Ευαίσθητα κοινωνικά και πολιτικά θέματα απασχολούν τους συγγραφείς των τριών νέων ελληνικών έργων («Ενενήντα» της Βαλέριας Δημητριάδου, «Κρυπτόγαμα» του Μιχάλη Αλμπάτη και «50 χρόνια, μια νύχτα» των Μάνου Καρατζογιάννη και Δήμητρας Κονδυλάκη) που θα παρουσιαστούν μέσα στον Ιούνιο στο Φεστιβάλ Αθηνών.
Μέλος της ομάδας C for Circus από την αρχή της σύστασής της, η Βαλέρια Δημητριάδου έγραψε, και σκηνοθέτησε την άνοιξη του 2023, ένα από τα καλύτερα ελληνικά έργα που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια, το «Και εφύτευσεν ο Θεός Παράδεισον». Η συνολικά θετική υποδοχή έργου/παράστασης συνέβαλε στο να ενταχθεί το καινούργιο έργο της, με τίτλο «Ενενήντα», στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών 2024– αυτήν την φορά με συνεργάτες που δεν ανήκουν στην ομάδα C for Circus.
«Ενενήντα»: ένα έργο για τον ηλικιακό ρατσισμό
Το παθιασμένο φιλί δύο εβδομηντάχρονων στην γειτονιά της στον Βύρωνα, και οι σκέψεις που της προκάλεσε η ασυνήθιστη εικόνα, ήταν το αρχικό ερέθισμα που ώθησε την Βαλέρια Δημητριάδου να ξεκινήσει να γράφει πέρσι τον Ιούνιο το δεύτερο έργο της.
«Προχωράνε πάντα χέρι-χέρι, είναι πολύ τρυφεροί ο ένας προς τον άλλον. Πάντα μου προκαλούσαν πολύ θετικά συναισθήματα αλλά όταν τους είδα μια φορά να φιλιούνται στο στόμα, κάπως σοκαρίστηκα… Ήταν πρωτόγνωρο για μένα να βλέπω ηλικιωμένους να φιλιούνται μ’ αυτό τον τρόπο και, όπως μου συμβαίνει πάντα όταν κάτι με εκπλήσσει, μπήκα στην διαδικασία να αναμετρηθώ με τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που εγώ η ίδια κουβαλώ».
Το δεύτερο ερέθισμα για να καταπιαστεί με το δύσκολο θέμα του ηλικιακού αποκλεισμού, αν όχι και ρατσισμού, ήταν ένας άνδρας που πλησιάζει τα 90, ο οποίος τυχαίνει να είναι ο πεθερός της: ο ηθοποιός Δημήτρης Παπαγιάννης.
«Ο ήρωάς μου έχει αρκετά δικά του χαρακτηριστικά. Ο πεθερός μου ξυπνάει κάθε μέρα και κάνει μονόζυγο, τρέχει, κάνει πράγματα που είναι πολύ κόντρα σ’ όλα αυτά που έχουμε στο μυαλό μας ότι μπορεί ή επιτρέπεται να κάνει ένας 90χρονος», λέει η συγγραφέας και σκηνοθέτης.
«Στο “Ενενήντα” παρακολουθούμε έναν ηλικιωμένο που ζει μαζί με τον σαραντάρη γιος του. Συγκρίνοντάς τους, αναμφίβολα ο πατέρας είναι ο πιο νέος. Ο 90χρονος δίνει προτεραιότητα στις επιθυμίες του και όχι στα πρέπει τις κοινωνίας, σε αντίθεση με τον γιο του που μοιάζει με την πλειονότητα των σημερινών σαραντάρηδων. Πλησιάζω τα σαράντα και γνωρίζω την θλίψη, την ματαίωση, την άρνηση, το “βάρος” που νιώθουν πολλοί άνθρωποι της γενιάς μου.
Γύρω απ’ αυτό το βασικό «ζευγάρι» κινούνται η νεαρή ανάπηρη φίλη του ηλικιωμένου, με την οποία συζητάει τα πάντα καθώς ο ένας αποδέχεται πλήρως τον άλλον, και μία γυναίκα που γνωρίζει σ’ έναν οίκο ευγηρίας (όπου τον οδηγεί ο γιος του), με την οποία υπάρχει ας πούμε κάτι σαν φλερτ. Υπάρχουν και τρεις νέοι γύρω στα 30, με τους οποίους αναγκάζεται να συγκατοικήσει όταν βγαίνει από τον γηροκομείο, για να καταφέρει να επιβιώσει με τη σύνταξή του. Συνολικά τα πρόσωπα του έργου μου είναι οκτώ».
Η σκηνική αφήγηση είναι γραμμική στην εξέλιξή της, υπάρχουν μέρη αφηγηματικά και σκηνές «ρεαλιστικής» δράσης και η μουσική έχει σημαντικό ρόλο στην δραματουργία.
«Είμαι συμφιλιωμένη με τον χρόνο που περνάει. Κι αυτό είναι το μήνυμα που θέλουμε να περάσουμε μέσω της παράστασής μας: να μην ξεχνάμε ότι έχει αξία η ζωή, και δεν το λέω με αφελή αισιοδοξία γιατί είναι πραγματικές οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητά μας. Αλλά επειδή μας ρουφάει η βαρύτητα προς τα κάτω και δεν απολαμβάνουμε τίποτα και δεν καταλαβαίνουμε πώς περνάει ο χρόνος, θέλω μέσα απ’ αυτήν την ιστορία, από έναν γέρο 90 χρόνων που αντιστέκεται, και εγώ και η γενιά μου και όλοι οι άνθρωποι να θυμηθούμε ότι μπορούμε να ζήσουμε όμορφα, να απολαμβάνουμε και να εκτιμάμε τα μικρά πράγματα, τις μικρές συναντήσεις, τις ουσιαστικές επαφές» λέει η Βαλέρια Δημητριάδου.
«Ενενήντα» / Κείμενο - Σκηνοθεσία - Mουσική: Βαλέρια Δημητριάδου/ Σκηνικά: Τίνα Τζόκα / Κοστούμια: Δήμος Κλιμενώφ/Σχεδιασμός φωτισμών Τάσος Παλαιορούτας/Σχεδιασμός ήχων: Φοίβος Παπαγιάννης
Παίζουν (με αλφαβητική σειρά): Βαγγέλης Αμπατζής, Αντριάνα Ανδρεόβιτς, Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Έλη Δρίβα, Μαρία Κατσανδρή, Μιχάλης Πανάδης, Δημήτρης Παπαγιάννης, Μαριάμ Ρουχάτζε
Στην Πειραιώς 260 (Χώρος Δ) 15, 16, 17 και 18 Ιουνίου 2024
«Κρυπτόγαμα»: ένας μονόλογος για τον σεξουαλικό ρατσισμό
Το Φεστιβάλ Αθηνών ανέθεσε στον λογοτέχνη Μιχάλη Αλμπάτη να γράψει ένα έργο για το 2024 μετά τις πολύ θετικές εντυπώσεις που προκάλεσε το μυθιστόρημά του «Και οι νεκροί ας θάψουν τους νεκρούς τους» (εκδ. Νήσος, 2022). Επέλεξε να γράψει έναν μονόλογο με τίτλο «Κρυπτόγαμα» και ήρωα έναν κρεοπώλη σε μία επαρχιακή πόλη της δεκαετίας του ’80, που αναγκάζεται να κρύβει την γυναικεία φύση του και την ερωτική προτίμησή του για άτομα του ίδιου φύλου.
Το «Κρυπτόγαμα» σκηνοθετεί η Νικαίτη Κοντούρη, έχοντας στην διάθεσή της έναν σπουδαίο ηθοποιό, τον Μάκη Παπαδημητρίου.
«Πρόκειται για ένα βαθιά συγκινητικό κείμενο, την αφήγηση ενός ανθρώπου λίγο πριν πάρει τη μεγάλη απόφαση να αποχωρήσει από την ζωή. Με την αυτοκτονία του θέλει ο κοινωνικός του περίγυρος να καταλάβει ότι η έλλειψη κατανόησης και ανοχής εξοντώνει ανθρώπους που είναι διαφορετικοί, ή που νιώθουν διαφορετικά -ειδικά τη δεκαετία του 1980, στην οποία τοποθετείται χρονικά η ιστορία, σε μια πόλη της Κρήτης (ο ήρωας διαρκώς αναφέρεται στην γειτονιά του και στη συνοικία). Εκεί συντελείται αυτό που εγώ τουλάχιστον, που έχω μεγαλώσει στα Γιάννενα το ξέρω καλά, το έχω ζήσει, το έχω δει με τα ίδια μου τα μάτια: άνθρωπους να χλευάζονται για την σεξουαλική τους ταυτότητα, άνδρες με μπλουζάκια κολλητά να ασφυκτιούν μέσα στην ίδια τους την ύπαρξη και το βράδυ να πηγαίνουν κρυφά με άλλους άντρες» λέει η Νικαίτη Κοντούρη.
Ο ήρωας του Αλμπάτη δεν ήθελε να γίνει χασάπης, άλλα πράγματα ήθελε να κάνει στη ζωή του. Αναγκάστηκε να κάνει μία «κανονική» ζωή γιατί το μήνυμα που του έστελναν οι άνθρωποι γύρω του είναι ότι, αν ακολουθήσει τις βαθύτερες επιθυμίες του, η ζωή του θα είναι κόλαση και οι δικοί του θα υποφέρουν.
Τελικά κατέληξε να έχει κρυφή νυχτερινή ζωή κατά διαστήματα. Συνομιλούσε με την γυναίκα μέσα του ώσπου ένα τρομακτικό γεγονός, ο φόνος μίας τρανς, τον φέρνει σε ευθεία αντιπαράθεση με το κοινωνικό του περιβάλλον.
Ο συγγραφέας, λέει η Νικαίτη Κοντούρη, είναι ένας εκπληκτικός παρατηρητής του κόσμου γύρω του. «Ο Μιχάλης Αλμπάτης γράφει για τη δυστυχία των άλλων κι αυτό εμένα με συγκινεί αφάνταστα. Μιλάει στον καθένα μας ξεχωριστά ανάλογα με τα βιώματα του».
Το πλήθος των έργων που ασχολούνται τα τελευταία χρόνια με παρόμοια θέματα, περί προκαταλήψεων και ρατσισμού που μετατρέπουν τους ανθρώπους σε τυράννους και σαδιστές, δεν προβληματίζει την σκηνοθέτιδα.
«Εδώ και δεκαετίες με απασχολούν οι διαφορετικοί, οι περιθωριοποιημένοι, οι αφανείς. Από παλιά πιστεύω στην ανάγκη να διαχειριζόμαστε τα τραύματα του παρελθόντος. Και πρέπει όλοι να συγκλίνουμε στη διαδικασία της αποδοχής».
Η Νικαίτη Κοντούρη δεν κρύβει την ευτυχία να συνεργάζεται με τον Μάκη Παπαδημητρίου. «Είναι ένας Μάκης καταπληκτικός, είχα χρόνια να συνεργαστώ μ’ έναν ηθοποιό που να μην "ξέρει τα πάντα" - ξέρεις καλά πόσο υπερφίαλοι άνθρωποι μας περιστοιχίζουν σ’ αυτόν τον χώρο.
Ο Μάκης αντιλαμβάνεται τη δραματικότητα της συνθήκης όχι μόνο επειδή έχει σκηνική ευφυία αλλά και επειδή είναι πολύ καλός κωμικός. Έχει την ικανότητα να διαβρώνει με το χιούμορ του κάποιες στιγμές και να τις κάνει τραγικές. Στις πρόβες όλα κουμπώνουν ασυνήθιστα καλά, υπάρχει αλήθεια στη δουλειά μας, υπάρχει και ποίηση. Δουλεύοντας πολύ εσωτερικά και δημιουργώντας έναν κώδικα επικοινωνίας με το κοινό, ακολουθούμε μία ερμηνευτική γραμμή καθαρή, χωρίς εντυπωσιακά “ευρήματα” αλλά γεμάτη χυμούς, γεμάτη συναισθήματα. Θέλω να πιστεύω ότι θα βγει μια πολύ δυνατή παράσταση» καταλήγει.
«Κρυπτόγαμα» / Κείμενο: Μιχάλης Αλμπάτης / Σκηνοθεσία: Νικαίτη Κοντούρη / Σκηνικά – Κοστούμια Κωνσταντίνος Ζαμάνης / Μουσική Αλέξανδρος Δράκος Κτιστάκης / Φωτισμοί Μελίνα Μάσχα
Ερμηνεύει ο Μάκης Παπαδημητρίου
Πειραιώς 260 (Χώρος Η)
17 Ιουνίου στις 20:00 και στις 22:00
18 Ιουνίου στις 20:00 και στις 22:00
«50 χρόνια, μια νύχτα»: έργο μνήμης για την εξέγερση του Πολυτεχνείου
Ο Μάνος Καρατζογιάννης γοητεύεται από την Ιστορία και έχει κάνει ήδη αρκετές παραστάσεις που αναφέρονται σε ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα: το «Για την Ελένη» (2016) με την Μαρία Κίτσου, που αναφερόταν στα Δεκεμβριανά και την εκτέλεση της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη, το «Μάρτυρες των Αθηνών» (2019) για την Κατοχή, το «Ο φύλακας μιας επανάστασης» για τον Γιάννη Βλαχογιάννη, που έσωσε τα κείμενα/τεκμήρια της επανάστασης και συνέβαλε καίρια στην ίδρυση των Γενικών Αρχείων του Κράτους.
Η επέτειος των 50 χρόνων από την Εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν μπορούσε να τον αφήσει αδιάφορο γι’ αυτό κι έκανε πρόταση στο Φεστιβάλ Αθηνών για μία παράσταση ιστορικής μνήμης. Μετά την θετική ανταπόκριση ξεκίνησε, μαζί με την Δήμητρα Κονδυλάκη, την έρευνα πηγών και μαρτυριών.
«Εκτός από ιστορικά βιβλία και δημοσιευμένες μαρτυρίες, πήραμε και κάποιες συνεντεύξεις (όπως από τον γιατρό Παναγιώτη Μαυρομάτη και την ηθοποιό Υβόννη Μαλτέζου, που συμμετέχει στην παράσταση) και συνθέσαμε ένα κείμενο που αφορά αυτές τις τρεις μέρες και τη νύχτα του Πολυτεχνείου. Όχι όμως εκθέτοντας μόνο την πλευρά των φοιτητών. Μας ενδιέφερε πώς πολίτες διαφορετικών χαρακτηριστικών αντιμετώπισαν τα κρίσιμα γεγονότα του Νοεμβρίου του 1973. Έτσι εντάξαμε στο σκηνικό κείμενο την μαρτυρία ενός οικοδόμου που λέει, μεταξύ άλλων, ότι στις οικοδομές, επειδή δεν υπάρχουν σχέσεις εξάρτησης, μπορούσαν να μιλούν ελεύθερα, ότι έβριζαν τη Χούντα γιατί άλλαζαν κάθε τόσο εργοδότη και δεν φοβόντουσαν. Μία γυναίκα που τότε ήταν φοιτήτρια μεταφέρει τις αμφιβολίες που είχε για την αναγκαιότητα της εξέγερσης. Υπάρχουν ακόμη οι ιστορίες ενός γιατρού που έσωσε έναν μαθητή, μίας ηθοποιού που εκείνη την εποχή έπαιζε στο Ελεύθερο Θέατρο, ενός φαντάρου που υπηρετούσε στο Τάγμα Ανεπιθυμήτων και βρέθηκε εκείνες τις μέρες στο κέντρο της Αθήνας. Ιδιαιτέρως συγκινητικές είναι οι ιστορίες δύο γυναικών, εκ των οποίων η μία έχασε τον άντρα της από την βία των αστυνομικών και δεν έμαθε ποτέ τον ακριβή λόγο και τρόπο αλλά και την μαρτυρία της μάνας του 20χρονου Μιχάλη Μυρογιάννη που σκότωσε ο Ντερτιλής κατά την καταστολή της εξέγερσης.
Το «σώμα» των μαρτυριών ερμηνεύουν οι ηθοποιοί συχνά ως ένα «σώμα». Τη σκηνοθετική προσέγγιση ενέπνευσε ένα σύνθημα του Πολυτεχνείου, που ακούστηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου και τον Δημήτρη Παπαχρήστο: «Όλοι ενωμένοι!», λέει ο Μάνος Καρατζογιάννης.
Η σύνδεση με το σήμερα γίνεται προς το τέλος της παράστασης μέσω ενός εκπαιδευτικού (τον καθηγητή υποδύεται ο Γιάννης Νταλιάνης) και δεκατρείς τελειοφοίτους της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης γιατί ένα τέτοιο οριακό γεγονός όπως ήταν η εξέγερση του Πολυτεχνείου, διευκρινίζει, έχει να κάνει πολύ με την καθαρότητα και την τόλμη της πρώτης νιότης.
Στόχος του είναι η παράσταση να θυμίσει τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και να υπενθυμίσει την σημασία της συλλογικότητας, την αξία της αλληλεγγύης και την αναγκαιότητα της αντίστασης. «Η αντιμετώπιση της Ιστορίας στην παράστασή μας είναι αισθηματική, όχι συναισθηματική» καταλήγει ο Μάνος Καρατζογιάννης.
«50 χρόνια, μια νύχτα»
Σκηνοθεσία Μάνος Καρατζογιάννης / Δραματουργία Δήμητρα Κονδυλάκη / Μάνος Καρατζογιάννης / Μουσική Τηλέμαχος Μούσας / Κίνηση Ζωή Χατζηαντωνίου / Σκηνικό Λουκία Μάρθα / Κοστούμια Βασιλική Σύρμα / Φωτισμοί Άγγελος Παπαδόπουλος / Βίντεο Αρτ Goran Gagic
Παίζουν Γιώργος Βουρδαμής, Μαρία Ζορμπά, Υβόννη Μαλτέζου, Ιφιγένεια Καραμήτρου, Γιάννης Νταλιάνης, Καλλιόπη Παναγιωτίδου, Γιώργος Νούσης, Στρατής Χατζησταματίου
Πειραιώς 260 (Χώρος E) 26, 27, 28 και 29 Ιουνίου στις 21:00