερη πρόκλησή του; Να πείσει την τουρκική κοινωνία ότι η υψηλής ποιότητας, κομψή ένδυση μπορούσε να αγοραστεί έτοιμη. Με την οξεία επιχειρηματική του αντίληψη, κέρδισε τη μάχη και το 1955 πραγματοποίησε την πρώτη επίδειξη μόδας στην ιστορία της Τουρκίας—μια φαντασμαγορία που σύστησε στη χώρα τη λάμψη της πασαρέλας.
Μέχρι το 1962, το Μπέγιογλου, η κοσμοπολίτικη καρδιά της Κωνσταντινούπολης, έγινε το σκηνικό για τα εγκαίνια της πρώτης μεγάλης μπουτίκ του Vakko. Το κατάστημα ήταν πρωτοποριακό για τα τουρκικά δεδομένα. Δεν υπήρχε παζάρι, δεν υπήρχαν διαπραγματεύσεις—μόνο απόλυτη πολυτέλεια, ακρίβεια και η γοητεία του γαλλικού λιανεμπορίου.
Οι γυναίκες που κάποτε ταξίδευαν στο Παρίσι για την υψηλή ραπτική τους, τώρα επισκέπτονταν το Vakko. Το όνομα έγινε συνώνυμο της κομψότητας. Ένα μαντήλι Vakko, ένα κοστούμι Vakko, ένα νυφικό Vakko—δεν ήταν απλώς ρούχα, αλλά σύμβολα κοινωνικής θέσης, επιβεβαιώσεις εκλεπτυσμένου γούστου και δείγματα της μοντέρνας τουρκικής ταυτότητας.
Ο Hakko δεν έβλεπε ποτέ τη μόδα ως μια απομονωμένη βιομηχανία. Τη θεωρούσε τέχνη. Συνεργαζόμενος με μεγάλους Τούρκους ζωγράφους και σχεδιαστές, θόλωσε τα όρια μεταξύ υφάσματος και καμβά. Τα μαντήλια του έφεραν τις πινελιές του Bedri Rahmi Eyüboğlu, και αργότερα, οι Γκαλερί Vakko διακοσμούσαν τα καταστήματά του, μετατρέποντας τα ψώνια σε αισθητική εμπειρία.
Ο γιος του, Cem Hakko, μετέφερε το όραμα του πατέρα του στον 21ο αιώνα. Σπούδασε στο Παρίσι και το Φράιμπουργκ, όπου έγραψε το βιβλίο The Fashion Concept, εξετάζοντας την επιστημονική πλευρά της μόδας. Υπό την ηγεσία του, το 2010 δημιουργήθηκε το Vakko Fashion Center. Την ίδια χρονιά το Vakko άνοιξε το Vakko Fashion Center, ενώ ίδρυσε την βιβλιοθήκη Hakko που φιλοξενεί δεκάδες εκδόσεις μόδας και τέχνης και σήμερα βρίσκεται μέσα στο Πολιτιστικό Κέντρο Ατατούρκ, δίπλα στην νέα όπερας της Κωνσταντινούπολης.
Το brand επεκτάθηκε στον τρόπο ζωής με Vakko Hotel & Residence, Vakkorama (μια μοντέρνα νεανική γραμμή) και Vakko Patisserie, δημιουργώντας έναν ολόκληρο κόσμο πολυτέλειας γύρω από το όνομά του. Παρά την ανάπτυξη, το Vakko παραμένει βαθιά ριζωμένο στη φιλοσοφία του: δεξιοτεχνία, τέχνη και διαχρονική κομψότητα. Η εταιρεία έχει σχεδιάσει τις στολές για την Τurkish Airlines, αλλά και τις στολές για τους αθλητές και τις εθνικές αποστολές της Τουρκίας στους δύο τελευταίου Ολυμπιακούς Αγώνες.
Από ένα μικρό κατάστημα καπέλων στην παλιά Κωνσταντινούπολη έως την κορυφή της τουρκικής πολυτέλειας, το Vakko είναι κάτι παραπάνω από μια επιτυχία—είναι μια απόδειξη οράματος, τέχνης και της δύναμης της μόδας να διαμορφώνει ταυτότητες. Διότι, όπως πίστευε πάντα ο Vitali Hakko, η μόδα δεν είναι απλώς ρούχα—είναι αφήγηση.