To διεθνές θαύμα της σύγχρονης Τέχνης που μετέτρεψε το Καπνεργοστάσιο, την Λένορμαν, την Αθήνα, σε κέντρο ενδιαφέροντος με τις εκθέσεις του ΝΕΟΝ ολοκληρώθηκε.
Ο οργανισμός όπως είχε συμφωνήσει, παρέδωσε ξανά τον χώρο στη Βουλή και εμείς προσδοκούμε ότι θα έχει ένα μέλλον αντάξιο της τελευταίας διετίας. Σωστά;
Τα τελευταία δέκα λεπτά πριν κλείσει η έκθεση Dream On του οργανισμού ΝΕΟΝ μέσα στο Δημόσιο Καπνεργοστάσιο της Λένορμαν στις 27 Νοεμβρίου, είχαν μια συναισθηματική φόρτιση και ένταση σπάνια για την Αθήνα. Μια συνθήκη που δεν θα επαναληφθεί: μετά από τουλάχιστον ένα χρόνο εξαντλητικών εργασιών ανακατασκευής πιστής στο πνεύμα του κτιρίου που έγινε μέσα στις πιο σκληρές μέρες της καραντίνας και δυο χρόνια που ακολούθησαν με διεθνείς εκθέσεις και 96.000 επισκέπτες, αποχωρεί ο ΝΕΟΝ, ο οργανισμός που έκανε το ισόγειο του Καπνεργοστασίου πρότυπο χώρο Τέχνης και συνάντησης των πολιτών.
Ετσι ήταν η συμφωνία: ο ΝΕΟΝ μπήκε στον χώρο, ανέλαβε αποκλειστικά την αναμόρφωση και ριζική αναβάθμιση των υποδομών του, με τον ιδρυτή του Δημήτρη Δασκαλόπουλο να αναλαμβάνει πλήρως το κόστος ύψους 1,4 εκατ. ευρώ και την διευθύντρια του ΝΕΟΝ Ελίνα Κουντούρη να σχεδιάζει, οργανώνει, νοηματοδοτεί το έργο, από την πρώτη μέρα μέσα στο χώρο του εργοταξίου, ως το κλείσιμο του χώρου. Ως δηλαδή την επιστροφή του στη Βουλή, που τώρα καλείται να κρατήσει ζωντανό αυτό το αναπάντεχο και ανεκτίμητο κεφάλαιο 6.500 τ.μ. Πολιτισμού και Δημοκρατίας της Αθήνας, καθώς είχε δωρεάν είσοδο και ανοιχτή πρόσβαση σε όλους προς έργα Τέχνης των σημαντικότερων δημιουργών της έποχης.
Προς το παρόν δεν αποκαλύπτει δημοσίως τις ακριβείς του προθέσεις ο Πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας, ο οποίος δεν αγκάλιασε απλώς το εγχείρημα, αλλά κυριολεκτικά έζησε μέσα σε αυτό και κάθε φορά περπατούσε στους χώρους με μια έκφραση περηφάνειας. Μιλάμε άλλωστε για ένα άριστο παράδειγμα συνεργασίας του ιδιωτικού με τον δημόσιο τομέα, κάτι στο οποίο μας έχει συνηθίσει ο ΝΕΟΝ εδώ και δέκα χρόνια, με συνεργασίες χωρίς προηγούμενο σε αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και εμβληματικούς χώρους, από την Δήλο μέχρι τον λόφο Νυμφών.
To master plan για την ταυτότητα και αξιοποίηση
Επιστροφή στο Καπνεργοστάσιο. Αυτές τις μέρες οι μεγάλες εγκαταστάσεις του Δημήτρη Δασκαλόπουλου προσεκτικά συσκευάζονται και ετοιμάζονται να αποχωρήσουν για τους νέους προορισμούς τους, αφού ανήκουν στα έργα της Συλλογής του που δώρισε στο ΕΜΣΤ, την Τate του Λονδίνου, το Guggenheim στη Νέα Υόρκη και το MCA στο Σικάγο. Η σύμβαση που έχει υπογράψει ο ΝΕΟΝ με την Βουλή των Ελλήνων προβλέπει ότι θα παραδοθεί πλήρως το κτίριο, με τις νέες σύγχρονες υποδομές του ως προίκα, τον Φεβρουάριο του 2023.
Ο Φεβρουάριος είναι και ο μήνας που φαίνεται ότι ο Κώστας Τασούλας θα δώσει απαντήσεις σαφείς για το μέλλον του χώρου. Ένα μέλλον που συνδέεται με τον συνολικό ανασχεδιασμό της ταυτότητας χρήσης του Καπνεργοστασίου και του σχεδίου αποκατάστασης που πρέπει να γίνει στους υπόλοιπους χώρους. Ανάμεσα στις σκέψεις που έχουν ακουστεί είναι να γίνει Μουσείο Καπνού ή και να δημιουργηθεί μια στέγη για την Βουλή των Ελλήνων.
Τον περασμένο Μάιο, η Βουλή των Ελλήνων κήρυξε διαγωνισμό για την «Μελέτη για τον προσδιορισμό της ταυτότητας χρήσεων του Καπνεργοστασίου, Master Plan». Σύμφωνα με πληροφορίες του iefimerida, από τις μελέτες που υποβλήθηκαν δυο έχουν περάσει στο τελικό στάδιο προκειμένου να επιλεγεί η πλέον κατάλληλη. Τι σημαίνει όμως αυτό;
Κλειδί η επιλεξιμότητα από το ΕΣΠΑ 2021-2027
«Η μελέτη που θα επιλεγεί ανάμεσα στις δυο, είναι αυτή της οποίας οι προτάσεις και οι ιδέες θα έχουν τις προδιαγραφές για να ενταχθούν στο χρηματοδοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Δηλαδή αυτές που θα είναι πραγματικά υλοποιήσιμες» αναφέρουν οι πηγές μας. Στόχος είναι να ενταχθεί το έργο στο ΕΣΠΑ 2021-2027. Το κόστος είναι ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος αυτή τη στιγμή, αφού εκτιμάται ότι θα κινηθεί μεταξύ 80 και 100 εκατομμυρίων ευρώ το συνολικό σχέδιο.
Εχει ενδιαφέρον ότι εκεί κυμαίνεται και το κόστος για τις εργασίες αναμόρφωσης και νέας ταυτότητας των πρώην βασιλικών κτημάτων στο Τατόι. Θυμίζουμε ότι το Καπνεργοστάσιο στεγάζει σήμερα εγκαταστάσεις Τυπογραφείου της Βουλής, το Τμήμα Βιβλιοθήκης Πόλης και Διαχείρισης Συστημάτων Βιβλιοθήκης, το Τμήμα Διατήρησης και Συντήρησης Εντύπου Υλικοο και Εργων Τέχνης και το Τμήμα Μπενακείου Βιβλιοθήκης και Συλλογών Πολιτικών Προσωπικοτήτων. Με απόφαση του 1989 το κτίριο έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον τεχνολογικό του εξοπλισμό.
Waiting for the Barbarians, 2021, έργο του Glenn Ligon στην έκθεση Portals / Ναταλία Τσουκαλά
Το κρίσιμο διάστημα μέχρι τη νέα ταυτότητα χρήσης
Τι θα γίνει όμως με τα 6.500 τ.μ. που αποτελούν ήδη διεθνών προδιαγραφών χώρο πολιτισμού; Θα αλλάξει χρήση; Ποιος θα αναλάβει τη διαχείριση για να δούμε αντίστοιχες δράσεις και περιεχόμενο με αυτό που είδαμε τα τελευταία χρόνια; Πώς θα εξασφαλισθεί η ποιότητα, η αισθητική, η προσφορά; Σε ερώτηση που έκανε το iefimerida στον Πρόεδρο της Βουλής τον περασμένο Μάιο, ο ίδιος απάντησε ότι δεν θα τοποθετηθεί κάποια επιτροπή για να χειριστεί το θέμα αφού «δεν πιστεύω στις επιτροπές». Είχε επισημάνει ότι προάγει τη λύση της επιλογής ενός υπευθύνου – αυτό που εμείς θα περιγράφαμε καλλιτεχνικού διευθυντή.
Το ζητούμενο είναι τι θα γίνει στον χώρο μέχρι να ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός και οι εργασίες αποκατάστασης στο υπόλοιπο κτίριο. Μέχρι να κλειδώσει η νέα χρήση: θα μείνει κενός με τις φθορές που φέρνει πάντα η εγκατάλειψη, η μη χρήση; Οι πληροφορίες μας λένε ότι θα συμβούν γεγονότα Τέχνης μέχρι το οριστικό νέο μέλλον του Καπνεργοστασίου και ότι ο Πρόεδρος της Βουλής ήδη αναζητεί σχετικές λύσεις για αυτό το μεταβατικό διάστημα, τις οποίες κρατά άκρως μυστικές.
Τα δυο σενάρια
Διαβάζοντας προσεκτικά βέβαια την προκήρυξη για τη μελέτη master plan εντοπίζουμε δυο ενδεικτικά σενάρια που έχουν δοθεί από τη Βουλή: «αν προκριθεί η δυνατότητα της δημιουργίας Μουσείου στο χώρο του Καπνεργοστασίου από την πρώτη μελέτη, θα εκπονηθεί Μουσειολογική Μελέτη. Αν προκριθεί η δημιουργία Κοινοβουλευτικής Αίθουσας θα πρέπει να εκπονηθεί ακουστική μελέτη. Ενδέχεται επίσης να απαιτηθούν μελέτη βιωσιμότητας, περιβαλλοντική μελέτη, μελέτη ωρίμανσης ή/και ενεργειακή μελέτη».
Η Βουλή επιθυμεί οι εργασίες να είναι τμηματικές, να μην χρειαστεί να κλείσει ολόκληρο το κτίριο και να υπάρχει διαρκώς χρήση. Η τμηματοποίηση των παρεμβάσεων εκτιμάται ότι θα βοηθήσει να είναι επιλέξιμες από το ΕΣΠΑ 2021-2027 ή άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία.
Portals ήταν ο τίτλος της έκθεσης που άνοιξε τον νέο χώρο, Πύλη σε ένα μέλλον που έπρεπε να σχεδιάσουμε εξαρχής μετά το σοκ της πανδημίας. Dream On, η δεύτερη που έριξε και την αυλαία του ΝΕΟΝ στον χώρο. Περνώντας από Πύλες και δυνατότητες Ονείρων, ο χώρος περιμένει την επόμενη πρόκλησή του. Οι πολίτες επίσης.