Μόδα και χρόνος: Η επική έκθεση που ανοίγει στο Metropolitan Museum -Αναφορά-έκπληξη στον Ηνίοχο [εικόνες]

Μέσα στην έκτακτη συνθήκη της πανδημίας, η έκθεση του Met για τη συμβιωτική σχέση της μόδας με τον χρόνο αποτελεί έναν μικρό θρίαμβο.

Κορυφαίοι δημιουργοί από το 1870 ως σήμερα αποκαλύπτονται σε έναν ιδιοφυή διάλογο, όπου η ομορφιά συναντά την Ιστορία και την εσωτερική ανάγνωση του χρόνου -όσο η Βιρτζίνια Γουλφ «ορίζει» με τα λόγια της την αφήγηση.

H ζεστή φωνή της Nικόλ Κίντμαν θα υποδέχεται από την Πέμπτη, 29 Οκτωβρίου, τον επισκέπτη της έκθεσης «Σχετικά με τον χρόνο: Μόδα και Διάρκεια» στο περίφημο Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης. Mια φωνή που διαβάζει Βιρτζίνια Γουλφ, αποσπάσματα από το «Ορλάντο, μια βιογραφία», φράσεις σχετικές με τον χρόνο. Η Κίντμαν μέσα στην καραντίνα, κάθισε στην κουζίνα του σπιτιού της, με ένα φλιτζάνι καφέ στο χέρι και διάβασε αυτά τα αποσπάσματα που τώρα γίνονται η πρώτη αίσθηση που πυροδοτείται κατά την είσοδο σε μια έκθεση για τη μόδα.

Η αλήθεια είναι ότι η έκθεση του Met Costume Institute με την οποία ουσιαστικά το Metropolitan Museum γιορτάζει τα 150 χρόνια από την ίδρυσή του μέσα στο αλλόκοτο τοπίο που δημιούργησε η πανδημία, σχεδιάστηκε έτσι ώστε να προσφέρει πολλά περισσότερα από μια περιήγηση στο σύμπαν της μόδας. Φιλοσοφία, ψυχολογία, τέχνη, πολιτική συνυπάρχουν καθώς ο επισκέπτης στέκεται απέναντι από κάθε ένα ζεύγος εκθεμάτων και γίνεται «ακροατής», όχι μόνο θεατής» του διαλόγου τους.

Αλλωστε η Βιρτζίνια Γουλφ είναι η αφηγήτρια-φάντασμα της έκθεσης, καθώς αποσπάσματα από τα έργα της που αναφέρονται στην έννοια του χρόνου διατρέχουν την έκθεση. Είναι προφανές ότι η έκθεση δεν ενδιαφέρεται για μια γραμμική ψυχρή αποτύπωση της έννοιας του χρόνου, αλλά αναζητεί ερμηνείες και απεικονίσεις που έχουν σχέση με τον εσωτερικό χρόνο, με τη συνέχεια, με την όσμωση.

Η πρώτη αυτονόητη, λοιπόν, ερμηνεία είναι ότι η μόδα έχει σχέση με τον χρόνο ως θρίαμβος του εφήμερου. Καθώς στην επικράτεια του Instagram η έννοια της μόδας έχει στενέψει για να μπει στο καλούπι της «τάσης», η έκθεση στο Met μοιάζει σαν μια ολόκληρη ήπειρο που αναδύεται για να αποδείξει το ακριβώς αντίθετο. Επιθυμία του Andrew Bolton, επιμελητή της έκθεσης και υπεύθυνου του Met Costume Institute, είναι φεύγοντας ο θεατής να αισθάνεται αυτή τη μετάβαση προς τον εσωτερικό χρόνο, να διαπιστώσει πώς η συμβιωτική σχέση μόδας και χρόνου απηχεί μια βαθιά προσωπική διαδικασία εξέλιξης.  Μπορεί να το σκεφθεί καθώς θα αντικρύζει για παράδειγμα το ταγιέρ «Bar» με το οποίο ο Christian Dior κήρυξε την αρχή της δικής του επανάστασης στη μόδα στο σόου του 1947, της επανάστασης του «New Look», μαζί με το αντίστοιχο που δημιούργησε 64 χρόνια μετά ο Junya Watanabe συνδέοντας την εμβληματική δημιουργία με το μοντέρνο στοιχείο ενός τζάκετ μοτοσικλετιστή.

Με το «Bar» ο Dior, σχεδίασε μια σιλουέτα που αναδύεται πάνω από τις κακουχίες και τις στερήσεις του πολέμου και μπαίνει στη νέα εποχή με έναν τρόπο που θα μείνει αλησμόνητος. Από τις στενές, λιτές, ριχτές σιλουέτες της δεκαετίας του ’40 μεταφερόμαστε σε ένα στυλ που έχει αναφορές στα τέλη του 19^ου αιώνα. Μέση σχεδόν ασφυκτικά στενή, στρογγυλοί ώμοι, τονισμένοι γοφοί στο λευκό σακάκι και από κάτω μια πλούσια φούστα που φτάνει ως τα μέσα της γάμπας. Μια νέα εποχή μόδας είχε αρχίσει -φέροντας κάτι από την πολυτέλεια και την τόλμη του προηγούμενου αιώνα. Το 2011 ο ιδιοσυγκρασιακός Junya Watanabe συνέδεσε την εικόνα αναφοράς που έχτισε ο Dior όταν σχεδίασε το "Bar" με ένα μοντέρνο τζάκετ μοτοσικλετιστή. Το σακάκι του Dior έγινε δερμάτινο, με ένα μεγάλο φερμουάρ και μικρότερα στις τσέπες, ενώ οι ραφές ενίσχυσαν την αίσθηση της στενής μέσης. Για τηn φούστα δημιούργησε πλισέ από πολυουρεθάνη, ράβοντας κάθε τμήμα της έτσι ώστε οι ραφές να είναι εσωτερικές.

Η έκθεση που πραγματοποιείται με αποκλειστική χορηγία της Louis Vuitton, χωρίζεται σε δύο τμήματα, κάθε ένα από τα οποία παρουσιάζει 60 εκθέματα. Δηλαδή ένα έκθεμα για κάθε ένα λεπτό της ώρας. Κυρίαρχο χρώμα είναι το μαύρο, αφού επιτρέπει στο μάτι να αντιληφθεί με ακρίβεια τη μορφή της σιλουέτας, τη γεωμετρία της, κάθε δυνατή λεπτομέρεια. Το πρώτο μέρος ονομάζεται «Χρονολόγιο» και είναι ακριβώς αυτό, μια ανάπτυξη σε βάθος χρόνου, ενώ το δεύτερο μέρος φέρει τον τίτλο «Διακοπή» και αποτελείται από ρούχα, κάποια λευκά, που παρεμβαίνουν σαν μέσα από μια μηχανή του χρόνου και συνδιαλέγονται με τα ρούχα της πρώτης ενότητας. Μπορεί να είναι μία δημιουργία από το παρελθόν, μπορεί μία από το μέλλον του εκάστοτε εκθέματος.

Και αυτό κάνει ακόμα πιο γοητευτική την περιήγηση σε αυτή την έκθεση που καλεί τον επισκέπτη να βρίσκεται διαρκώς σε εγρήγορση και αδιάλειπτα έτοιμος να δεχθεί και να επεξεργαστεί μια έκπληξη. Οσο ταυτόχρονα θα συναντά τα κείμενα της Γουλφ ή θα τα ακούει όχι μόνο από την Κίντμαν, αλλά και από την Μέριλ Στριπ και την Τζούλιαν Μουρ -ναι, τις ηρωίδες της ταινίας «Hours» για τη ζωή της Βιρτζίνια Γουλφ. Μάλιστα ο συγγραφέας του Hours, ο Michael Cunningham έχει γράψει ένα δοκίμιο για τον χρόνο ειδικά για την έκθεση. Ο Andre Bolton όταν σχεδίαζε την έκθεση είχε διαρκώς στο μυαλό του τον Γάλλο φιλόσοφο Henri Bergson και την πεποίθησή του ότι ο χρόνος υπάρχει ως συνεχής ροή, ενώ η σχέση παρελθόντος και παρόντος είναι μια σχέση συνύπαρξης και όχι διαδοχής.

Η έκθεση το αποτυπώνει αυτό εύγλωττα. Ας δούμε για παράδειγμα τη δημιουργία του Ιssey Miyake το 1994 και το φόρεμα του Mariano Fortuny y Madrazo του 1930 με την αναφορά στον χιτώνα που φοράει ο χάλκινος Ηνίοχος στους Δελφούς. Ο Miyake έπαιρνε ύφασμα τουλάχιστον δυο φορές μεγαλύτερο από αυτό που θα «φαινόταν» στο τελικό αποτέλεσμα και με ακρίβεια το δίπλωνε, το σιδέρωνε, έβαζε ραφές, συμπίεζε ώστε να δημιουργήσει αυτό το αριστουργηματικό σύμπαν των πτυχών που συγκροτούσαν κάθε ρούχο του. Σε αυτό το ρούχο που ονόμασε «Flying Sauce» οι πτυχές είναι τόσο οριζόντιες όσο και κάθετες. Φουτουριστικό. Και αιώνιο. Όμως χρόνια πριν, το 1930 ο Mariano Fortuny y Madrazo στη Βενετία είχε αναπτύξει μια μέθοδο δημιουργίας πτυχώσεων για τα ρούχα του, με τις πελάτισσες να πρέπει να επιστρέφουν τα ρούχα κάθε τόσο για να ανανεωθούν, να ανασυγκροτηθούν οι πτυχώσεις. Το φόρεμα που παρουσιάζεται στην έκθεση του Μet, ονομάστηκε «Δελφός» αφού η έμπνευση ήταν ο Ηνίοχος στους Δελφούς. Η έννοια της ροής, της ακρίβειας στην κατασκευή και βέβαια η διαχρονικότητα πρωταγωνιστούν.

Οι δημιουργίες καταλήγουν στο 2020 αλλά εκκινούν από το 1870, έτος ίδρυσης του Metropolitan Museum και εποχή που σταθεροποιήθηκαν παγκοσμίως οι ζώνες του χρόνου. Η πρώτη αίθουσα είναι σκοτεινή, μαύρη, με χρυσά στοιχεία που παραπέμπουν σε ένα μεγάλο ρολόι, ενώ η δεύτερη αίθουσα είναι ένα δωμάτιο με καθρέπτες όπου τα πάντα επαναλαμβάνονται σε πολλαπλές όψεις. Είναι τέτοια η δύναμη των συνθέσεων που έχουν επιτευχθεί, ώστε αρκεί να δεις κανείς πώς παρουσιάζεται το έτος 1994 στην αίθουσα με τους καθρέπτες: Συναντάμε το διάσημο αποκαλυπτικό φόρεμα του Gianni Versace με τις παραμάνες, ένα συγκλονιστικό πλεκτό ασφυκτικά στενό φόρεμα του Azzedine Alaïa, το «Flying sauser» φόρεμα του Issey Miyake που αναφέραμε νωρίτερα, ένα διαφανές Vivienne Westwood φόρεμα με τις εσωτερικές ραφές γυμνές, ένα αισθησιακό ντραπέ του John Galliano. Όλα αποθεώνουν το σώμα, με τρόπους εντελώς διαφορετικούς όμως.

Η έκθεση κλείνει με ένα φουτουριστικό φόρεμα που δημιούργησε ειδικά για το Met ο οίκος Viktor & Rolf’s, ένα φόρεμα από ανακυκλωμένα υλικά που δημιουργούν μια αίσθηση σύννεφου, σαν ένας άγγελος. Ο επιμελητής της έκθεσης ήθελε ο επισκέπτης να βγει από το μουσείο έχοντας μια αίσθηση αισιοδοξίας, περπατώντας στους δρόμους του Μανχάταν με την πανδημία να συνεχίζει να μας απειλεί. Εχει ενδιαφέρον ότι καθώς η έκθεση επρόκειτο να παρουσιαστεί τον Μάιο, αλλά λόγω της καραντίνας δεν έγινε εφικτό, ο Bolton και οι συνεργάτες του επεξεργάστηκαν αναγκαστικά, και με τη βιαιότητα της πανδημίας, θέματα που δεν τους είχαν απασχολήσει για την έννοια του χρόνου. Συνειδητοποίησαν επίσης καθώς ξεσπούσε το κίνημα Black Lives Matter ότι δεν εκπροσωπούνταν πολλοί μαύροι δημιουργοί στην έκθεση και έσπευσαν να το αλλάξουν αυτό. H έκθεση ολοκληρώνεται στις 7 Φεβρουαρίου 2021.