Δεν θα μιλήσουμε για πυρκαγιές, επικείμενους σεισμούς και τσουνάμι σε αυτή την συνάντηση με τον καθηγητή Φυσικών Καταστροφών Κώστα Συνολάκη, η τέχνη είναι αυτή που θα μονοπωλήσει την κουβέντα.
Αυτό το καλοκαίρι ο καθηγητής Κώστας Συνολάκης, Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής για την Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής στην Ελλάδα και Καθηγητής Φυσικών Καταστροφών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, ως Διευθυντής / President του Κολλεγίου Αθηνών ανοίγει για πρώτη φορά τον κήπο του εκπαιδευτικού Ιδρύματος στο κοινό, δημιουργώντας μία υπαίθρια γλυπτοθήκη, μία έκθεση με έργα του Γιώργου Ζογγολόπουλου. «Γιατί ο Ζογγολόπουλος ήταν ένας άνθρωπος που «γιόρτασε» τη ζωή και αυτό μάς βοηθάει να την δούμε και εμείς διαφορετικά», λέει ο Κώστας Συνολάκης μιλώντας στο iefimerida.gr με αφορμή την έκθεση.
Για πρώτη φορά, το έργο του Γιώργου Ζογγολόπουλου παρουσιάζεται στον φυσικό χώρο εκπαιδευτικού οργανισμού, στο Κολλέγιο Αθηνών, σε μια πρωτότυπη έκθεση με τίτλο «ΑΓΩΓΗ ΖΩΗΣ».
Το εγχείρημα πραγματοποιήθηκε ύστερα από την επίσκεψη του Κώστα Συνολάκη στην κατοικία του Γιώργου Ζογγολόπουλου στο Ψυχικό, όπου με τον Πρόεδρο του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου και ανιψιό του καλλιτέχνη Νίκο Θεοδωρίδη οραματίστηκαν μια μουσειακών προδιαγραφών έκθεση στο Κολλέγιο, με στόχο να συστήσουν άμεσα στους μαθητές και τους επισκέπτες του ιστορικού Σχολείου τον δημιουργό που σφράγισε με το έργο του τον δημόσιο χώρο της Ελλάδας. Το Ίδρυμα Πιστιόλη και ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος με τις ευγενικές τους χορηγίες επέτρεψαν την ανάπτυξη της έκθεσης. Μία έκθεση ανοιχτή για μαθητές και κοινό.
«Στο Κολλέγιο Αθηνών έχουμε ένα θέατρο που χρησιμοποιείται πάρα πολύ συχνά, είναι ανοιχτό στο ευρύτερο κοινό για συναυλίες και για θεατρικές παραστάσεις, αλλά αυτό που δημιουργήσαμε μαζί με το Ίδρυμα στο δάσος του σχολείου μας είναι πραγματικά μοναδικό. Μία υπαίθρια έκθεση, σε ένα χώρο υψηλής αισθητικής με γλυπτά του Γιώργου Ζογγολόπουλου, ενός δημιουργού, που σφράγισε με το έργο του τον δημόσιο χώρο της Ελλάδας, καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα», αναφέρει μιλώντας στο iefimerida.gr για την έκθεση ο Κώστας Συνολάκης.
«Ο Ζογγολόπουλος ξέρετε έχει, όπως όλοι οι μεγάλοι γλύπτες, μεγάλη θεματολογία και κλίμακες. Δηλαδή, από πολύ μεγάλα μνημειακά γλυπτά, όπως φερειπείν «Ο Χορός του Ζαλόγγου», μέχρι πολύ μικρής κλίμακας γλυπτά, 30 με 40 εκ. σαν τον Ποσειδώνα που έχω στο γραφείο μου.
«Τα παιδιά δεν έχουν χρόνο να σκεφτούνε, ο διάλογος με την τέχνη ανοίγει ορίζοντες»
«Αναφέρατε στην αρχή της κουβέντας μας τους τίτλους μου και σας ευχαριστώ πολύ γι' αυτό. Άλλωστε ως επιστήμονας, με βασικό αντικείμενο τις φυσικές καταστροφές, ένα μεγάλο τμήμα των δραστηριοτήτων μου έχει να κάνει με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που είναι η μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα. Ξέρετε, πραγματικά πιστεύω ότι αυτός ο διάλογος με την τέχνη, ανοίγει ορίζοντες στα παιδιά ώστε να σκέφτονται λίγο διαφορετικά. Στα σχολεία μας με το παλαιομοδίτικο πρόγραμμα του Υπουργείου και τον ασφυκτικό αριθμό μαθητών στις τάξεις, τα περισσότερα παιδιά μαθαίνουν να σκέφτονται με συνταγές, με ρετσέτες. Δηλαδή, θα το κάνω έτσι, όπως λέει το βιβλίο, θα πάρω καλό βαθμό, θα προαχθώ, του χρόνου ξεκινάω όλη την ιστορία από την αρχή, δεν αποκλίνω, δεν απαντώ. Για μένα σαν δάσκαλο είναι σαφές ότι δεν δίνεται πάντα στα παιδιά το έναυσμα για δημιουργική αναζήτηση, ειδικά όταν κυριαρχεί η εντατικοποίηση της αποστήθισης εις βάρος της κριτικής σκέψης. Το να ατενίζεις γλυπτά σε έναν εξωτερικό χώρο, περπατώντας στα μονοπάτια που χρησιμοποιείς κάθε μέρα, με φως και με ήχους που συνέχεια αλλάζουν με κάθε έκθεμα, είναι αφορμή για να δημιουργούνται ερεθίσματα, ερωτηματικά, τα παιδιά μαθαίνουν πάλι να σκέπτονται, τι θέλει να πει ο γλύπτης εδώ πέρα, γιατί το έκανε έτσι; Γιατί είναι τόσο αφηρημένο; Πως θα το παρουσίαζα εγώ; Αυτός είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος ώστε να αναρωτιούνται τα παιδιά για τα δικά τους ερωτηματικά για τη ζωή και να αρχίσουν να τα απαντούν μόνα τους».
«Έχω πάει σε περιοχές που έχουν πεθάνει τουλάχιστον 180,000 άνθρωποι σε λιγότερο από 10 λεπτά, η τέχνη με βοηθάει να αντέχω ψυχικά όσο είναι δυνατόν»
Κύριε Συνολάκη, σας ακούω να μιλάτε με αγάπη για την τέχνη, για τον Ζογγολόπουλο, νομίζω ότι είναι ευεργετικός ο ρόλος της τέχνης και για εσάς. Ένας άνθρωπος με εικόνες καταστροφής μπροστά στα μάτια σας, ακραία φυσικά φαινόμενα, πυρκαγιές, σεισμούς, έχετε επισκεφτεί πληγείσες περιοχές σε όλο τον κόσμο…
«Θίξατε κάτι πάρα πολύ ουσιαστικό και σας ευχαριστώ πολύ. Αυτό που λέτε, είναι αλήθεια και, ξέρετε, έχω πάει σε πολλές περιοχές με φυσικές καταστροφές, φερειπείν το 2005 στην Ινδονησία που πέθαναν τουλάχιστον 180.000 άνθρωποι μέσα σε λιγότερο από 10 λεπτά από το τσουνάμι. Η τέχνη με βοηθάει να αντέχω ψυχικά όσο είναι δυνατόν. Το ίδιο συμβαίνει σε περιοχές που έγιναν τυφώνες, που έχουν πεθάνει χιλιάδες άνθρωποι, ή και σε σεισμούς όπως για παράδειγμα στην Τουρκία πριν από μερικούς μήνες, έχω ζήσει δραματικές καταστάσεις και η τέχνη με βοηθάει να επανακτήσω τις εσωτερικές μου ισορροπίες.
Όμως, όπως το λέτε, ο ρόλος της τέχνης είναι ευεργετικός, μάς εμπνέει να βλέπουμε πώς άλλοι άνθρωποι, όπως ο Ζογγολόπουλος ή άλλοι μεγάλοι καλλιτέχνες, έχουνε γιορτάσει τη ζωή, και αυτή είναι η σωστή λέξη, έχουνε γιορτάσει τη ζωή και τον κόσμο και τη φύση με έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν που ζούμε καθημερινά. Είναι η μετάβαση αυτή που μάς χρειάζεται πάρα πολύ σε ανθρώπινο επίπεδο. Για να αντέχουμε το κακό και τον θάνατο, όσο αυτό είναι δυνατόν.
Ξέρετε, όταν πας και βλέπεις τα γλυπτά του Ζογγολόπουλου είναι σαν να διαβάζεις στίχους του Ελύτη, που η διαφορετικότητα τους γεννά ουσιαστικά ερωτηματικά. Τι θέλει να πει εδώ ο ποιητής, τι υποδεικνεύει με την μεταφορά του, γιατί το γράφει έτσι, και όχι πιο πεζά και πιο άμεσα κατανοητά; Εισπράττοντας το αισθητικό αποτέλεσμα ανεβαίνεις σε ένα άλλο επίπεδο κατανόησης και βγαίνεις για λίγο από τα γνωστά και τα τετριμμένα.
«Η τέχνη μού δίνει ελευθερία»
«Η τέχνη μου δίνει την την άνεση να μιλάω ελεύθερα και μεταφορικά κάτι που δεν μου επιτρέπει η θέση μου ως συμβούλου σε θέματα πολιτικής προστασίας στην Καλιφόρνια, ή σαν Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για την Κλιματική αλλαγή, η ακόμη και ως Πρόεδρος του Κολλεγίου.
Στην Ελλάδα με ρωτούν συχνά, να ανησυχούμε για τον σεισμό που μόλις έγινε, ή να ανησυχούμε για την πιθανότητα μεγάλου σεισμού στην Ελλάδα; Πώς αλήθεια απαντάς σε μια τέτοια ερώτηση; Οι ανθρώπινες ουδετερότητες διατρέχουν μια τεράστια γκάμα ευαισθησίας, προσπαθώ να είμαι προσεκτικός, σκέφτομαι πολλαπλές φορές πώς ακριβώς να εκφραστώ, μιλώ αργά, πασχίζω να μην δημιουργηθεί η εσφαλμένη εντύπωση, να μην αφήσω περιθώριο παρερμηνείας, και να μην δημιουργηθεί παρανόηση από δημοσιογράφους και έτσι να δοθεί πάτημα σε επαγγελματίες καταστροφολόγους που επιχειρούν να υποκαταστήσουν τους επαγγελματίες στην διαχείρηση κρίσεων.
«Δεν ρωτήθηκα ποτέ αν πρέπει να ανησυχούμε για την εκπαίδευση στην Ελλάδα»
Ξέρετε, άλλωστε, στην χώρα μας η καταστροφολογία ανθίζει. Χωρίς να αποφύγω την ερώτηση για το να ανησυχεί κανείς ή όχι, προσπαθώ να εξηγήσω ότι είναι η λάθος ερώτηση, αλλά ορισμένοι προσπαθούν να βγάλουν είδηση ακόμη και μετά την είδηση, όσον αφορά τους σεισμούς. Γιατί δεν κάνουν το ίδιο για θέματα κλιματικής αλλαγής, ή για θέματα της εκπαίδευσης; Για παράδειγμα, δεν ρωτήθηκα ποτέ αν πρέπει να ανησυχούμε για την εκπαίδευση στην Ελλάδα, ενώ έχω περάσει είκοσι χρόνια με παράλληλη απασχόληση σε ακαδημαϊκά ιδρύματα στην Ελλάδα και στην Καλιφόρνια, και μπορώ να κάνω αντικειμενικές συγκρίσεις. Η κλιματική αλλαγή θα σκοτώσει μάλλον περισσότερους ανθρώπους στην Ελλάδα μέχρι το 2100 από ότι οι σεισμοί, αλλά δυστυχώς δεν είναι ακόμη στο προσκήνιο του δημόσιου διαλόγου.
Η Επιστήμη σπάνια μπορεί να εκφραστεί με 100% βεβαιότητα, τουλάχιστον για ακραία φαινόμενα, και ακόμη και αν αφήσει κανείς 5% πιθανότητα, για ένα φαινόμενο που δεν μπορούμε ακόμη να προσδιορίσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια, αυτό μπορεί να ανησυχήσει πολλούς. Δυστυχώς λίγοι πολιτικοί σε νευραλγικές θέσεις αντιλαμβάνονται και μπορούν να διαχειριστούν την αβεβαιότητα του 50%, ή του μάλλον, αλλά είναι ακριβώς αυτοί που αλλάζουν την ιστορία της χώρας τους.
Στη συνέντευξη σήμερα μαζί σας είμαι ο εαυτός μου. Η τέχνη μού επιτρέπει να μιλάω πιο ελεύθερα, γνωρίζοντας ότι οι κακεντρεχείς δεν θα παραποιήσουν τι λέω για μικροκομματικούς λόγους. Σας μιλάω και το χαίρομαι, γιατί δεν σκέπτομαι συνέχεια τι θα γίνει, αν εκφραστώ έτσι ή αλλιώς, και πραγματικά, σας ευχαριστώ πολύ για αυτό».
Η έκθεση στον κήπο του Κολλεγίου Αθηνών περιμένει μικρούς και μεγάλους για να την ανακαλύψουν, ενώ πραγματοποιούνται και προγραμματισμένες ξεναγήσεις για βαθύτερη κατανόηση στο έργο του Ζογγολόπουλου.
«Οι ξεναγήσεις είναι κάθε Τετάρτη και Πέμπτη, 5.00-7.00 μ.μ. και η είσοδος είναι ελεύθερη και συγχρόνως, αυτό το οποίο γίνεται και είναι μοναδικό, ο συνθέτης Γιώργος Βούκανος έχει δημιουργήσει ειδικές και ιδιαίτερες μουσικές συνθέσεις για κάθε γλυπτό, και φυσικά το ίδρυμα μπορεί να κανονίσει επισκέψεις και σε άλλες ώρες», λέει με ενθουσιασμό ο Κώστας Συνολάκης.
«Δηλαδή όπως περπατάτε στο χώρο - τις ξεναγήσεις τις κάνουμε το απόγευμα και έχει πάρα πολύ ωραία δροσιά, γιατί βρισκόσαστε μέσα σε μεγάλα δέντρα- έχετε μια διαφορετική εμπειρία, πλησιάζετε ένα γλυπτό και, ξαφνικά, ακούτε μια ιδιαίτερη μουσική, γραμμένη από κ. Βούκανο, μόνο για το συγκεκριμένο γλυπτό.
Θέλω να σας πω ότι τα παιδιά του σχολείου μας έχουν χαρεί την έκθεση στο έπακρο, ακουμπούν τα γλυπτά, η έκθεση δεν είναι κοιτάτε και μην αγγίζετε όπως στα περισσότερα μουσεία, το Ίδρυμα Ζογγολόπουλου ήθελε να πυροδοτείται η αφή μαζί με την όραση και την ακοή. Επιζητούσε την στενή επαφή των παιδιών με τα γλυπτά. Υπήρχε βέβαιο ένα ρίσκο, έπρεπε όλα να ασφαλιστούν, και να επιβλέπονται, αλλά πραγματικά οι αντιδράσεις των παιδιών μας δικαίωσαν.
«Υπάρχει θα έλεγα, μια ενστικτώδης λαχτάρα των παιδιών να ακουμπήσουν, να δουν, να πλησιάσουν από πολύ κοντά ένα μεγάλο γλυπτό, να αισθανθούν το μεταλλικό ανάγλυφο. Δεν είναι όπως βλέπεις ένα αρχαιοελληνικό ή ένα ρωμαϊκό άγαλμα, όπου η τοπολογία του σώματος είναι γνωστή και δεν παραξενεύει, τα αγάλματα του Ζογγολόπουλου είναι διαφορετικά με τις γωνίες τους και τις διαφορετικές προοπτικές και τα παιχνίδια του ήλιου με τα μέταλλα. Φυσικά αν κάποιος θέλει να έρθει μια άλλη ώρα από τις προγραμματισμένες για τις ξεναγήσεις και αυτό θα μπορούσε να το κανονίσει το Κολλέγιο».
«Εργάζομαι πολύ για την εξωστρέφεια του σχολείου»
«Εργάζομαι πολύ για την εξωστρέφεια του σχολείου. Ξέρετε, στην Ελλάδα, στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ακόμη και στα πιο εξελιγμένα, για πάρα πολλά χρόνια πάσχαμε και ίσως ακόμη πάσχουμε από μια φοβερή και ανασφαλή ισοπεδωτική εσωστρέφεια. Αυτό πρέπει να αλλάξει. Δηλαδή, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, και ειδικά αυτά όπως το Κολλέγιο Αθηνών που είναι ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα με καταπληκτικές εγκαταστάσεις και μακρά ιστορία, πρέπει να είναι ανοιχτά στο ευρύτερο κοινό και φυσικά να υποδέχονται και τουλάχιστον να αξιολογούν νέες ιδέες. Το Σχολείο μας είναι ανοιχτό στους αποφοίτους μας, και οι παραστάσεις μας και τα κονσέρτα μας ανοιχτά στο ευρύτερο κοινό, παρ΄όλα αυτά με έχει εντυπωσιάσει η εξωστρέφεια του Ιδρύματος Ζογγολόπουλου που ήταν καταλυτική στην επιτυχία της έκθεσης μας. Ακριβώς, επειδή έχουμε αυτή τη δυνατότητα, το κύρος, την τεχνογνωσία και την εύκολη πρόσβαση έχουμε και το χρέος να δημιουργούμε ανεπανάληπτες εκθέσεις που να ανεβάζουν τον πήχη στον δημόσιο διάλογο για την αλληλεξάρτηση εκπαίδευσης και τέχνης.
«Τα παιδιά μετά την πανδημία πρέπει να ανακαλύψουν και πάλι τον δημόσιο χώρο»
«Ένας άλλος σκοπός της έκθεσης στο Κολλέγιο στο Ψυχικό είναι να γνωρίσουν τα παιδιά την τοπική ιστορία, να ανακαλύψουν τη γειτονιά τους, και ύστερα από όλη αυτή την περιπέτεια που πέρασε όλη Ελλάδα στην πανδημία, να ανακαλύψουν πάλι το δημόσιο χώρο. Η έκθεση Ζογγολόπουλου είναι μια αρχή και θέλουμε να φιλοξενήσουμε και άλλους γλύπτες στους χώρους μας. Φερειπείν, στα εγκαίνια της έκθεσης είχε έρθει και ο Γιάννης Παρμακέλης, ο οποίος είναι Ακαδημαϊκός στην έδρα της Γλυπτικής στην Ακαδημία Αθηνών και θα θέλαμε πάρα πολύ όταν τελειώσουμε την έκθεση Ζογγολόπουλου, κάποια στιγμή να φιλοξενήσουμε, και τα γλυπτά του κ. Παρμακέλη. Ο οποίος παρεμπιπτόντως γνώριζε τον Ζογγολόπουλο, ήταν καλοί φίλοι, και ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον να ακούς έναν μεγάλο γλύπτη να μιλάει πάρα πολύ καλά για έναν άλλο πολύ μεγάλο και εμβληματικό γλύπτη, όπως ο Γιώργος Ζογγολόπουλος» τονίζει ο Κώστας Συνολάκης.
Προς Φθινόπωρο υπάρχει σχεδιασμός να μπούμε και στα εσωτερικά του Κολλεγίου κύριε Συνολάκη;
«Έχετε όπως λέμε “inside information”, δηλαδή εσωτερικές πληροφορίες. Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος είναι μια τεράστια μορφή στην ελληνική γλυπτική, και θέλω να θυμίσω στους αναγνώστες μας ένα πολύ γνωστό γλυπτό του, που οι περισσότεροι το έχουν δει, «Ο Χορός του Ζαλόγγου», ακόμη και αν δεν το συνδέουν άμεσα με τον Ζογγολόπουλο. Είναι ένα εμβληματικό γλυπτό, παριστάνει τις γυναίκες του Ζαλόγγου, είναι σε πολύ μεγάλη κλίμακα, ενώ υπάρχει η ορειχάλκινη αποτύπωσή του σε μικρότερη κλίμακα στην είσοδο του Προεδρικού Μεγάρου στην Αθήνα. Επίσης, μνημειαιακό γλυπτό του Ζογγολόπουλου υπάρχει στο Πανεπιστήμιο George Washington στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ, και είναι ο μόνος Έλληνας γλύπτης που έχει έτσι τιμηθεί. Τον Σεπτέμβρη θα ξεκινήσουμε μια συμπληρωματική έκθεση στον εσωτερικό χώρο του Θεάτρου μας στο Κολλέγιο με την ζωγραφική του Ζογγολόπουλου. Ο γλύπτης δεν είναι γνωστός σαν ζωγράφος, αλλά θα τον γνωρίσουμε και από αυτην την εικαστική προοπτική. Υπολογίζω ότι η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή τουλάχιστον έως και 15 Δεκεμβρίου, με τους πίνακες ζωγραφικής, σχέδια και γλυπτά.
Ξέρετε, εδώ θα ήθελα να σας ανακοινώσω με χαρά την πλέον πρόσφατη εξέλιξη στη διοργάνωση της έκθεσης και να σας πω ότι η έκθεση θα τελεί υπό την Αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, ύστερα από σχετική πρωτοβουλία και αίτημα του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου.
