«Συγγρού 33» είναι το όνομα του καινούργιου θεάτρου που άνοιξε στη Συγγρού, με τη μεγάλη ιστορία ως «δρόμος αμαρτωλός» - από παλιά τα καμπαρέ και η πιάτσα ιερόδουλων και τραβεστί έχουν διαμορφώσει τη μυθολογία ενός τόπου όπου το απαγορευμένο δίνει τον τόνο και η αμαρτία τη γοητεία.
Παρότι η «απομάγευση» έχει ήδη συμβεί (οι άγγελοι της αμαρτίας προτιμούν πλέον την κυριολεξία του πολιτικώς ορθού «σεξεργάτες»), και σήμερα, δίπλα σε εντυπωσιακά κτίρια γραφείων και ξενοδοχεία, συνυπάρχουν εν ειρήνη strip club και κέντρα διασκέδασης.
«Αγρυπνία», του Δημήτρη Δημητριάδη
Ομολογώ πως η ιδέα του Αντώνη Καλογρίδη να ανοίξει το θέατρο Συγγρού 33 με την «Αγρυπνία» τού Δημήτρη Δημητριάδη ήταν τουλάχιστον εύστοχη. Τόσο το σημείο που βρίσκεται το θέατρο όσο και οι προηγούμενες χρήσεις του χώρου ταιριάζουν με το Μastertower, ένα κλαμπ ανοχής (στριπτιζάδικο, σκυλάδικο;) που πρωταγωνιστεί στο αλληγορικό δράμα του Δημητριάδη.
Το Μastertower ανήκει στον Αυγουστίνο Ρόδη, αρχηγό μιας εγκληματικής/τρομοκρατικής συμμορίας. Θαμώνας του είναι ο Λίνος, γιος του Ευσέβιου, ηγέτη μίας χριστιανικής σέχτας. Ο νέος κάτι ψάχνει, ένας μετεωρισμός χαρακτηρίζει την ύπαρξή του, σα να γνωρίζει ότι υπάρχει Νόημα για το οποίο αξίζει να ζήσει κανείς. Κι αυτό βρίσκεται και δεν βρίσκεται στη Βαβέλ του Μastertower.
Ο Λίνος, άθελά του, θα προκαλέσει τη σύγκρουση Ρόδη-Ευσέβιου, παρότι ο πρώτος στήριξε την εξουσία του δεύτερου στην κορυφή της Εκκλησίας.
Σε ένα σημείο του έργου, όπου ο διάλογος ανακαλεί τον Ντίλερ και τον Πελάτη από το «Στην μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι», του Μπερνάρ-Μαρί Κολτέζ, λέει ο Ρόδης στον Ευσέβιο: «Ήμουν ο άνθρωπός σου. Ο εκτελεστής σου. Ο πιο έμπιστος συνεργάτης σου, ο πιο πιστός. Θα κάνω πάλι ό,τι μου ζητήσεις. Ποιο κτίριο θέλεις πάλι ν’ ανατινάξω; Ποιον θέλεις να βγάλω απ’ τη μέση; Ποιον μισείς; Ποιον υποψιάζεσαι; Ποιον δεν εμπιστεύεσαι πια; Ποιος σε ενοχλεί; Ποιος σε απειλεί; Ποιος ξέρει περισσότερα απ’ όσα πρέπει; Ποιος σε υπονομεύει; Πες μου και θα τον καθαρίσω. Και μετά θα προσθέσω άλλον έναν όροφο στο Μάστερταουερ. Έχει φτάσει τους τριάντα. Κάθε όροφος και έγκλημα. Κάθε όροφος και μια ανατίναξη. Κάθε εκατόμβη και ένας όροφος. Έτσι θεμελιώθηκε, έτσι χτίστηκε κι έτσι άρχισε ν’ ανεβαίνει. Και θ’ ανεβαίνει, θ’ ανεβαίνει όσο εσύ και άλλοι σαν εσένα χρειάζονται τα δημιουργικά χαρίσματα τού Αυγουστίνου Ρόδη, έστω κι αν δεν το παραδέχονται, έστω κι αν δεν το ομολογούν. Λέγε, ποιος έχει σειρά;»
Κινηματογράφος-πορνοσινεμά-θέατρο-Μastertower
Προσέξτε πώς οι προηγούμενες χρήσεις του χώρου νοηματοδοτούν τη νέα: στο υπόγειο της πολυκατοικίας στη Λεωφόρο Συγγρού 33 λειτούργησε από το 1962 έως το 1981 ο κινηματογράφος Πίκολο. Η μικρή αίθουσα κατέληξε μέσα στα χρόνια να λειτουργεί ως πορνοσινεμά, ώσπου έκλεισε. Παρέμεινε κλειστή για αρκετά χρόνια, μέχρι που περιήλθε στα χέρια του Αντώνη Καλογρίδη και έγινε μία σύγχρονη θεατρική αίθουσα 170 θέσεων.
Μόνο που για τις ανάγκες του πρώτου έργου στο θέατρο Συγγρού 33, ο σκηνοθέτης (που ανέλαβε και τη σκηνογραφία μαζί με τον Βαγγέλη Τάκο) μετέτρεψε το θέατρο ήδη από την είσοδό του, σε club ανοχής, το «Mastertower». Έτσι, οι θεατές γίνονται «πελάτες» ενός τόπου παρακμής, στη σκηνή του οποίου το Καλό και το Κακό δεν υφίστανται ως αντίθετες αλλά ως αλληλοσυμπληρούμενες δυνάμεις.
Βρισκόμαστε στην εποχή του λυκόφωτος των Θεών κι εδώ, στο Mastertower, σ’ αυτήν την πολιτεία των αποστατών ή/και τιμωρημένων, πεπτωκότων αγγέλων, θα εξελιχθεί το δράμα του Δημητριάδη για το τέλος των δυϊσμών που τόσες τραγωδίες έχει προκαλέσει.
Ο Δημητριάδης προσφέρει στοιχεία που καθοδηγούν τον αναγνώστη (το έργο κυκλοφορεί από τις εκδ. Νεφέλη, 2019, με τον τίτλο «Τα δώρα της νύχτας») και τον σκηνοθέτη που θα θελήσει να διαχειριστεί το έργο του επί σκηνής. Τα ονόματα, για παράδειγμα, που δίνει στους ήρωές του, Ευσέβιος, Αυγουστίνος, Λίνος, Ελευθερία Πορφυρίου δεν έχουν επιλεγεί τυχαία. Ανήκουν σε πρόσωπα που είχαν κάποιας μορφής σχέση με την τρομακτική σύγκρουση του παγανιστικού με το χριστιανικό κόσμο κατά τη διάρκεια των πρώτων μετά Χριστόν αιώνων. Αν υπερίσχυσαν οι χριστιανοί, οι αντίπαλοί τους δεν νικήθηκαν ποτέ πραγματικά: ο Ιησούς από αγένειος Απόλλωνας/Ορφέας μπορεί να έγινε Παντοκράτορας στους τρούλους των εκκλησιών αλλά και τότε δεν θυμίζει τον Δία-τα-πάντα εφορώντα; Ούτε ο Μέγας Παν επέθανε, ζει μέσα στα σκοτεινά ένστικτα που κάθε τόσο βγαίνουν στο φως για να θέσουν ξανά και ξανά το ζήτημα του, κατά Φρόιντ, «πολιτισμού ως πηγή δυστυχίας».
Όντας ένας κατεξοχήν διακειμενικός συγγραφέας, ο Δημητριάδης στην «Αγρυπνία» παίζει εκών άκων το παιχνίδι των αναφορών και των συνδέσεων μ’ ένα πλήθος μύθων και συγγραμάτων που εκκινούν από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και φτάνουν έως τους φιλόσοφους των νεότερων χρόνων, έως τον Μπλανσό (1907-2003), τον Σιοράν (1911-1995) και τον Μποντριγιάρ (1929-2007).
Η σχέση του Κακού και του Καλού, η επιλογή του ενός ή του άλλου σε συνθήκη ελευθερίας, γίνεται πεδίο μίας ανοιχτής στον χρόνο διερώτησης. Η έμφυτη ροπή του ανθρώπου για το Κακό δεν μπορεί να εκριζωθεί γιατί, ο Καντ το λέει, είναι «ριζικό Κακό» και δεν έχει σχέση απαραιτήτως με ντετερμινισμούς και εξωτερικούς καταναγκασμούς. Ούτε, βεβαίως, με το σωκρατικό «κακὸς μεν γαρ εκὼν ουδείς» («Τίμαιος» 86 d–e). Ο άνθρωπος ορίζει τον Νόμο. Επιλέγει να ακολουθεί τις επιταγές του ή να τις παραβαίνει.
«Το Κακό πηγάζει από την ελευθερία, καθώς η απόφαση να πράξουμε εναντίον του Νόμου είναι καρπός ελεύθερης προαίρεσης» σημειώνει η Μυρτώ Ρήγου στο «Πολιτισμός/1. Νομος, Γραφή, Επιθυμία». (εκδ. Πλέθρον, 2020).
Στην κατεύθυνση αυτή, δρώντας πέραν του Νόμου, ένας άνθρωπος, ένας ήρωας θεατρικού έργου, είναι ελεύθερος να προχωρήσει σε πράξεις κατεξοχήν ανατρεπτικές, κατ’ ουσίαν επαναστατικές καθώς επαναπροσδιορίζουν τα όρια Καλού-Κακού.
Τα συγκρουσιακά δίπολα στην «Αγρυπνία» τού Δημ. Δημητριάδη πολλαπλασιάζονται όσο εξελίσσεται η ιστορία του Άσωτου Υιού και μαζί μία αντεστραμμένη εκδοχή του μύθου του Πυγμαλίωνα και της Γαλάτειας. Μέσα σε μία πυρέσσουσα συνθήκη επιθυμίας για ένωση, για πλήρωση, για τελείωση, θα συγκρουστούν το Αρχαίο με το Νέο, ο Τράγος με τον Αμνό, ο Δίας/Διόνυσος με τον Χριστό, ο Νόμος με την Επιθυμία, ο καλλιτέχνης με την φύση και την πραγματικότητα. Σύμβολα και αλληγορικές σχέσεις προκαλούν αδιάλειπτα την εγρήγορση του θεατή.
«Αγρυπνία» η παράσταση
Η παράσταση του Αντώνη Καλογρίδη έχει μεγάλο ενδιαφέρον ως προς τη σχέση συγγραφέα-έργου-σκηνοθέτη. Ο σκηνοθέτης δεν οφείλει απαραιτήτως να μετέχει στη διανοητική περιπέτεια που βασανίζει τον συγγραφέα, εν προκειμένω τον Δ. Δημητριάδη, σε μια σειρά έργων του (από το «Πεθαίνω σα χώρα» έως το «Πολιτισμός: μία κοσμική τραγωδία»). Όλες τις διαφορετικές μεταξύ τους σκηνικές προσεγγίσεις τις προκαλεί το ίδιο το έργο - μία δυναμική που χαρακτηρίζει όλα τα σημαντικά έργα.
Ο Καλογρίδης απέσπασε από το έργο μία συμπαγή σκηνική ερμηνεία, την οποία και αποδίδει απενοχοποιημένα στο κοινό - σ’ ένα σύνολο θεατών, μ’ άλλα λόγια, που μπορεί να είναι νεαρής ηλικίας και να μη γνωρίζουν τι εστί Δημητριάδης, ποιος είναι αυτός ο κατεξοχήν διακειμενικός συγγραφέας, αυτός ο διανοούμενος της σκηνής.
Αφήνοντας τον εντοπισμό των διακειμενικών συνδέσεων στους θεατές που αρέσκονται σε τέτοιου είδους διανοητικά παιχνίδια, ο σκηνοθέτης εστίασε στον σημειολογικό πλούτο του Mastertower, σ’ έναν (φαντασιακό) τόπο όπου κάθε τι εμπεριέχει το αντίθετό του, στην γκρίζα ζώνη όπου ο Νόμος γίνεται Βία.
Συμμορίες επιχειρηματιών, πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών συνεργάζονται για να ενισχύσουν η μία την εξουσία της άλλης, ώσπου κάποια ρωγμή, ένα πρόσωπο-καταλύτης, θα ανατρέψει την ισορροπία της σχέσης τους. Η καταστροφή και το χάος είναι η ικανή και αναγκαία συνθήκη για να γεννηθεί ο επόμενος νέος κόσμος. Η Ιστορία, που δεν τελειώνει ποτέ, θα αποφανθεί για το αν ήταν καλύτερος.
Τον Ευσέβιο ερμηνεύει θαυμάσια ο Τάκης Σακελλαρίου, τη γυναίκα του η Ιωάννα Ασημακοπούλου (νομίζω ο ρόλος χρειαζόταν άλλον τύπο ηθοποιού), τον γιο τους (Λίνος) ο Σταύρος Τσουμάνης, την Ντέα, μία αρτίστα στο Μastertower που είναι ερωτευμένη με τον Λίνο, η Νικολέτα Κοτσαηλίδου, και το μυστήριο δίδυμο Πατέρα-Γιου, που θα λειτουργήσει ως μοχλός κάθαρσης μέσω της καταστροφής, εξαιρετικοί και οι δύο, ο Δημήτρης Δρόσος και ο Νικόλας Χαλκιαδάκης. Ο Σταύρος Τσουμάνης δεν μπόρεσε να ξεκλειδώσει την υπαρξιακή αγωνία του Άσωτου Υιού - κινούνταν σαν απελπισμένος Νάρκισσος. Αντιθέτως, ο ερμηνευτικά πολυδιάστατος Ντένης Μακρής έδωσε το μέτρο μιας άλλης, καρτουνίστικης, σκηνικής προσέγγισης, ερμηνεύοντας τον Ρόδη σαν τον Τζόκερ από τον «Μπάτμαν», αλλά με κίνηση που θυμίζει Μπομπ Γουίλσον και Θόδωρο Τερζόπουλο.
Η ηλεκτρονική μουσική που έγραψε για την παράσταση ο Κωνσταντίνος Βήτα, μαζί με τους φωτισμούς της Κατερίνας Μαραγκουδάκη και τα βίντεο του Καρόλου Πορφύρη (που προβάλλονταν σ’ όλον τον χώρο) διαμόρφωσαν την ιδανική συνθήκη για ένα σύγχρονο «Μastertower». Ωστόσο, το κεντρικό στοιχείο του σκηνικού καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της σκηνής, πιέζει τις διαστάσεις της, χωρίς να προσφέρει επιτυχείς σκηνογραφικές λύσεις.
Οπωσδήποτε η επιλογή της «Αγρυπνίας», έργο ενός ιδιαίτερου συγγραφέα που δεν έχει ανεβεί ξανά, για πρώτη παράσταση ενός καινούργιου θεατρικού χώρου, από έναν σκηνοθέτη που επανέρχεται μετά από χρόνια απουσίας, καθιστά την πρόταση του ευφάνταστου Αντώνη Καλογρίδη σαφώς ενδιαφέρουσα.
Οι ευχές για μακροημέρευση και πολλές καλές παραστάσεις στο θέατρο Συγγρού 33 είναι ευνόητες.
