Προδημοσίευση του τελευταίου βιβλίου του Διονύση Σιμόπουλου, η ιστορία του πίνακα με τον βοσκό του John Craxton, το άρωμα βασιλιά Καρόλου και της Penhaligon's, ένα ζαχαροπλαστείο ρετρό και μίνιμαλ στην Αναπαύσεως, ο Καραγκιόζης και η Zeus+Dione. Ιχνη. Ιχνη για την εβδομάδα που έρχεται.
Ο υλικός πολιτισμός και οι αισθήσεις συναντούν διαρκώς νέες εμπειρίες, όσο παλαιότερες ξυπνούν. Τα ίχνη τους αναζητούμε, εντοπίζουμε και βλέπουμε τις ιστορίες και τα μυστικά πίσω και πέρα από αυτά. Από την συγκίνηση ως την έκπληξη, την απόλαυση ως τη νοσταλγία, τη γνώση ως την αναζήτηση όλα συνυπάρχουν.
Ο Σιμόπουλος μάς οδηγεί στον φθινοπωρινό ουρανό
Ο Διονύσης Σιμόπουλος μάς λέει ιστορίες επιστήμης και γνώσης για τις ξάστερες νύχτες του φθινοπώρου. Η φωνή του γεμίζει το κεφάλι μας διαβάζοντας τις λέξεις που έγραψε και που φτάνουν σε εμάς μετά τον θάνατό του που βύθισε τη χώρα σε πένθος. Το «Ο ουρανός της Ελλάδας: Φθινόπωρο» που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μεταίχμιο στις 29 Σεπτεμβρίου -μέσα στην εβδομάδα που έρχεται δηλαδή- είναι ένας ύμνος σε αυτό που ήταν και αγάπησε ο Διονύσης Σιμόπουλος. Εξασφαλίσαμε ένα απόσπασμα του βιβλίου που μας βάζει ορμητικά στις γνώσεις και τη νόηση του.
«Μόλις πιάσουν τα πρώτα κρύα του χρόνου, τις ξάστερες νύχτες του φθινοπώρου μπορούμε άνετα να θαυμάσουμε μια μικρή συντροφιά μυθικών πλασμάτων να ανεβαίνει σιωπηλή τα σκαλοπάτια του ουρανού. Είναι τα φωτερά πλάσματα μιας βασιλικής οικογένειας που τα ένωσε η επίγεια μοίρα και εξακολουθούν να ζουν ενωμένα στην ουράνια κατοικία τους. Ψηλά στον ουρανό διακρίνεται επιβλητικό ένα τεράστιο φωτεινό τετράγωνο. Το σχηματίζουν τέσσερα άστρα ισοδύναμης λάμψης, που αποτελούν το βασικό σχήμα του αστερισμού του Πήγασου, του φτερωτού αλόγου του Βελλερεφόντη. Από τα τέσσερα αυτά άστρα τα τρία μόνο ανήκουν στον Πήγασο: ο Μαρκάμπ, ο Σεάτ και ο Αλγκενίμπ. Το τέταρτο, ο Σιράχ, ανήκει στον αστερισμό της Ανδρομέδας.
Σήμερα, η Ανδρομέδα και ο Περσέας, αστερισμοί βουβοί, κατάσπαρτοι με νεφελώματα και παράξενες λάμψεις, ταξιδεύουν πλάι πλάι και σέρνουν μαζί τους στον ουρανό όλες τις αναμνήσεις της επίγειας ζωής τους. Ο Περσέας κρατά ακόμη το «γοργόνειον » και η Ανδρομέδα είναι δεμένη όχι πια στην έρημη ακτή της Αιθιοπίας, αλλά στις πελώριες σπείρες του μαγικού της πέπλου, μιας τεράστιας αστρικής πολιτείας, ενός γαλαξία, που έχει πάρει το όνομα του αστερισμού στον οποίο φαίνεται να ανήκει: είναι ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, που οι αστρονόμοι τού έχουν δώσει δύο πιο πεζά ονόματα: Μ31 ή NGC 224.
Ο μεγάλος αυτός γαλαξίας είναι ο μεγαλύτερος της τοπικής μας ομάδας 30 περίπου γαλαξιών, σε απόσταση 2,3 εκατομμυρίων ετών φωτός, και είναι το πιο απόμακρο ουράνιο αντικείμενο που μπορούμε να δούμε με γυμνό μάτι. Έτσι, μπορείτε άνετα να υποστηρίξετε ότι έχετε τη δυνατότητα να δείτε με γυμνό μάτι σε απόσταση 21,85 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων! Αυτός ο γαλαξίας, μάλιστα, μας βοήθησε να ανακαλύψουμε πόσο μεγάλο είναι το Σύμπαν.
Στις 6 Οκτωβρίου 1923, με τη ραγδαία εξέλιξη της φωτογραφικής τέχνης και με τη βοήθεια του τεράστιου για την εποχή εκείνη τηλεσκοπίου με κάτοπτρο διαμέτρου 2,5 μέτρων στο όρος Γουίλσον στην Καλιφόρνια, ο αστρονόμος Έντουιν Χαμπλ (1889-1953) κατόρθωσε να φωτογραφήσει ορισμέναμεταβλητά άστρα στον νεφελοειδή αυτόν και ανακάλυψε ότι βρίσκονταν πάνω από 2 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας, αν και οι αρχικοί του υπολογισμοί ήταν πολύ μικρότεροι.
Την πρωτοχρονιά του 1925, στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας, ο Χαμπλ ανακοίνωσε ότι ο νεφελοειδής της Ανδρομέδας ήταν μια τεράστια πολιτεία δισεκατομμυρίων άστρων έξω και πέρα από τον δικό μας Γαλαξία. Έτσι, η ανακάλυψη του Χαμπλ μάς αποκάλυψε μέσα σε μια νύχτα ότι το Σύμπαν ήταν πολύ πιο τεράστιο απ’ ό,τι μπορούσαμε να φανταστούμε μέχρι τότε.
Κοντά, πάντως, στο άστρο Γάμα της Ανδρομέδας μπορούμε να δούμε σε προφίλ και έναν άλλον σπειροειδή γαλαξία, τον NGC 891, που ανακαλύφθηκε τον Αύγουστο του 1783 από την Καρολάιν Χέρσελ (1750-1848). Βρίσκεται σε απόσταση 10 εκατομμυρίων ετών φωτός και μοιάζει αρκετά με τον δικό μας Γαλαξία, αν μπορούσαμε να τον δούμε υπό την ίδια γωνία. Η σκοτεινή διαστημική σκόνη που τον διασχίζει φαίνεται να τον «κόβει» στη μέση, ενώ ορισμένες αστρικές εκρήξεις σουπερνόβα έχουν εκτοξεύσει και άλλες ποσότητες διαστρικών αερίων και σκόνης πέρα από τον γαλαξιακό δίσκο.»
To θέατρο σκιών και η Zeus+Dione
Ο Καραγκιόζης, ο μύθος και κυρίως η πλήρης συλλογική κατακτημένη συνείδηση του θεάτρου σκιών, γίνονται το μοτίβο που διαποτίζει το μεταξωτό τετράγωνο μαντήλι που δημιούργησε ο Marios Schwab για τη νέα συλλογή της Zeus+Dione. Συνεχίζοντας τη θεματική περιπλάνηση σε θέματα βαθιάς ελληνικότητας, ιστορίας και τοπίων των Βαλκανίων και όσων μας συγκροτούν, με έναν τρόπο καινοτόμο για τη μόδα, ο Schwab μετά τα πανηγύρια το καλοκαίρι, στρέφεται τώρα στον Καραγκιόζη. Ο μπερντές, οι σκιές, οι καθοριστικές για την ποπ κουλτούρα μας φιγούρες των πρωταγωνιστών, ακόμα και το ηχόχρωμα και η ηχώ των φωνών των ερμηνευτών έγιναν ο καμβάς της δημιουργίας.
Μπλε σκούρο χρώμα, λευκό και μια αίσθηση του τρόπου που η σκιά, το σκούρο χρώμα της δράσης και του περιγράμματος φωτίζεται από το φως που πέφτει πίσω από τα πανί, εμπνέουν την δημιουργία που συναντάμε στη νέα κολεξιόν που θα παρουσιαστεί στην πληρότητά της την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου.
Μάλιστα στην παρουσίαση του μαντηλιού, ο οίκος Ζeus+Dione δεν παραλείπει να αναφερθεί στην ιστορία του θεάτρου σκιών και στην κληρονομιά του Ευγένιου Σπαθάρη «χάρη σε αυτόν ο Καραγκόζης μας διασκεδάζει ακόμα και έξω από τον λευκό καμβά, έγινε ένας ζωντανός χαρακτήρας, έγινε σύγχρονός μας, έγινε τραγούδι, έγινε αθάνατος και παγκόσμιος».
Η ιστορία του βοσκού του John Craxton
H έκθεση που παράφορα αγαπήθηκε το καλοκαίρι, αυτή με τα έργα του John Craxton στο Μουσείο Μπενάκη ολοκληρώνει τον κύκλο της την Κυριακή. Σπεύστε να την δείτε, να την ξαναδείτε. Με οδηγό αυτή τη φορά την ιστορία πίσω από ένα έργο της έκθεσης, που θα ανακαλύψετε στο βάθος, στην τελευταία έκθεση. Μας μιλά για αυτό, με τον μοναδικό του τρόπο, ο Γιώργης Μαγγίνης, Επιστημονικός διευθυντής Μουσείου Μπενάκη.
«Πολύ συχνά οι επισκέπτες σε τόπους με μακρά ιστορία και πλούσιες τέχνες έχουν την ψευδαίσθηση ότι ο χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα σε αρχαίες εικόνες και στιγμές της καθημερινότητας συντέμνεται, ότι το σήμερα και το χθες συνυπάρχουν: το βλέμμα της Νεφερτίτης αναγνωρίζεται στα μαύρα μάτια των φελάχων, οι βόστρυχοι των αρχαϊκών κούρων ταυτίζονται με τις μπούκλες των αιγαιοπελαγιτών. Μπορεί οι μαχητικοί ερευνητές των συναπαντημάτων της Δύσης με τους κόσμους του Ομήρου ή του Αλλάχ να θεωρούν αυτήν την ψευδαίσθηση “οριενταλιστική”, ωστόσο η σαγήνη της δεν περιορίζεται στους ετερόχθονες – αρκεί να αναλογιστούμε πόσο συχνά χρησιμοποιείται από τους ποιητές της “γενιάς του ’30” στην Ελλάδα.
John Craxton, Βοσκός, Τέμπερα σε μουσαμά, 154 x 102 εκ.
Craxton Estate
Συνεπώς, η επιθυμία του John Craxton, του ζωγράφου που τιμά φέτος το Μουσείο Μπενάκη με μια σημαντική αναδρομική έκθεση, να συμφύρει τη μεταπολεμική πραγματικότητα με τη μινωική προϊστορία, την κλασική αρχαιότητα ή και τους βυζαντινούς χρόνους δεν πρέπει να αποδοθεί στη βρετανική του καταγωγή. Έχοντας αφομοιώσει τους αισθητικούς προβληματισμούς σύγχρονων Ελλήνων διανοητών, ο Craxton ακολουθεί πορεία παράλληλη με εκείνες των φίλων του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα και Γιώργου Σεφέρη. Οι αναφορές στο παρελθόν αναβρύζουν από κάθε γωνιά των έργων του μέσα από συνθέσεις, χειρονομίες, διακοσμητικά θέματα και χρωματικές κλίμακες, μέσα από το πετάρισμα μιας τοιχογραφημένης πέρδικας σ’ ένα οργιαστικό τοπίο, τον καμαραϊκό στρόβιλο πάνω από δύο ερωτοχτυπημένα αιλουροειδή, την τεθλασμένη πτυχολογία του αρχαγγέλου στο σακάκι ενός χορευτή ζεϊμπέκικου.
Ανάμεσα στα έργα της έκθεσης ξεχωρίζει μια βουκολική σκηνή απαθανατισμένη από τον περιπατητή ζωγράφο στα βουνά της Κρήτης. Ένας μελαχρινός βοσκός με μαύρο πουκάμισο και χακί παντελόνι έχει καβαλήσει ένα μαύρο κριάρι και με το δεξί του χέρι τραβά ένα σκοινί που έχει πλεχτεί στα κέρατα του ατίθασου ζωντανού, ενώ η αριστερή παλάμη του είναι τεντωμένη σε αντίστιξη. Παρά τη βίαιη ενεργητικότητά της, η σκηνή είναι ανάλαφρη, σχεδόν χαρούμενη, μια αίσθηση που αναδεικνύουν τα αρμονικά χρώματα του καμβά. Η αναφορά του Craxton στην αρχαιότητα είναι σαφής: πρόκειται για τη σκηνή σύλληψης ταύρου στο ένα από τα δύο κύπελλα από χρυσό που βρέθηκαν στον θολωτό τάφο του Βαφειού στη Λακωνία. Στο κύπελλο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με αριθμό 1758, ένας μακρυμάλλης νέος με ζώμα τραβά σκοινί δεμένο στο πίσω αριστερά πόδι του ταύρου. Κι εδώ, τη βίαιη σκηνή διατρέχει κάποια ευθυμία, καθώς ο ταύρος αγνοεί τον άντρα που τον παγιδεύει, έχοντας προσηλωθεί στην αγελάδα μπροστά του, με σαφή ερωτική διάθεση. Τόσο στον πίνακα του Craxton όσο και στο κρητομυκηναϊκό κύπελλο του 15ου αιώνα π.Χ., η πάλη των ζώων με τους νέους που τα αιχμαλωτίζουν γίνεται μια χορογραφία γεμάτη σφρίγος που ενώνει, μέσα από απόσταση τρεισήμισι χιλιετιών, το παρελθόν με το παρόν, καθιστώντας τον καλλιτέχνη ενορατικό μέντιουμ ενός αισθαντικού, κρητικού διηνεκούς.»
Βάσκικη τάρτα και γαλακτομπούρεκο στο Μετς
Χειροποίητο, πιστό στην παράδοση, με τον σημερινό τρόπο, αυθεντικό, δημιουργικό, μεστό. Λέξεις που ταιριάζουν σε μια ιστορία ελληνικής επιχειρηματικότητας, από μια παρέα νεων που αποφάσισαν να φτιάξουν ένα ζαχαροπλαστείο με αναφορές στο αστικό παρελθόν της πόλης, αλλά με τις δικές τους αισθητικές και βιωματικές αναφορές. Το Ρεσιτάλ, στην οδό Αναυπαύσεως, λίγα βήματα από την είσοδο του Πρώτου Νεκροταφείου, είναι ένα ελληνικό case study με το βλέμμα στον κόσμο. Μια fun patisserie.
Λευκά μικρά πλακάκια με μαύρο αρμό ντύνουν το πάτωμα και τους τοίχους δίνοντας την αίσθηση ενός εργαστηρίου ζαχαροπλαστικής από την πόλη, ή τα φημισμένα ζαχαροπλαστεία της Κηφισιάς και του κέντρου της Αθήνας. Στους τοίχους φωτογραφίες σύγχρονων δημιουργών που εστιάζουν σε πρόσωπα, τρόλεϊ με ποτά σε μια γωνιά, γλάστρες με πράσινα φυτά ολόγυρα. Τον χώρο επιμελήθηκε η Studiomateriality.
Στα τραπέζια μέσα στο κατάστημα ή στο πεζοδρόμιο, τα γλυκά φτάνουν μέσα σε οβάλ μεταλλικά σκεύη ή μικρά μεταλλικά τηγανάκια, που θυμίζουν τόσο την παιδική ηλικία στην Χαρά της Πατησίων, αλλά και τα ζαχαροπλαστεία που βλέπουμε στις ταινίες με τους πρωταγωνιστές να λιγουρεύονται γλυκά ή να εξομολογούνται τα δεινά τους πάνω από αυτά. Κοιτάς πίσω από την μεγάλη τραβηγμένη -βελούδινη;- κουρτίνα και βλέπεις βάσκικες τάρτες να γεμίζουν, μπανάνες να φλαμπάρονται, γαλακτομπούρεκα να σιροπιάζονται.
Στο ρεσιτάλ υπάρχουν τρεις κατηγορίες γλυκών. Τα ιδανικά για το πρωινό, τα βιτρίνας, τα βραδινά. Τρως εκεί βλέποντας τις Κυριακές να περνούν απέξω πολίτες με σακουλάκια από μνημόσυνα, ή παίρνεις τα γλυκά στο σπίτι. Η τάρτα με λάιμ, ρόδι και πραλίνα φιστικιού, είναι μια εμπειρία βραδυφλεγής αφού έχοντας τη μπουκιά στο στόμα αρχίζουν διαδοχικά να σκάνε οι γεύσεις σε έναν ανταγωνισμό επικράτησης μοναδικό. Το γαλακτομπούρεκο φτιάχνεται με τρία είδη βουτύρου, η κρέμα είναι διακριτικά άγλυκη, το σιρόπιασμα το ιδανικό για να έχεις την πληθωρική γεύση και το ιδανικό κρατς στο στόμα.
Αναπόφευκτα θα δοκιμάσεις το παραδοσιακό αυστριακό Κάιζερσμαρν, που είναι μια υβριδική μορφή πανκέικς που συνοδεύεται από πουρέ μήλου και κόκκινων φρούτων και το συναντάμε στο μενού για το πρωινό. Ανάλογα με το πότε θα το επισκεφθείς, μπορεί να δεις τον ίδιο τον pastry chef Δημήτρη Γεωργόπουλο να ετοιμάζει τα γλυκά. Στα θετικά του Ρεσιτάλ η ανεπιτήδευτη, άμεση, φιλική συμπεριφορά των σερβιτόρων. Ρετρό και σύγχρονο, οικείο και εύγευστο. Αν θες να κάψεις τις θερμίδες, μια βόλτα μέσα στον θησαυρό τέχνης του Α’ νεκροταφείου θα ήταν μια καλή ιδέα και όχι τόσο μακάβρια όσο υποθέτει κάποιος.
To άρωμα της βασιλείας
Η συμφωνία είχε κλείσει καιρό πριν, όταν ο Κάρολος ήταν ακόμα ο πρίγκιπας που περνούσε τον χρόνο του κοντά σε ότι αγαπούσε, κάπως ανέμελα και ονειροπόλα. Τώρα είναι βασιλιάς και αυτό κάνει το εγχείρημα -ίσως- ακόμα πιο ενδιαφέρον. Ο Κάρολος συμφώνησε με τη θρυλική βρετανική αρωματοποιία Penhaligon's, των αριστουργηματικών σπάνιων αρωμάτων μέσα σε μπουκάλια που δεν αποχωρίζεσαι ακόμα και όταν αδειάσουν, να φτιάξει ένα άρωμα με τα αγαπημένα του λουλούδια.
Η Penhaligon's, δημιούργησε το Highgrove Bouquet, ένα άρωμα με βάση τα λουλούδια και τα φρούτα των Highrove Gardens που τόσο αγαπά από παιδί ο βασιλιάς του Ηνωμένου Βασιλείου. Λεβάντα, γεράνιο, μιμόζα, τόνοι κεδρόξυλου και λάιμ κυριαρχούν στο άρωμα με τον μικρό πράσινο φιόγκο. Mάλιστα η έμπνευση για τη δημιουργία του ξεκίνησε από το δέντρο Tilia Petiolaris, ένα ιδιαίτερο δέντρο με λάιμ. Το 10% των εσόδων θα πηγαίνει στο Φιλανθρωπικό Ιδρυμα του Καρόλου. Η σύνδεση της Penhaligon's με τη βρετανική μοναρχία είναι ιστορική και διαχρονική και ξεκινά ήδη από το 1903 και την βασίλισσα Αλεξάνδρα.
Από το παρελθόν: Ο Νικολάου στην ΔΕΘ
Για το τέλος, μια αστραπή από το παρελθόν. Καθώς η Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης έγινε ο καμβάς πολιτικών συζητήσεων και όχι μόνο τις τελευταίες εβδομάδες, στρεφόμαστε σε ένα μικρό αριστούργημα που ανακαλύψαμε στο Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τράπεζας. Όταν ο σπουδαίος ζωγράφος Νίκος Νικολάου, εκλήθη να έχει την καλλιτεχνική επιμέλεια και τον σχεδιασμό του περιπτέρου της καπνοβιομηχανίας Κεράνη για την ΔΕΘ το 1966.
Η έγνοια, η σημασία του πολιτισμού, η ανάγκη να δείξεις κάτι ξεχωριστό, σχεδόν ιστορικό ξεχωρίζει σε αυτή τη συνεργασία που πια δεν συναντάμε στη ΔΕΘ. Στην μακέτα βλέπουμε ένα τεράστιο φυτό καπνού να υψώνεται πάνω από το περίπτερο και κάθε ένα από τα φύλλα του να παρουσιάζει ένα πακέτο τσιγάρα Κεράνη σε κασετίνα, με το λογότυπο του επίσης σπουδαίου Αγγελου Σπαχή, του οποίου έκθεση με έργα του παρουσιάζονται αυτή την εποχή στην Εθνική Βιβλιοθήκη στο ΚΠΙΣΝ.
kanesti@iefimerida.gr
#TheList