Ο Φράνκεσταϊν δεν θα μπορούσε να έχει γραφτεί στη σκιά της Ακρόπολης. Ο Φράνκεσταϊν είναι η πρώτη εξωσωματική γονιμοποίηση στον πλανήτη. Το Ιδρυμα Ωνάση δημοσιεύει το σπηλαιώδες ημερολόγιο της Λένας Κιτσοπούλου που γράφτηκε στην προετοιμασία της παράστασης.
Ηταν μια σκέψη από αυτές που δεν έχεις σχηματοποιήσει σε λέξεις. Και χρειάστηκε να φτάσω στα μισά του «Ημερολογίου Φράνκεσταϊν», με το κατάμαυρο σχεδόν χωρίς πόρους εξώφυλλο, για να κλειδώσει σε λέξεις αυτή η σκέψη. Η Λένα Κιτσοπούλου είναι φτιαγμένη από τα ίδια υλικά με τον Μισέλ Ουελμπέκ. Το βλέπω ξεκάθαρα διαβάζοντας το ημερολόγιο, διαβάζοντας την άλλοτε άναρχη, άλλοτε τρυφερή, πάντα με μια αγωνία να κουρνιάζει πίσω ακόμα από και τις πιο απελπισμένα οργισμένες στιγμές.
Ραμμένα στη φόδρα της παράστασης
Η Λένα Κιτσοπούλου, πήρε την ανάθεση από το Ιδρυμα Ωνάση να ετοιμάσει μια νέα παράσταση για το πρώτο μέρος της σεζόν του 2022. Κατέληξαν στον Φράνκεσταϊν. Και στη σκηνή συναντήθηκαν όλοι οι θεατρικοί κώδικες της Κιτσοπούλου όπως τους γνωρίζουμε πλέον, μαζί με μια τρυφερότητα και συγκίνηση να αναδύεται ώρες-ώρες, περισσότερο από ποτέ. Διαβάζοντας το ημερολόγιο της που εκδόθηκε από το Ιδρυμα Ωνάση, συνοδευόμενο από σκίτσα της, σημειώσεις της, σκέψεις, καταλαβαίνεις γιατί ο Φράνκεσταϊν ήταν μια κομβική στιγμή στη ζωή της. Και μαζί βλέπεις ποιο ήταν αυτό το τέρας και γιατί είναι όλα τερατικά γύρω μας, έτσι και αλλιώς.
«Είναι αυτό το λάπτοπ που τρελαίνεται για εξομολογήσεις» γράφει η Κιτσοπούλου. Και είναι ντόμπρα, ειλικρινής σε αυτό. Διαβάζουμε από το «μπαίνω για μπάνιο και φεύγω» μέχρι βαθιά προσωπικά, υπαρξιακά θέματα. Να, οι πρώτες φράσεις του βιβλίου: «Εδώ και κάποιες μέρες έχει εμφυτευτεί μέσα μου ένα έμβρυο και περιμένω αν αυτό θα κρατηθεί ή αν θα πέσει από το δέντρο μου σαν σάπιο κεράσι κερασιάς». Ιn yer face. Βαθιά προσωπική, και έξω από τις νόρμες της πολιτικής ορθότητας για το ζήτημα της μητρότητας και της αναμονής. Σαν σάπιο κεράσι κερασιάς. Είναι σαν οι προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης που έκανε να ράφτηκαν στην φόδρα της παράστασης, όχι συνειδητά, αλλά ως ανάγκη, ως τρόπος συνέχειας.
Φυσικά το κείμενο, όπως και η παράσταση, δεν προσαρμόζεται στα προστάγματα της λογοκρισίας. Υπάρχουν ξεσπάσματα, χαρακτηρισμοί, λέξεις που δεν μπορούν να γραφτούν εδώ. Την ρωτάω αν ποτέ έχει νιώσει να ανάγκη να κρατηθεί λίγο πίσω. «Νιώθω την απόλυτη ελευθερία να κάνω αυτό που θέλω, ποτέ δεν σκέφτομαι αν παρεξηγηθώ. Κάνω ότι παθαίνω εγώ», μου λέει. «Υπάρχει η τάση να εστιάζουν οι άνθρωποι σε μια παράσταση στη μία προκλητική στιγμή, ενώ υπάρχουν άλλες 100 στιγμές που έχουν μια ποίηση, ανθρώπους να αγκαλιάζονται, τραγούδια Χατζιδάκι και ο άλλος κολλάει σε μια λέξη».
Πληρώνεις ανέπαφα την ελπίδα της καλοπέρασης
Ναι, στη ζυγαριά μια λέξη που περιγράφει γεννητικά όργανα μπορεί να βαρύνει περισσότερο από ένα τραγούδι του Χατζιδάκι -μήπως επειδή πάψαμε να επιτρέπουμε στα τραγούδια αυτά να διεισδύουν μέσα μας όπως πριν; Μήπως επειδή ο φτιαχτός εαυτός μας έχει άλλα ιδανικά να φτάσει; Είναι απολαυστική όσο και αγκυλωτή η αναφορά της Κιτσοπούλου στις 18 Ιουλίου του 2021 όταν ακούει για το μερικό λοκντάουν στη Μύκονο «θα ακολουθήσουν και άλλα πομπώδη νησιά… Είναι πραγματικός εφιάλτης για έναν κωλοάνθρωπο ένα φυσικό τοπίο χωρίς ηχεία πάνω στο κεφάλι του.»
Ολη η καταναγκαστική ευτυχία του Instagram στον τρόπο ζωής και στις επιλογές ξεδιπλώνεται στις επόμενες σελίδες, ακίδες στα μάτια αν αντέξεις να τις διαβάσεις γιατί θα συναντήσεις τον εαυτό σου, ή έστω κομμάτια του, σε αυτές. «Τα μάτια είναι μάτια γυρίνου που πληρώνει και πληρώνει, πληρώνει την ιδέα μιας ελπίδας για καλοπέραση. Εξαρχής αυτό είναι ανέλπιδο. Αυτά τα πράγματα δεν τα πληρώνεις. Δεν αγοράζονται. Οι ιδέες, οι ελπίδες. Πόσο μάλλον ανέπαφα».
Διανοούμενος τσιρότο στο ψυχικό τραύμα κάθε πικραμένου
Εδώ, πάλι μου μιλάει ο Ουελμπέκ: «O ρόλος ενός διανοητή δεν είναι να γλείφει τα αυτιά του κάθε πικραμένου που μέσω της τσίχλας της πολιτικής ορθότητας αναμασά έναν στείρο καταγγελτικό λόγο ο οποίος έχει γίνει μανιέρα σαν τις τηλε-υστερίες που κάνουν οι πάστορες στα τοπικά αμερικανικά κανάλια των μεσοδυτικών πολιτειών. Ούτε είναι το τσιρότο για τα ψυχικά τραύματα του καθενός μας». Ιδέα προς το Ιδρυμα Ωνάση: Φέρτε τον Μισέλ Ουελμπέκ, και βάλτε τον στην σκηνή να συνομιλήσει με την Λένα Κιτσοπούλου. Να φέρουν μαζί και τις μουσικές τους.
Στο βιβλίο αναφέρονται ιδέες για το στήσιμο της παράστασης, μάλιστα υπάρχει και ο πρώτος-πρώτος διάλογος που ακούγεται στην παράσταση. Μια καταιγιστική συζήτηση γύρω από το οικογενειακό τραπέζι, με τα μέλη του να ανησυχούν επειδή ο Βίκτωρας δεν έχει όρεξη να φάει και έφαγε μόνο κράκερς. «Κρααακερς;». Η Λένα Κιτσοπούλου μού λέει ότι αυτός ο πρώτος διάλογος «μοιάζει με μετρονόμο». Η τελευταία σκηνή είναι σαν να μπαίνει κάτω από αυτό το οικογενειακό τραπέζι, στην καταπακτή του σπιτιού. Βλέπουμε τον Βίκτωρα να μπαίνει στην μήτρα, «το μωρό. Καταλήγει να κρυφτεί εκεί μέσα και να λέει δεν θέλω να βγω».
Η ανακάλυψη που γεννά την αθανασία
Υπάρχουν στιγμές που την φοβίζει όχι μόνο το χτίσιμο της παράστασης, ο τρόπος που η ίδια συνομιλεί με την Μαίρη Σέλλεϋ, αλλά ακόμα και αυτό που γράφει στις σελίδες που εκδόθηκαν. «Διαβάζω το χτεσινό μου και λέω μέσα μου ας μην εκδοθεί ποτέ αυτό το ημερολόγιο, ή τουλάχιστον ας εκδοθεί στην Τουρκία, στα τούρκικα και ας μείνει εκεί, σε λίγα αντίτυπα, στα τούρκικα. Στο μικρό βιβλιοπωλείο της πλατείας Ταίμ, εκεί στου Μουχαμέτη Γκιουντάι Γκιουλέμ το βιβλιοπωλείο να μείνει, μόνο εκεί. Και αμετάφραστο. Σας παρακαλώ πολύ».
Τι είναι έρωτας; «Οταν μπροστά στην κάβλα μίας ανακάλυψης ή μιας δημιουργίας επιτυγχάνεται η αθανασία. Εστω για λίγο». Και αργότερα «η δημιουργία όμως, το να ξεχνάς να φας για κάτι που σου έχει κυριολεκτικά πάρει το μυαλό αυτό μου φαίνεται συγκινητικό και μεγαλειώδες, παρόλο που ο δόκτορας πιστεύει το αντίθετο. Ότι δεν πρέπει ποτέ να παύεις να βλέπεις το λουλούδι που ανθίζει, ένα καιρικό φαινόμενο, μια ωραία θάλασσα, έναν άνθρωπο που αγαπάς γιατί αν αυτά τα ξεχάσεις παρασυρμένος από μια φιλοδοξία ή μια δημιουργία, τότε είσαι λάθος. Παπαριές είναι αυτά. Υπάρχουν άνθρωποι που η ζωή δεν τους λέει τίποτα, που τους θλίβει η αγάπη και η όμορφη θέα, που θέλουν να τα ξεχάσουν γιατί τους θλίβουν».
Δεν είμαι μια που μισώ
Όχι πιο θλιμμένη, αλλά πιο τρυφερή πια η Λένα Κιτσοπούλου. Να, η idée fixe μου πλέον βρίσκει και άλλα αχνάρια του Ουελμπέκ που, ναι, είναι πολύ μεγαλύτερος σε ηλικία από την Λένα, όμως και αυτός στο τελευταίο του βιβλίο στην «Εκδημένιση», μοιάζει να μην κρέμεται πια από την άκρη του σχοινιού του, εξοργισμένος και οξύς, αλλά είναι πιο ευαίσθητος, πιο τρυφερός. Πιο σάρκινος. Λέω στην Λένα Κιτσοπούλου ότι νομίζω πως είναι πιο τρυφερή από ποτέ, στη δημόσια εικόνα και το έργο της προφανώς, δεν έχω ιδέα για την ιδιωτική της ζωή.
«Πιστεύω πια σε στιγμές πιο μελαγχολικές, πιο ήσυχες. Ο θάνατος είναι πιο κοντά. Πάντα ήμουν, και τρυφερή είμαι πολύ, απλά τώρα το βγάζω. Κάποιοι βλέπαν στην αγριάδα μου ένα πόνο και αγάπη για τη ζωή. Δεν είμαι μια που μισώ».
*Λένα Κιτσοπούλου
Ημερολόγιο Φράνκεσταϊν
Onassis Foundation