Οι τοίχοι έμοιαζαν φτιαγμένοι από στεγνή λάσπη -στην πραγματικότητα ήταν ντυμένοι με βελούδο.
Η εμμονική ξεπεσμένη καλλονή Αμάντα που φλερτάρει με την υστερία ήταν η μεγαλειώδης Ιζαμπέλ Ιπέρ που βγήκε στην πρώτη σκηνή φορώντας δικό της φόρεμα (το αποκάλυψε η ίδια η Ιπέρ στο How to Spend it των Νew York Τimes ότι το φόρεμα είναι δικό της). Είδαμε τον «Γυάλινο Κόσμο» του Τενεσί Ουίλιαμς σε σκηνοθεσία Ιβαν βαν Χόβε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
Είχε αρκετούς σκοπέλους να ξεπεράσει αυτή η παράσταση. «Η σκηνή είναι μνήμη», διαβάζουμε στο σημείωμα που συνοδεύει την παράσταση. Και όμως αυτό το έργο το τόσο βαθιά αγαπημένο, είναι κατοικημένο από τις μνήμες όχι μόνο των ηρώων του, αλλά του ίδιου του κοινού που το έχουμε δει αμέτρητες φορές, το έχουμε διαβάσει, έχουμε προσαρμόσει τον μύθο του σε προσωπικές αναφορές μας. Και μετά ήταν ο σκόπελος της γλώσσας -για το μη γαλλόφωνο κοινό. Να ακούς το κείμενο στα γαλλικά, με την Ιζαμπέλ Ιπέρ στον ρόλο της ξεπεσμένης καλλονής του αμερικανικού Νότου Αμάντα να πυροβολεί σε ρυθμό και ταχύτητα μιλώντας ακατάπαυστα στα γαλλικά φυσικά που ήταν η γλώσσα της παράστασης, με τα μάτια μας να χορεύουν στον ρυθμό της, διαβάζοντας τους υπέρτιτλους και επιστρέφοντας σε αυτήν.
Ιζαμπέλ Ιπέρ ένα σκηνικό γεγονός από μόνη της
Τα μάτια επιστρέφουν μετά στο νευρώδες, λεπτό σώμα, το πάνλευκο που ακόμα και πάνω από τη σκηνή, παρά την απόσταση από τις θέσεις μας, βλέπαμε τις φλέβες του. Επιστρέφουν στο πρόσωπό της -αυτό που τα πρώτα δευτερόλεπτα από τη σκηνή που βρέθηκε η Ιπέρ στην σκηνή ήταν αδύνατο σχεδόν να σκεφθείς ή να δεις κάτι άλλο. Δεν χρειάζεται αυτή η θηριώδης σταρ να έχει υλικό, σκηνή, λόγια, χορογραφία. Αρκεί να κοιτάξεις τα ζυγωματικά της, τα μάτια της, καθώς ανασαίνει, για να έχεις μπροστά σου ένα σχεδόν ολοκληρωμένο σκηνικό γεγονός.
Ο σπουδαίος Ιβο βαν Χόβε, έστησε μια παράσταστη όπου κάθε συστατικό της ήταν εκεί για να λειτουργεί ως ενεργοποιητής και πίδακας αναμνήσεων αλλά και προσωπικών ακυρώσεων οι πλούσιοι υποψήφιοι αρραβωνιαστικοί της Αμάντα και η ζωή που δεν έζησε με υπηρέτες και οικονομική άνεση επειδή ερωτεύθηκε τον μέθυσο συζυγό της. Οι αναμνήσεις του Τζιμ που έρχεται στο σπίτι ως «προξενιό» για την κόρη, την Λώρα και που ταξιδεύει διαρκώς στα ένδοξα χρόνια της δημοφιλίας στο σχολείο, πριν καταλήξει υπάλληλος σε αποθήκη. Οι αναμνήσεις του γιου, του διαρκώς ακυρωμένου από τη μάνα του και την ίδια την ζωή Τομ, που είναι όμως αναμνήσεις όχι δικές του, αλλά από κινηματογραφικές ταινίες, από τη ζωή που δεν έζησε και ποθεί να ζήσει. Οι αναμνήσεις της ντροπαλής, ψυχικά ευνουχισμένης, με μικρό πρόβλημα αναπηρίας κόρης, της Λώρας που περνάει τη μέρα της παίζοντας με τα γυάλινα ζώα του θηριοτροφείου της στήνοντας ιστορίες και αναμνήσεις για τη ζωή τους ενώ ακούει ξανά και ξανά τους δίσκους που της άφησε ο πατέρας της πριν εγκαταλείψει την οικογένεια προς άγνωστή κατεύθυνση.
Η σκιά του πατέρα χαραγμένη στους τοίχους
Πέρα από αυτούς τους πίδακες που έστησε στη σκηνή ο Χόβε όμως, υποχώρησε και έβαλε στο κέντρο την ίδια την Υπέρ. Και άπλωσε επάνω της τα σκηνοθετικά εργαλεία του και σαν ιστός αράχνης απλώθηκαν σε όλη τη σκηνή, τη σάρωσαν κυριάρχησαν. Ηταν αδύνατο να μην δεις τα πάντα στη σκηνή μέσα από τη δική της «καθοδήγηση», ήταν ένα φως που ρούφηξε τους υπέροχους νέους ηθοποιούς που συνυπήρξαν μαζί της. Αν βγαίνοντας από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση με ρωτούσε ένας περαστικός τι είδα, θα απαντούσα αυθορμήτως την Ιζαμπέλ Ιπέρ και όχι τον «Γυάλινο Κόσμο».
Ο σκηνικός χώρος ιδιοφυώς είχε μετατραπεί σε ένα ημιυπόγειο, με τοίχους στα χρώματα της ώχρας, της λάσπης που έχει στεγνώσει και κοκκινίζει κάτω από την ήλιο και που πάνω του είναι χαραγμένα πρόσωπα. Είναι ο πατέρας που έχει φύγει, και αντί της παραδοσιακής φωτογραφίας του στον τοίχο υπάρχουν αυτά τα περιγράμματα, η σκιά του που έχει πολλαπλασιαστεί και βαραίνει. Ο Jan Versweyveld που υπογράφει τα σκηνικά και τους φωτισμούς χρησιμοποίησε ένα βελούδο για να ντύσει όλη τη σκηνή, όλο το υπόγειο σπίτι της οικογένειας. Κέντρο της σκηνής, θρόνος της βασίλισσας είναι ο πάγκος της κουζίνας όπου διαρκώς σχεδόν βλέπουμε την Ιζαμπέλ Ιπέρ να μαγειρεύει, να τεμαχίζει κοτόπουλα, να ψιλοκόβει λαχανικά, να ρίχνει γάλα στη βρώμη και να κυνηγάει τα παιδιά της, 24 και 22 χρονών για να τα ταϊζει στο στόμα.
Η καταλυτική, κινηματογραφική φύση της Ιπέρ
Όμως ακόμα και το ηχητικό σύμπαν έγινε μια μορφή σημείων στίξεως της παράστασης. Η τελεία, το θαυμαστικό, τα αποσιωπητικά. Ο βόμβος του ανεμιστήρα, ο ήχος από την τσίχλα που μασάει ο Τζιμ και η Πόλα, ο ήχος της βροχής που πέφτει στα μεταλλικά κονσερβοκούτια που είναι διάσπαρτα στο σπίτι, η επιλογή των τραγουδιών. Όπως όταν η εύθραυστη Λώρα τραγουδά στον Τζιμ που αγαπούσε κρυφά από το σχολείο το γαλλικό τραγούδι «L’Aigle Noir» που τραγουδούσε η Barbara στη δεκαετία του ’70. Και η αλήθεια είναι ότι ίσως η πιο έντονη στιγμή της παράστασης, που σε κάνει να την παρακολουθείς ξέπνοα, ήταν αυτή ανάμεσα στον Τζιμ και την Λώρα, ο τρόπος που αυτή του ανοίγεται, την ακούμε να μιλάει δυνατά, να γελάει, χορεύει μαζί του και μοιάζει σαν σκηνή από το Pulp Fiction πριν καταλήξει στην παραδοχή ότι ο Τζιμ είναι αρραβωνιασμένος με άλλη.
Και εκεί επανέρχεται η καταλυτική δύναμη της Ιπέρ. Που είναι πιο κινηματογραφική από ποτέ. Οι παύσεις της, ο άχρωμος τρόπος που μιλά με παγωμένο πρόσωπο, τα μάτια ευθεία μπροστά είναι σαν δημιουργήθηκαν για να καταγράφουν από κοντά δεκάδες κάμερες. Ολη η παράσταση είχε αυτή την χροιά, του κινηματογραφικού πρόσημου, εξάλλου. Όπως εκείνη η μοναδική στιγμή, που η Ιπέρ με το λινζερί ανεβαίνει στον πάγκο της κουζίνας, ακουμπά την πλάτη της στο ψυγείο και κοιτάξει έξω από το ημιφωτισμένο παράθυρο. Το φως την λούζει και είναι σαν γυναίκα από πίνακα του Εντουαρντ Χόπερ.
Στο τέλος, αυτό που έκλεισε την παράσταση μαζί με την αυλαία ήταν η διαρκής, παρατεταμένη κραυγή αγριμιού της Αμάντα, όταν την εγκαταλείπει ο γιος της ο Τιμ, φεύγει για να μπαρκάρει στα καράβια. Του φωνάζει να φύγει η Αμάντα και όμως τον τραβάει από τα πόδια και τα χέρια, πέφτει πάνω του, γραπώνεται στο σώμα του πάνω στις σκάλες ενώ του φωνάζει «φύγε» και καταλήγει στο πάτωμα ένα κουβάρι κραυγάζοντας.
Αυτή η κραυγή σε οδηγεί στην έξοδο, μαζί με το παρατεταμένο χειροκρότημα -δεν άφηνε το κοινό τους ηθοποιούς να κατέβουν από σκηνή, ήταν αδύνατο να σταματήσει το χειροκρότημα. Όπως και μετά την παράσταση του μεσημεριού του Σαββάτου το κοινό δεν έφευγε από τα σκαλιά της Στέγης. Στεκόμασταν έξω, κάτω από το φως του δειλινού, ίδιο με το χρώμα του σκηνικού που αφήσαμε πίσω μας.
Στο κοινό ήταν και η σπουδαία Γκλεν Κλόουζ το μεσημέρι του Σαββάτου. Eσπευσε μετά στο καμαρίνι να συναντήσει την Ιπέρ και να συνομιλήσουν. Τελευταία φορά την είχαμε δει στην Επίδαυρο στην παράσταση του Οστερμάγιερ, τον «Οιδίποδα» αλλά και στο Μουσείο της Ακρόπολης με τον φίλο της πλέον Νίκο Σταμπολίδη.
