Λίγο πριν την πρόβα τζενεράλε του νέου Καρυοθραύστη, επισκεφθήκαμε τον διευθυντή μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Και μιλήσαμε μαζί του για όλα: για τη νέα μοντέρνα και πολύ ενδιαφέρουσα ‘90s εκδοχή του κλασικού χριστουγεννιάτικου Καρυοθραύστη, για το πώς η τεχνολογία αλλάζει τον κόσμο, αλλά και για τα lockdown που τον βοήθησαν να κάνει επανεκκίνηση.
Κάθε παραγωγή που υπογράφει ο Κωνσταντίνος Ρήγος καταφέρνει και συζητιέται. Η ιδιαίτερη ματιά του δίνει μια ευρηματικότητα σε κλασικά αριστουργήματα του μπαλέτου. Αυτό ακριβώς κάνει και στον ολοκαίνουργιο Καρυοθραύστη που σηκώνει αυλαία απόψε, Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου, στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Πρόκειται για μια νέα ενδιαφέρουσα ‘90s εκδοχή του θρυλικού μπαλέτου του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι που βασίζεται στο διήγημα «Ο καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικιών» του Ε.Τ.Α. Χόφμαν, με κοστούμια των Deux Hommes και εντυπωσιακά σκηνικά που υπογράφει ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Ρήγος, όπως επίσης τη σκηνοθεσία και τη χορογραφία.
Pop glam κοστούμια από τους Deux Hommes, βιτρίνες, ψηφιακές οθόνες, φουσκωτοί καρυοθραύστες… Τελικά τι είναι πρόκληση για εσάς: το να δημιουργήσετε μια καινούργια μοντέρνα παράσταση ή να δώσετε μια μοντέρνα ματιά σε ένα κλασικό έργο;
Ένα κλασικό έργο με ιντριγκάρει πολύ. Πρέπει να βρεις τις σωστές εκείνες δόσεις που θα το κάνουν μοντέρνο χωρίς όμως να χάσει τη γοητεία του παλιού.
Aυτός ο Καρυοθραύστης είναι μια αλλόκοτη ιστορία που ο καθένας θα τη βιώσει διαφορετικά, με βάση τα δικά του όνειρα και απωθημένα. Πώς τον βιώσατε εσείς;
Επειδή η ηρωίδα του έργου, η Μαρί-Κλάρα, ερωτεύεται το διαφορετικό, ένα ξύλινο τερατόμορφο παιχνίδι με μεγάλο κεφάλι, τον Καρυοθραύστη, αποφάσισα να το δω το έργο σαν έναν ύμνο στη διαφορετικότητα. Ο έρωτας για το διαφορετικό ο οποίος υπάρχει σαν στοιχείο σε όλα τα παραμύθια, από την Πεντάμορφη και το Τέρας μέχρι τον Καρυοθραύστη, είναι προάγγελος της εποχής μας, αφού η αποδοχή της μοναδικότητας του άλλου είναι το κυρίαρχο αίτημα αυτή τη στιγμή στον κόσμο. Τώρα, σχετικά με το τι δικό μου προβάλλω σε αυτή την παράσταση, νομίζω είναι η εφηβεία μου. Εκείνη την εποχή όπου, όπως συμβαίνει άλλωστε σε όλους τους εφήβους, οι εφιάλτες μας μπερδεύονται ανάμεσα στα όνειρα και την πραγματικότητα και ουσιαστικά φτιάχνουμε ένα δικό μας παραμύθι. Αυτό κάνει και η Κλάρα, ζώντας σε έναν «ντεκαντάνς» χώρο, φτιάχνει τον δικό της κόσμο από την αρχή. Το έργο το τοποθετώ στα προάστια μιας μεγάλης πόλης, σε ένα μικρό σπίτι, σε ένα περιβάλλον που στερείται όλη αυτή τη λάμψη των Χριστουγέννων, με μια νευρική μητέρα, έναν παραιτημένο πατέρα και δυο παππούδες που είναι στο περιθώριο. Η Κλάρα ως αντίδραση σε αυτό το κάπως παρακμιακό περιβάλλον ξυπνάει η ίδια τα παιχνίδια της, τα οποία ουσιαστικά παίρνουν το ρόλο των καλεσμένων, και βιώνει μια φαντασίωση την οποία τελικά φέρνει στο σήμερα και την πραγματικότητα. Τελειώνω το έργο αισιόδοξα. Η Κλάρα και ο Καρυθραύστης, από τη στιγμή που η αγάπη και η αποδοχή τον μεταμορφώνει σε άνθρωπο, είναι δυο παιδιά του σήμερα που παρά τη διαφορετικότητά τους απολαμβάνουν την ευχαρίστηση του έρωτα, τη μαγεία της αγάπης. Για να υπογραμμίσω τη μοναδικότητα των δύο ηρώων, τους έχω δώσει μια διαφορετική κίνηση από τους υπόλοιπους χαρακτήρες του έργου. Ενώ όλοι έχουν μια νεοκλασική χορογραφία, τα δύο αυτά παιδιά έχουν σύγχρονη κινησιολογία.
Το δωμάτιο της Κλάρας γιατί είναι γυάλινο; Υποδηλώνει αυτό κάτι για την εποχή μας;
Ναι, γιατί όλα είναι πλέον διάφανα. Ό,τι ζούμε είναι διάφανο, δεν μπορείς να το κρύψεις, έχεις την ανάγκη να το προβάλλεις. Ο άνθρωπος του σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, είναι νάρκισσος. Θέλει να δείξει την εικόνα του, όποια κι αν είναι αυτή. Σε πολλές περιπτώσεις, τα ίδια τα βιώματα μοιάζουν να είναι social βιώματα, όχι προσωπικά. Το γυάλινο δωμάτιο, στο οποίο η Κλάρα είναι εγκλωβισμένη και ουσιαστικά αρνείται να βγει από αυτό μέχρι τη στιγμή που θα δει τον Καρυοθραύστη, συμβολίζει την απομόνωση της εφηβείας. Στην εφηβεία το δωμάτιο είναι ο μικρόκοσμός μας, θέλουμε να κλεινόμαστε σε αυτό, να τα βιώνουμε όλα μόνοι μας. Πλέον όμως, στην εποχή της διαφάνειας, δεν μπορούμε να βιώσουμε τίποτα μόνοι μας, τα βιώνουμε όλα μέσα από τους άλλους στα κοινωνικά δίκτυα. Κάνουμε λοιπόν με τους Deux Hommes, που σχεδίασαν τα κοστούμια, μια σύζευξη και ταυτόχρονα μια αντιπαραβολή του σήμερα με τα ‘90s, όπου ήμασταν πραγματικά κλεισμένοι σε ένα δωμάτιο και έπρεπε να τα ανακαλύπτουμε όλα μόνοι μας. Στα ‘90s, στην τελευταία ουσιαστικά δεκαετία πριν αλλάξει τα πάντα η ψηφιοποίηση, το Internet και τα κοινωνικά δίκτυα, έπρεπε να τρέξουμε να πάρουμε το εξώφυλλο του δίσκου της Μαντόνα ή του Μπρους Σπρίνγκστιν, να ανακαλύψουμε μόνοι μας οτιδήποτε iconic, ενώ τώρα όλα είναι προσβάσιμα μέσα από την οθόνη του κινητού μας. Για να υπογραμμίσω αυτό το στοιχείο, ο πρώτος εφιάλτης που βλέπει η Κλάρα έχει κρυμμένες μέσα του όλες τις αναφορές των ‘90s: τη Μαντόνα, τη Νταϊάνα, τους Prodigy, πρόσωπα δηλαδή που καθόρισαν την αισθητική ταυτότητα μιας ολόκληρης εποχής.
«Ο κόσμος έχει ανάγκη τη σκληρότητα για να βρει την άλλη πλευρά, που είναι η ομορφιά και η ουτοπία. Η σκληρότητα είναι ο καταλύτης για να μπορέσει ο κόσμος να γίνει καλύτερος».
Τελικά τι είναι πιο πραγματικό και μας διαμορφώνει: ο κόσμος που ζούμε ή ο κόσμος που ονειρευόμαστε;
Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο κόσμος που ζούμε μας διαμορφώνει. Αν μείνουμε στον κόσμο που ονειρευόμαστε θα γίνουμε ξωτικά, θα ουρανοβατούμε.
Ουσιαστικά η Μαρί-Κλάρα κάνει ένα ταξίδι του μυαλού, κλεισμένη σε ένα δωμάτιο-βιτρίνα. Πόσο ρόλο έπαιξε ο εγκλεισμός της πανδημίας στην οπτική αυτή που δίνετε στον Καρυθραύστη;
Αυτό το στοιχείο του κλειστού δωματίου μέσα σε ένα δωμάτιο το έχω σαν δημιουργικό στοιχείο από πάντα. Η αντίθεση του κλειστού και του ανοιχτού κόσμου έχει να κάνει με μένα, με αυτό που είμαι. Ήμουν ένα πολύ κλειστό παιδί στην εφηβεία και φαινόμουν πολύ ανοιχτός, μετά, μεγαλώνοντας.
Υπάρχει αυτό το στοιχείο της αντίθεσης στο στυλ που σας χαρακτηρίζει ακόμα και ως δημιουργό. Εκεί που κάνετε κάτι πολύ λαμπερό, pop και φωταγωγημένο, μετά θα κάνετε μια κατάβαση σε κάτι πιο σκοτεινό και εσωτερικό.
Ναι, ισχύει αυτό. Η αλήθεια είναι πως θα ήθελα να είμαι πιο κοινωνικός και εξωστρεφής. Μοιάζω επιφανειακά, αλλά ουσιαστικά δεν αντέχω καθόλου την εξωστρέφεια. Να φανταστείτε, δυσκολεύομαι ακόμα και να κάνω παρέα με πάνω από τρεις τέσσερις ανθρώπους. Συνειδητοποιώ δε, ότι όσο περνάει καιρός, μου φαίνεται όλο πιο δύσκολο.
Εσείς, ένας άνθρωπος της κίνησης, πώς βιώσατε την ακινησία των lockdown; Πώς ήταν η εμπειρία σας;
Ποια ακινησία; Τακτοποίησα όλο το σπίτι (γέλια). Δεν σταμάτησα να κινούμαι. Το πρώτο lockdown, η αλήθεια είναι, πως ήταν μαγικό. Ήταν μια φάση πολύ χρήσιμη για να κάνεις restart. Επειδή ως άνθρωπος έχω την τάση να πηγαίνω με το ρεύμα, να ακολουθώ αυτό που λένε ροή των πραγμάτων. Μπορώ να παρασυρθώ και να κάνω πράγματα που πολλές φορές νομίζω ότι μου αρέσουν, αλλά καταβάθος με καταπιέζουν. Στο lockdown λοιπόν έκανα δυο βήματα πίσω και είδα πιο καθαρά ό,τι είχα κάνει. Υπό αυτή την έννοια λοιπόν ήταν μια πολύ δημιουργική περίοδος. Από τότε και μετά λέω περισσότερα «όχι», είμαι πιο επιλεκτικός στο πώς διαχειρίζομαι το χρόνο μου. Η καραντίνα με δίδαξε να μην ανέχομαι τα πράγματα που δεν θέλω.
Πιστεύετε ότι αυτή η πανανθρώπινη εμπειρία που βιώσαμε και βιώνουμε ακόμα, θα αλλάξει τον κόσμο;
Είναι έτσι κι αλλιώς μια μεταβατική εποχή όπου όλη αυτή η πληροφορία -fake ή αληθινή- που υπάρχει διαθέσιμη παντού, σου στερεί τη σημασία της ανακάλυψης. Όταν η «Αμερική» σου έρχεται στο πιάτο, τι σημασία έχει πια να την ανακαλύψεις; Η ψηφιακή εποχή μας είναι λες και στερεί στα σύμβολα τη δύναμή τους. Ο άνθρωπος βομβαρδισμένος από παντού με πληροφορίες, δυσκολεύεται όλο και πιο πολύ να φιλτράρει τι είναι αληθινό και τι fake. Αν τώρα του λείπει και η ορμητικότητα της ανακάλυψης, τα πράγματα δυσκολεύουν.
Τα fashion brands παίζουν με καρτούν. Ο κινηματογράφος ποντάρει σε υπερπαραγωγές όπως το φουτουριστικό παραμύθι Dune. Τα smartophones μας είναι σαν παιδική χαρά με apps. Τα θεματικά πάρκα σε όλο τον κόσμο μοιάζουν με παιδότοπους για ενήλικες. Γιατί έχουμε ανάγκη τόσο το παραμύθι; Περνάει μια φάση παλιμπαιδισμού ο πολιτισμός μας ή είναι κάποιου είδους αντίδραση;
Έχουμε ανάγκη το παραμύθι, το παιχνίδι, την υπερβολή. Η ταχύτητα της εποχής, το γεγονός ότι όλα κινούνται πιο γρήγορα γύρω μας, μας δημιουργεί την ανάγκη να βρούμε μια οδό διαφυγής. Πραγματικά, φαντασιακά ή εικονικά, μέσα από όλα αυτά που αναφέρετε. Κάποια στιγμή πήρε το μάτι μου κάπου, ότι έχει βγει μια έκδοση με τα παραμύθια των Γκριμ, όπως ήταν στην πραγματικότητα πριν περάσουν μέσα από το φίλτρο της θρησκείας. Οι αληθινές ιστορίες που αφηγούνταν ήταν πολύ σκληρές και άγριες. Τελικά, αυτό που καταλαβαίνω, είναι ότι ο κόσμος έχει ανάγκη τη σκληρότητα για να βρει την άλλη πλευρά, που είναι η ομορφιά και η ουτοπία. Η σκληρότητα είναι ο καταλύτης για να μπορέσει ο κόσμος να γίνει καλύτερος.
Info: Η νέα παραγωγή του μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής «Ο Καρυοθραύστης» κάνει πρεμιέρα την Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου και θα παίζεται για 7 ακόμα παραστάσεις 19, 23, 24, 26, 29, 31 Δεκ 2021 και 02 Ιαν 2022. nationalopera.gr