Ολο το εκρηκτικό μείγμα ήταν εκεί: η αγαπημένη ιστορία των Χριστουγέννων, ο ανορθόδοξος, γοητευτικός τρόπος του Κωνσταντίνου Ρήγου, τα υπέροχα κοστούμια των Deux Hommes, η οικεία πια ζεστασιά και πολυτέλεια της αίθουσας Σταύρος Νιάρχος. Και όμως ο «Καρυοθραύστης» του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής έγινε ορατός ακόμα και σε όσους δεν βρέθηκαν εκεί.
Στην είσοδο της Εθνικής Λυρικής, με τα σιντριβάνια στο κανάλι του ΚΠΙΣΝ να χορεύουν στους γνώριμους πλέον ρυθμούς, μια ουρά ανθρώπων με ρούχα γιορτινά σχηματίζεται και κινείται αργά, με τα πιστοποιητικά εμβολιασμού στο χέρι. Διακρίνω πολλά παιδιά, αρκετούς που ίσως και για πρώτη φορά έρχονταινστην Λυρική (αυτό έγινε αντιληπτό και από σχόλια που άκουσα στη συνέχεια), χάρη στην έλξη που ασκεί η γοητευτική, ταυτισμένη με τα Χριστούγεννα ιστορία του Καρυοθραύστη. Μόνο σε αυτή την περίπτωση, το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με τον Κωνσταντίνο Ρήγο να χορογραφεί, να σκηνοθετεί και να υπογράφει τα σκηνικά έχει επιπλέον στοιχεία έλξης: μια εικονογραφία μοναδική -χαρακτηριστική του σκηνικού σύμπαντος του Ρήγου- σχεδόν ακαταμάχητη. Η κλασική ιστορία, τα Χριστούγεννα, συναντούν ποπ εκρήξεις, σε μεταφέρουν σε αίθουσες Τέχνης, σε κλαμπ, σε μια Πρωτοχρονιά σε πλατεία μεγαλούπολης.
Το δωμάτιο της Μαρί-Κλάρα, οι βιτρίνες στη Νέα Υόρκη
Τα κοστούμια που σχεδίασαν οι Deux Hommes εντείνουν αυτή την αίσθηση με έναν τρόπο ανεπιτήδευτο αλλά ισχυρό. Συχνά μοιάζουν αν δημιουργούν μια ξεχωριστή αφήγηση, αφού αποσπούν το βλέμμα, για δευτερόλεπτα νιώθεις ότι αποκόπτεσαι από τη σκηνική δράση και βλέπεις ένα editorial μόδας, ή περνάς μπροστά από τις στολισμένες βιτρίνες του Bergdorf Goodman στη Νέα Υόρκη. Και μετά επιστρέφεις στη σκηνή και νιώθεις ότι αυτή η αίσθηση της βιτρίνας υπάρχει ήδη εκεί. Είναι το γυάλινο παραλληλόγραμμο κουτί, το δωμάτιο της μικρής Μαρί- Κλάρα που βρίσκεται εξαρχής πάνω στη σκηνή, που είναι ο χώρος, το καταφύγιο, αλλά και η πηγή ονείρων της μικρής εκείνη την παραμονή των Χριστουγέννων.
Στοιχείο αγαπημένο που επιστρέφει ξανά και ξανά στα σκηνικά γεγονότα που δημιουργεί ο Ρήγος, το γυάλινο δωμάτιο μοιάζει σήμερα προφητικό σήμερα- παραπέμπει σε έναν κόσμο περίκλειστο λόγω πανδημίας, με ανθρώπους που παρακολουθούν τα πάντα μέσα από κλειστά παράθυρα. Ταυτόχρονα η συνθήκη της απόλυτης διαφάνειας και έκθεσης έχει κυριαρχήσει κυρίως λόγω του τρόπου με τον οποίο εκφραζόμαστε και εκθέτουμε τον εαυτόν μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για όσους δεν γνωρίζουν αυτή την σκηνική «υπογραφή» του Ρήγου -αλλά ακόμα και για όσους την γνωρίζουμε- η σύνδεσή μας με τον μύθο του Καρυοθραύστη και την κανονικότητα των τελευταίων σχεδόν δυο χρόνων, ήταν αναπόδραστα εκεί, μέσα στην αίθουσα. Αλλά εν τέλει, και έξω από αυτήν.
Οταν ο «Καρυοθραύστης» πλημμύρισε τα social media
Προσωπικά το ένιωσα πριν καν πάω στην παράσταση -είδα αυτή της 23ης Δεκεμβρίου- αλλά και μετά. Εικόνες και αισθήσεις που με συνόδευαν διαρκώς, αφού από τις 17 Δεκεμβρίου, ήταν λες και η επικράτεια των ελληνικών μέσων κοινωνικής δικτύωσης να μεταφέρθηκε μέσα στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος όπως ποτέ πριν. Με «απείθαρχα» κινητά να υψώνονται και να φωτογραφίζουν σκηνές της δράσης, βίντεο να αποτυπώνουν τα παρατεταμένα χειροκροτήματα της υπόκλισης. Σχόλια, μικρά κείμενα, καταθέσεις εντυπώσεων και μικρές προσωπικές αναλύσεις κατέκλυσαν το Instagram και το Facebook για μέρες, κάθε σκρολάρισμα οδηγούσε σε μια νέα εικόνα και ένα διθυραμβικό σχόλιο. Εγινε ο «Καρυοθραύστης» κάτι σαν σανίδα σωτηρίας για το κοινό σε αυτή την τόσο αλλόκοτη γιορτινή περίοδο, μια περίοδο διαψεύσεων: περιμένοντας την έξοδο από την πανδημία και την επιστροφή στην άγρια χαρά της γιορτής, η επέλαση της μετάλλαξης Ομικρον, βίαια διέψευσε αυτή την προσδοκία.
Τα πάρτι ακυρώθηκαν, τα γιορτινά τραπέζια μίκρυναν άρδην, η μουσική εκεί έξω σίγησε, δεκάδες φίλοι και γνωστοί, ακόμα και οι ίδιοι, φέραμε τον χαρακτηρισμό «κρούσματα». Λίγες στιγμές ευφορίας υπήρχαν, ελάχιστες. Ο Καρυοθραύστης, λόγω θεματικής, εικόνας, προσέγγισης αλλά και μηνύματος κυριάρχησε έτσι, μέσα σε αυτό το δυστοπικό ψυχικό περιβάλλον. Όπως η Μαρί-Κλάρα μέσα στο γυάλινο δωμάτιό της ονειρεύεται και τα όνειρα γίνονται σαν ζωή, έτσι και εμείς πίσω από μάσκες, μέσα από οθόνες κινητών ονειρευόμαστε τους δικούς μας πρίγκιπες και τους δικούς μας δράκους. Όμως ταυτόχρονα, η προσέγγιση του Ρήγου, έκανε το κοινό να αισθάνεται κάπως καλύτερα μέσα στο δέρμα του. Το δικαίωμα στο διαφορετικό, σε αυτό που ξεφεύγει από τις μετρημένες αναλογίες του κανονικού και του όμορφου διατρανώθηκε στη σκηνή – η Κλάρα ερωτεύεται έναν ξύλινο άνδρα με αφύσικα μεγάλο κεφάλι, τον Καρυοθραύστη, τον παρασύρει στο δωμάτιό της, ονειρεύονται μαζί.
Το δικαίωμα να ονειρεύεσαι, το δικαίωμα να είσαι διαφορετικός
Στη σκηνή, η νεοκλασική γραφή στη χορογραφία από το σύνολο των ερμηνευτών, συνάντησε την ορμητική σύγχρονη χορογραφία που επεφύλαξε ο Κωνσταντίνος Ρήγος για την Μαρί- Κλάρα και τον Καρυοθραύστη, το ζευγάρι του έργου. Δυο γραφές, σε μια σκηνή, σε ένα έργο με το κοινό να νιώθει ότι τα πάντα είναι εφικτά -αρκεί ίσως να τα ονειρευτείς. Αλλωστε οι φράσεις που προβάλλονται με μεγάλα neon γράμματα κάθε τόσο πάνω στο δωμάτιο ήταν μηνύματα ενδυνάμωσης και πίστης στον εαυτό μας και στα όνειρα.
Ενα ξέφωτο γλεντιού και ζωής
Οσοι έχουν δει αρκετές δουλειές του Κωνσταντίνου Ρήγου, όσοι γνωρίζουν τον δημιουργικό του τρόπο, δεν συναντήσαμε στον Καρυοθραύστη κάτι το νέο. Δεν ξεπέρασε εδώ τον εαυτό του, δεν οδήγησε σε μια νέα στροφή όπως συνηθίζει να κάνει σε κάθε νέα του παραγωγή. Όμως με μια σοφία, μια ωριμότητα, άνοιξε τα μπαούλα της δημιουργίας του και μας οδήγησε, σε αυτή την κρίσιμη ώρα που ο ψυχισμός μας σκοτεινιάζει και η δυνατότητα να ονειρευόμαστε βρίσκει συνεχώς εμπόδια, σε ένα ξέφωτο ζωής. Και εκεί θέλησαν όλοι να βρεθούν. Πέραν των δυο ωρών της παράστασης. Για πάντα. Στην επικράτεια που το ίδιο το κοινό έχτισε μετά την παράσταση, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάνοντας ακόμα και όσους δεν έβαλαν τα γιορτινά τους ρούχα για να φτάσουν στο κόκκινο βελούδο της αίθουσας Σταύρος Νιάρχος να νιώσουν ότι είδαν την παράσταση. Ή ίσως, ότι την ονειρεύτηκαν.
Οσο για το μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αυτό μοιάζει να αποτελείται πλέον από φίλους που επιστρέφουμε να τους δούμε στο σπίτι τους. Η Μαρία Κουσουνή ως Μητέρα Σταλμπάουομ (η λευκή faux γούνα κεντημένη με κρυστάλλους που φόρεσε κάποια στιγμή ένα ξεχωριστό ένθετο όνειρο στο έργο), η Ελεάνα Ανδρεούλη που προκαλούσε μικρά επιφωνήματα από τα κοριτσάκια στην αίθουσα όταν εμφανιζόταν ως πριγκίπισσα Πιρλιπάτ, ο θριαμβικός Βαγγέλης Μπίκος ως Πρίγκιπας (ασυγκράτητο το κοινό τον χειροκροτούσε κατά τη διάρκεια της παράστασης), ο Στέλιος Κατωπόδης ως Ντροσελμάγιερ (μια φιγούρα μυθιστορηματική από μόνος του, άλλοτε σαν μάγος, σαν υπεύθυνος του Studio 54, πλάσμα ποθητό και μαζί απόμακρο), ο Γιάννης Γκάντσιος ως Καρυοθραύστης. Και τέλος η Μαρί-Κλάρα της Ελενας Κέκκου, σαν τη φλόγα ενός κεριού που έχει μείνει να σιγοκαίει. Ο Ηλίας Βουδούρης ήταν ο διευθυντής της ορχήστρας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.