Το εικαστικό ενδιαφέρον, συναντά την τρυφερότητα, ακόμα και τη συγκίνηση στο βίντεο και τις αναρτήσεις που έκανε πρόσφατα το Metropolitan Μuseum της Νέας Υόρκης για να δείξει πώς άλλαξε φούστα στο περίφημο άγαλμα της δεκατετράχρονης χορεύτριας του Εντγκάρ Ντεγκά.
H 14χρονη Μαρί, φοιτήτρια χορού στην Σχολή της Οπερας του Παρισιού, έφτασε στο ατελιέ του Ντεγκά στο Παρίσι. Της ζήτησε να ποζάρει με ταπόδια στην τέταρτη στάση, τα χέρια μπλεγμένα πίσω από την πλάτη της και ελαφρώς ανασηκωμένο το πιγούνι. Σαν ένα τόξο το σώμα της αποκάλυπτε την ανατομία του και μαζί την χορευτική ιδιότητα, την δυνατότητα της κίνησης. Περήφανη, αγέρωχη, σχεδόν με θράσος. Ετσι δημιουργήθηκε, με πρώτη ύλη το κερί και τον πηλό η πρώτη εικόνα της περίφημης χορεύτριας που σήμερα αποτελεί πόλο έλξης και θαυμασμού στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου Μάλιστα από τον Οκτώβρη έχουμε την ευκαιρία να την απολαμβάνουμε και στην Αθήνα, στο Μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή.
Η χορεύτρια αυτή, το γλυπτό της για την ακρίβεια, ντύθηκε με μια χαρακτηριστική τούλινη φούστα μπαλαρίνας, με μια τούτου από μουσελίνα, ενώ στα μαλλιά της μπήκε μια μεταξωτή κορδέλα –το αρχικό έργο «φορούσε» και ένα μεταξωτό μπούστο. Ένα αριστούργημα: το σώμα εξαιτίας του κεριού έμοιαζε σαν αληθινά σάρκινο. Το σώμα πρόδιδε την άσκηση, την πειθαρχία αλλά και σημάδια υποσιτισμού (η ελαφρώς πρησμένη κοιλιά, τα οστεώδη άκρα). Τα υλικά πρωτοφανή για την εποχή. Το σκάνδαλο δεν άργησε: αφού εκτέθηκε για περίπου δύο εβδομάδες, αποσύρθηκε διότι δεν ταίριαζε με την κυρίαρχη αισθητική και ηθική της εποχής.
Όμως η Μαρί που αποτυπώθηκε στην μνήμη και την ιστορία της ανθρωπότητας σε αυτή την κλασική στάση τουκλασικού μπαλέτου στα 14 της χρόνια, έμελλε να γίνει θρυλική. Μετά τον θάνατο του Ντεγκά, οι κληρονόμοι του δημιούργησαν 27 αντίτυπα από μπρούτζο με καφέ πατίνα, διατηρώντας την ίδια φούστα και την κορδέλα. Από αυτά, τα 16 βρίσκονται σε μουσεία ανά τον κόσμο, το ένα φυσικά στο Παγκράτι. Ένα από τα πρώτα έργα βρέθηκαν στο Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης που το 2018, μετά από εξαντλητική έρευνα που έκανε ο συντηρητής κοστουμιών του Met Γκλεν Πίτερσεν, άλλαξε την φούστα επειδή είχε φθαρεί. Αυτή την γοητευτική διαδικασία πρόβαλε πρόσφατα μέσα από τα social media το μουσείο τοπόσημο του Upper East Side στη Νέα Υόρκη. Ενας ακόμα τρόπος να κρατηθεί όχι απλώς ενεργή η επαφή με το κοινό, αλλά να κινητοποιήσει και συναισθήματα, να γεννήσει νέες εμπειρίες, μέσα από την ψηφιακή επιφάνεια.
Ο Πίτερσεν ερεύνησε τα ρούχα που φορούσαν οι χορεύτριες το 1881, εποχή που περίπου ξεκίνησε η διαδικασία δημιουργίας του έργου από τον Ντεγκά, τα αγαπημένα υλικά, τις μορφές. Μελέτησε όμως και το σύμπαν από χορεύτριες που συναντά κανείς στο έργο του Ντεγκά -εντοπίζοντας μάλιστα κάποιες ασυνέπειες στις απεικονίσεις του σε σχέση με τα ρούχα που προτιμούσαν οι χορεύτριες, τις υφές και τα μήκη.
Η αρχική φούστα που έφερε το άγαλμα είχε φθαρεί με το πέρασμα του χρόνου, είχε κοντύνει εξαιτίας της φθοράς, είχε χάσει τη φόρμα και τη λάμψη του. Τελευταία φορά είχε αλλάξει «φούστα» το γλυπτό το 1998. 20 χρόνια μετά το MET αποφάσισε να δώσει στην χορεύτρια την φούστα που της αξίζει -με αφορμή μάλιστα και την επερχόμενη τότε συμπλήρωση 150 ετών από την ίδρυση του MET. Ο Πίτερσεν ήθελε να είναι ακριβής: το μήκος της φούστας να φτάνει στο γόνατο, όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή. Είχε την ελευθερία να δημιουργήσει κάτι εξαρχής, αντί να συντηρήσει ένα υπάρχον υλικό. Στην αρχή σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει μετάξι, όμως τελικά στράφηκε σε ένα ειδικό βαμβακερό ύφασμα που του έδωσε τη διάσταση και το πάχος που ήθελε. Κυρίως ήθελε να αποφύγει ένα άκαμπτο υλικό που θα έκανε την φούστα να δείχνει ψεύτικη.
Αν και το χρώμα της φούστας που είχα αρχικά επιλέξει ο Ντεγκά ήταν λευκό, αποφασίστηκε να επιλεγεί ένα χρώμα, σχεδόν ανοιχτό καφέ που έμοιαζε με λευκό μετά το πέρασμα των χρόνων. Ετσι δεν προκλήθηκε έντονη αντίθεση με τον πατιναρισμένο μπρούτζο του αγάλματος, δεν δόθηκε η αίσθηση κάτι πρόσθετου, παράταιρου, νεωτεριστικού. Mάλιστα ο Πίτερσεν έβαζε σημεία του υφάσματος με την μέθοδο του air-brushing για να δείχνει πιο αυθεντικό το πέρασμα του χρόνου, τα σημάδια που αφήνει.
Βλέποντας το βίντεο και τις φωτογραφίες, μια υπέροχη ιστορία αποκαλύπτεται ξανά. Μια εικόνα τόσο γνωστή ανασυντίθεται και βαθαίνει. Είναι ένα από τα δώρα που μας προσφέρουν μουσεία και πολιτιστικοί οργανισμοί ανά τον κόσμο εν μέσω πανδημίας.