Σε μια αφόρητη ζεστή Καλαμάτα, όπου οι κάποτε ασφυκτικά γεμάτες καφετέριες είναι μισοάδειες, κορυφαίοι του διεθνούς χορού κοινωνούν κοινό και συναδέλφους τους σε παραστάσεις αλλά και δράσεις στις πλατείες, καθώς το θρυλικό φεστιβάλ της πόλης γιορτάζει τα 30 του χρόνια.
Εννέα το βράδυ, 38 βαθμοί Κελσίου, στη σκηνή που έχει στηθεί στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας εξελίσσεται μια από τις παραστάσεις που παρουσίαζε κάθε βράδυ για δέκα ημέρες το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Στάλες ιδρώτα στο μέτωπο, βεντάλιες, κρύα νερά, τα μάτια στη σκηνή.
Ένα μικρό ξανθό κορίτσι με μυωπικά γυαλιά -έξι χρονών;- στον διάδρομο ανάμεσα στις λευκές πλαστικές καρέκλες, χορεύει. Το σώμα του, τα χέρια, σαν να ακολουθούν αυτά που βλέπει επί σκηνής, αλλά με μια ενστικτώδη κίνηση που μοιάζεi να ρέει από μέσα του. Δεν το νοιάζει που το κοιτούν, είναι σαν να βρίσκεται μόνη στο δωμάτιο της, ή πάνω στη σκηνή με το κοινό να την κοιτάζει.
Κινείται κατά μήκος του διαδρόμου, ομολογώ κοιτώ αυτήν και όχι και τη σκηνή πια. Με το χειροκρότημα, σταματά και τρέχει πίσω στην πλατεία να παίξει με τους φίλους της.
Χορευτές, πλάσματα της πειθαρχίας
Αυτό το μικρό κορίτσι, στην κεντρική πλατεία, είναι το διαρκές, το χρυσό μετάλλιο που κερδίζει επί δεκαετίες το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας που φέτος γιορτάζει τα 30 του χρόνια. Ο τρόπος που πάει και βρίσκει και επικοινωνεί με τους πολίτες, με τα παιδιά που θα διαμορφώσουν το τοπίο χορού των επόμενων χρόνων. Ποιος ξέρει, αυτό το κορίτσι, μπορεί σε είκοσι χρόνια να χορεύει πάνω στη σκηνή, και από κάτω ένα αγόρι ή ένα κορίτσι να ονειρεύεται να βρεθεί και αυτό σε μια σκηνή.
Βλέπω τους χορευτές ντυμένους με βαριά ρούχα κάποιες φορές, να χορεύουν μέσα στην αποπνικτική ζέστη. «Οι χορευτές είναι πειθαρχημένα πλάσματα, σκληραγωγημένα» μου λέει η Λίντα Καπετανέα, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Καλαμάτας, γελώντας με την έκπληξή μου. Έτσι είναι, αψηφούν τους νόμους που διέπουν την σωματικότητα, τις συνθήκες του περιβάλλοντος, την όποια προσωπική τους κατάσταση και δημιουργούν κόσμους υπερβατικούς ακόμα και ουτοπικούς πάνω στη σκηνή. Πόνος; Ιδρώτας; Δεν υπάρχουν στο λεξιλόγιό τους. Εύστοχα στη συνέντευξη τύπου η Καπετανέα είχε μιλήσει για τους εργάτες του χορού, της τέχνης.
Full Moon, του Ζόζεφ Νατζ
Στην εναλλακτική σκηνή του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας, ένας άνδρας με μαύρο κοστούμι και μάσκα στο πρόσωπο, προφανώς μιας ηλικίας, κινείται στον χώρο, τα χέρια είναι σαν τα χέρια ενός ιερέα, ενός σαμάνου που κινούν ένα τελετουργικό, πριν φωνάξουν στη σκηνή τα πλάσματα του φεγγαριού. Είναι ο θρυλικός χορογράφος και εικαστικός Ζόζεφ Νατζ, 67 χρονών σήμερα, που ανοίγει την παράστασή του «Full Moon» δύο νύχτες πριν την Πανσέληνο του Κόκκινου Ελαφιού.
«Εν αρχή ην το φως» σκέφτομαι καθώς μέσα στην πρώτη λάμψη ενός προβολέα, οι επτά χορευτές εμφανίζονται στην σκηνή. Οι 28 μέρες ζωής του φεγγαριού, πριν εκκινήσει από την αρχή ο κύκλος του, είναι στο κέντρο της χορογραφίας του Νατζ, που κάθε τόσο αποσύρεται από τη σκηνή για να επανέλθει σχεδόν όταν είναι η ώρα το φεγγάρι, η αφήγηση δηλαδή, να μπει στην επόμενη φάση.
Τι είναι αυτά τα πλάσματα που χορεύουν υπό τους ήχους που ο Νατζ επιθυμεί να αποδώσουν φόρο τιμής στην μαύρη αμερικάνικη τζαζ που βασίστηκε στα blues και τα αφρικανικά τελετουργικά που φέρουν σπερματικά; Μήπως είναι οι πρωτόπλαστοι; Πλάσματα που βγήκαν από έναν βαθύ αιώνιο ύπνο και πρέπει να μάθουν ξανά να αναγνωρίζουν το σώμα τους και τον άλλο, να κινούνται, να κατακτούν τον χώρο, να συνυπάρχουν;
Ξεκινώντας ενωμένοι με νήματα που βγαίνουν από το βάθος του σώματός τους και μοιάζουν να σχηματίζουν αστερισμούς, εξελίσσονται σε σώματα ανεξάρτητα, ελεύθερα, πληθωρικά. Φτάνουν ακόμα και να φλεξάρουν, να μάχονται, να ερωτοτροπούν -είμαστε στη φάση της πανσελήνου- πριν αρχίσουν πάλι να ηρεμούν, να βυθίζονται στο σκοτάδι, με τον σαμάνο Νατζ να δίνει το σήμα για κάθε αλλαγή, φορώντας πλέον μια χαρακτηριστική μάσκα από την αφρικανική κληρονομιά.
Στο χειροκρότημα, οι σχεδόν γυμνοί ως τότε χορευτές, εμφανίζονται ντυμένοι με κοστούμια και μάσκες. Έχουν ενταχθεί στον δυτικό τρόπο ζωής, στα στερεότυπα κίνησης και συνύπαρξης, εκεί όπου το προσωπικό, ιδιοσυγκρασιακό, πρέπει να ενταφιαστεί για χάρη του αποδεκτού στερεότυπου. Στη σκηνή έχουν μείνει ίχνη του ιδρώτα, σαν πινελιές του Τζάκσον Πόλοκ, όχι με χρώμα αλλά με ιδρώτα.
Το επόμενο πρωί, βλέπω στη σάλα του πρωινού στο ξενοδοχείο τον Νατζ. Είναι 8.30 και έχει ήδη τελειώσει το πρωινό του. Σιωπηλός, κοιτάζει τη θάλασσα, καπνίζει διαρκώς. Κάθε ρουφηξιά είναι βαθιά, σαν να συνομιλεί με κάποιον, ενώ ακίνητος κοιτάζει μπροστά. Αμίλητος. Σαν να βρίσκεται σε φάση διαλογισμού βυθισμένος στο ακίνητο μπλε του μεσσηνιακού κόλπου με τα δυο τάνκερ σαν κουκίδες στο βάθος. Το φεγγάρι, αργεί να βγει.
Until we Sleep του Μπότις Σίβα
Με κάποιον τρόπο, την επόμενη μέρα, στη μεγάλη σκηνή του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας, νιώθω σαν Αριάδνη, με το νήμα του Νατζ στο χέρι να συναντώ το «Until we sleep» του βραβευμένου με Olivier Μπότις Σίβα. Και εδώ μια μορφή ιερατική μοιάζει να οδηγεί την ομάδα που κινείται στο ημίφως και ανακαλύπτει σταδιακά το σώμα του, τους άλλους, τις απειλές, το περιβάλλον. Μόνο που εδώ η κεντρική μορφή είναι μια γυναίκα, μια ιέρεια που γύρω της ενώνονται οι χορευτές, μέχρι να φτάσουν και στην ανταρσία κάποιοι.
Μια ομάδα νομάδων που νιώθουν εξάρτηση από την αρχηγό, περιπλανιούνται στη δική τους έρημο υπό ήχους κρουστών και λαρυγγισμών, με ακτίνες LED φώτων κάθε τόσο να διαμορφώνουν ένα νέο σύνορο στον χώρο. Μια δυστοπία όπου η αφήγηση φέρει τους κώδικες του χιπ χοπ, ο ήχος είναι διαπεραστικά υψηλός, έντονος. Παγιδεύεσαι σε αυτή τη δυστοπία, γίνεσαι μέρος της. Τι είναι αυτά τα πλάσματα στη σκηνή; Ζόμπι, ζωντανοί νεκροί; Πρωτόπλαστοι και αυτοί; Σκλάβοι; Πλάσματα του σκοταδιού; Ζώα; Άνθρωποι; Υβριδικά πλάσματα φτιαγμένα από σκοτάδι και φόβο;
Η Victoria Sulungu, η αρχηγός της φυλής, η ιέρεια, ταλανίζεται, δεν λυγίζει αλλά είναι προφανές ότι δεν αντέχει το βάρος της ευθύνης, στο τέλος γονατίζει, με το φως να τη λούζει. Η αίσθηση είναι πνιγηρή, σαν τη ζέστη έξω, καθώς αναλογίζεσαι ότι αυτοί οι επτά χορευτές είναι στην πραγματικότητα η ανθρωπότητα σήμερα, που ψάχνει έναν ηγέτη να την οδηγήσει στο φως και καταλήγει να αλληλοσπαράσσεται, να χάνει την ελπίδα. Όσο ένας θηριώδης άνδρας με πυροβόλο τη στοχεύει.
Στο τέλος, οι χορευτές δεν βγαίνουν να δεχθούν το χειροκρότημα του κοινού. Έτσι, συνηθίζουν μας ενημερώνουν. Κανένα happy end, λοιπόν, καμία στιγμή εκτόνωσης αυτού που νιώσαμε βαριά μέσα μας για 60 λεπτά. Τόσο ο Νατζ όσο και ο Σίβα έδειξαν πως η τέχνη δεν χαϊδεύει, δαγκώνει για να σε κάνει να δεις ξανά το τραύμα που νομίζεις ότι έχει κλείσει αλλά στην πραγματικότητα έχει βαθύνει.
Runa, της Λαλί Αϊγουαρδέ
Στην Εναλλακτική Σκηνή ξανά, το έργο Runa της Λαλί Αϊγουαρδέ θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν μια χαραμάδα μακριά από την ουτοπία και την δυστοπία καθώς βλέπουμε το ταξίδι στη ζωή ενός ζευγαριού, από τον έρωτα, στα παιχνίδια εξουσίας, στο μίσος, στη νοσταλγία, στην αγάπη ξανά. «Εν αρχή ην το μαζί» σκέφτομαι όταν τους βλέπω στην αρχή, μέσα σε ένα οικείο σκηνικό ενός διαμερίσματος.
Η λαχτάρα γρήγορα υποχωρεί, καθώς η Αϊγουαρδέ αφήνει τη φλυαρία να κυριαρχήσει στη δική της σκηνική αφήγηση και μερικά κλισέ -βγαίνει ντυμένη με λευκό παλτό από το λευκό ψυγείο- αφαιρούν τους χυμούς της πρόθεσής της.
Η κούραση της ζέστης και της δυστοπίας βαραίνει καθώς φεύγουμε από την Καλαμάτα. Ο χορός ως σύγχρονη φιλοσοφία, ανάλυση όσων συμβαίνουν τώρα και είναι πνιγηρά. Μαζί όμως η εικόνα του μέλλοντος, που έχει ξανθά μαλλιά, φορά γυαλιά μυωπίας και πέδιλα με λουλούδια και χορεύει κάτω από τους προβολείς που πέφτουν από την σκηνή στην πλατεία. Η ζυγαριά, της τέχνης.