Η δημόσια τέχνη να ανθήσει επιτέλους στην Αθήνα, όπως στις μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου: Αυτό είναι ένα από τα στοιχήματα του δημάρχου Κώστα Μπακογιάννη που σύμφωνα με πληροφορίες του iefimerida.gr έχει ήδη αρχίσει τον σχετικό σχεδιασμό και είναι έτοιμος να απευθυνθεί και σε χορηγούς για την υλοποίησή του.
Από τη μια είναι οι εικόνες από τις πραγματικές μητροπόλεις του κόσμου με τα έργα τέχνης νέων δημιουργών αλλά και εμβληματικών καλλιτεχνών της σύγχρονης εικαστικής σκηνής να ορθώνονται σε πλατείες, δρόμους, έξω από μνημεία, σε απρόβλεπτους δημόσιους χώρους. Από την άλλη, είναι και η βαθιά προσωπική αγάπη του Κώστα Μπακογιάννη για την σύγχρονη τέχνη -μια αγάπη που όπως συνηθίζει να λέει στους φίλους του δεν στηρίζεται σε εξαντλητικές γνώσεις αλλά σε μια ενστικτώδη έλξη. Αυτά είναι τα δυο βασικά κίνητρα πίσω από την απόφαση του δημάρχου Αθηνών να φέρει την σύγχρονη τέχνη κοντά στον πολίτη, να την κάνει ισχυρό στοιχείο της εικόνας και της καθημερινής ζωής στον δημόσιο χώρο της πόλης. Κάτι για το οποίο δεν μίλησε πολύ προεκλογικά, αλλά για το οποίο ήδη εργάζεται με πάθος.
Τα πρώτα βήματα που δρομολόγησε ο Μπακογιάνης
Πληροφορίες του iefimerida.gr αναφέρουν ότι ο Κώστας Μπακογιάννης ενδιαφέρεται όχι πρωτίστως για μόνιμες διαρκείς εγκαταστάσεις μνημείων, αλλά για μια γοητευτική αφήγηση που περιλαμβάνει και την εκ περιτροπής τοποθέτηση έργων τέχνης που θα αποτελούν είτε δάνεια από καλλιτέχνες ή οργανισμούς, είτε δωρεές προς τον Δήμο.Την ίδια ώρα μαθαίνουμε ότι έχει ήδη ζητήσει από την Δημοτική Πινακοθήκη και όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες να κάνουν μια πλήρη καταγραφή των έργων τέχνης – όχι μόνο αυτών που κατατάσσονται στην μοντέρνα και τη σύγχρονη τέχνη- μαζί με μια μελέτη για το ποια από αυτά μπορούν να τοποθετηθούν στον δημόσιο χώρο.
Η έννοια του δημόσιου χώρου περιλαμβάνει και δημοτικά κτίρια που αποτελούν μια σταθερή διαδρομή και στάση στην καθημερινότητα του πολίτη. Κυρίως το ίδιο το δημαρχείο στην Πλατεία Κοτζιά, ένα κτήριο εμβληματικό για την αστική γεωγραφία της πόλης που όμως ο Κώστας Μπακογιάννης επιθυμεί να φύγει από πάνω του η σκόνη της μουσειακής ακινησίας και να αποκτήσει τους χυμούς που μπορεί να προσφέρει η σύγχρονη τέχνη.
Ο ρόλος του Δήμου, η χαμένη ευκαιρία της Documenta
Παράλληλα ο δήμαρχος έχει ήδη συζητήσει με τον πρύτανη της Σχολής Καλών Τεχνών ο οποίος ετοιμάζει μια σχετική πρόταση. Ο δήμαρχος επιθυμεί να προχωρήσει προσεκτικά και βρίσκεται σε διαρκή έρευνα και συνομιλία με ειδικούς, αφού όπως λέει ο ίδιος «αν μου έλεγες για την καθαριότητα ξέρω να σου πω ακριβώς τι και πώς πρέπει να γίνει. Στην σύγχρονη τέχνη δεν έχω την ίδια εμπειρία και γνώση». Το πάθος όμως και η απόφαση για να ζήσει η Αθήνα αυτή την επέλαση της σύγχρονης τέχνης είναι δεδομένη. Αλλωστε η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η πόλη έχει αργήσει αδικαιολόγητα.
Ως τώρα μόνο χάρη σε κινήσεις ιδιωτών είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε τέτοιες στιγμές, κυρίως χάρη στον ΝΕΟΝ που έφερε τους κορυφαίους του κόσμου στην πόλη (Ο Τίνο Σιγκάλ στην Ρωμαϊκή Αγορά, ο Αντριάν Ρόχας στον Λόφο Νυμφών την ίδια εποχή που είχε έκθεση σε όλη την ταράτσα του Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης, κορυφαίοι Ελληνες και ξένοι δημιουργοί στους κήπους της Γαλλικής Σχολής, στον άγνωστο χώρο του Ωδείου Αθηνών κλπ). Ακόμα και η ευκαιρία της documenta χάθηκε, σαν μια επιστολή που έπεσε από τα χέρια και εξασφάλισε απλώς μεγάλη δημοσιότητα για κάποιους μήνες και σημαντική έλευση τουριστών για την ίδια περίοδο.
O Mπακογιάννης και η φυλακισμένη Καρυάτιδα
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι όχι απλώς εγκαινίασε μαζί με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας την Art Athina στο Ζάππειο, αλλά έμεινε για ώρες στον χώρο και μάλιστα έκλεισε μια πρώτη προφορική συμφωνία για την απόκτηση ενός έργου που μόλις το αντίκρισε, ακαριαία σκέφτηκε ότι θέλει να το δει στον δημόσιο χώρο στην Αθήνα. Πρόκειται για την εγκλωβισμένη Καρυάτιδα του εικαστικού Χρήστου Αντωναρόπουλου που εκπροσωπείται από την αίθουσα τέχνης Εικαστικός Κύκλος Σιαντή. Εγκλωβισμένη σε κύβους που δεν τέμνονται σε ευθείες γραμμές, εγκλωβισμένη σε ένα μπλε ηλεκτρικό χρώμα, εγκλωβισμένη στην ίδια την ιστορία και τους συμβολισμούς που φέρει.
Ο εικαστικός δηλώνει πρόθυμός να δημιουργήσει το έργο σε όποιες διαστάσεις χρειαστεί και απομένει να συζητηθούν και οι άλλες παράμετροι (κόστος, νομικές διαδικασίες κλπ). Όμως η διαδικασία είναι αυτή και η πρόθεση του δημάρχου αμετακίνητη. Με επίγνωση δεν του γεγονότος ότι πρόκειται για ένα κοστοβόρο πλάνο. Ο Κώστας Μπακογιάννης θα κινηθεί για την συμμαχία με χορηγούς προκειμένου να γίνει εφικτή η εφαρμογή του σχεδίου που θα δώσει επιτέλους στην Αθήνα τη δημόσια τέχνη που της αξίζει. Αλλωστε όπως αγαπά να λέει ο ίδιος «το δημόσιο δεν είναι κρατικό».
Ο Κώστας Μπακογιάννης είναι πάντως ρεαλιστής ως προς τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν. Από το debate για το αν το έργο τέχνης που θα επιλεγεί σε κάθε περίπτωση είναι αισθητικά αποδεκτό (είναι αυτό τέχνη; εμένα δεν μου αρέσει κλπ), ή πολύ πολιτικό, ή προκλητικό – χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της τέταρτης στήλης (fourth plinth) στην Τrafalgar Square στο Λονδίνο όπου συχνά τα έργα πυροδοτούν ένα αστικό debate. Aλλά ποιος πραγματικά μπορεί να αρνηθεί τη γοητεία, τη δυναμική και κυρίως την ανάγκη ενός ενεργού διαλόγου για την πόλη και την τέχνη – στοιχεία μιας πραγματικής αστικής δημοκρατίας.
Βανδαλισμοί και debates: τι σκέφτεται ο Κώστας Μπακογιάννης
Επίσης ο δήμαρχος δεν αγνοεί τον κίνδυνο του βανδαλισμού. Από το πρόσφατο περιστατικό του doodling πάνω σε ένα έργο του Μόραλη στην Αίγινα, ως την πριν οκτώ χρόνια συστηματική επίθεση στο εμβληματικό έργο του Βλάση Κανιάρη «Εις Δόξαν» που είχε τοποθετηθεί στην Ομόνοια (δάνειο από το ΕΜΣΤ), η σχέση των Ελλήνων με την σύγχρονη τέχνη έχει χαρτογραφηθεί και δεν είναι η καλύτερη δυνατή. Η απάντηση του Μπακογιάννη σε όσους του το υπενθυμίζουν είναι σαφής και αμετακίνητη: «δεν θα υποχωρήσουμε. Αν υπάρξουν βανδαλισμοί εμείς θα αποκαταστήσουμε το έργο και θα συνεχίσουμε. Θα επιμείνουμε. Μόνο έτσι θα τα καταφέρουμε».
Heather Philipson
Οποιος πιστεύει ότι ένα σχέδιο εφόδου της σύγχρονης τέχνης στον δημόσιο χώρο είναι μια διαδικασία απλώς καλλιτεχνική και την κατατάσσει αυτομάτως στην ενότητα «πολιτισμός», είναι το λιγότερο αφελής. Πρόκειται για μια επιλογή σαφώς πολιτική, πολιτική ως τον βαθύτερο πυρήνα της, που ενεργοποιεί όχι μόνο τον χώρο, όχι μόνο τη σχέση του πολίτη με την τέχνη, αλλά και μια διαδικασία σκέψης και συνύπαρξης με τον άλλο. Το στοίχημα που βάζει ο Κώστας Μπακογιάννης είναι μεγάλο και είναι πολυσύνθετο. Η αισθητική ευεξία και η πνευματική εγρήγορση που φέρνει η τέχνη κρύβει από πίσω συχνά κακοτράχαλες διαδρομές και απαιτεί προσήλωση. Αποφασιστικότητα. Είναι όμως αυτή η τελευταία ευκαιρία των δημοτικών αρχών να βάλουν στην ταυτότητά της Αθήνας τη διάσταση της πόλης-μήτρας της σύγχρονης τέχνης. Πρέπει να τολμήσει ο δήμος να ακουμπήσει δίπλα στο δέος και την κληρονομία της αρχαιότητας τη σύγχρονη φωνή, τη σύγχρονη δημιουργία, το σήμερα και το αύριο του πολίτη. Με δέσμευση, συστηματικό τρόπο, συνέχεια. Επιμονή.