Πριν από 159 χρόνια γεννήθηκε και πριν από 89 χρόνια πέθανε, στις 29 Απριλίου, ο σπουδαίος ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης. Είναι η «κατάλληλη» μέρα για να ανακοινωθεί ότι το Ιδρυμα Ωνάση αναλαμβάνει την αποκατάσταση του σπιτιού όπου έζησε στην Αλεξάνδρεια.
Πριν λίγους μήνες, παραμονή εγκαινίων της πλήρους συναισθημάτων και Τέχνης έκθεσης για τον Γιανούλη Χαλεπά στο Τελλόγλειο, το Ιδρυμα Ωνάση αιφνιδίασε ανακοινώνοντας ότι θα βοηθήσει να αποκαλυφθούν μυστικά του Χαλεπά μέσα από το σπίτι του στην Τήνο. Συγκεκριμένα η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση είχε αποκαλύψει ότι με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) και της ψηφιακής πραγματικότητας (VR), θα γίνει μια προσπάθεια να διαβαστούν, να αποκαλυφθούν για πρώτη φορά όλα τα σχέδια που είχε κάνει ο Χαλεπάς πάνω στους τοίχους του πατρικού του σπιτιού στην Τήνο και τα οποία έχουν καλυφθεί, αφού βάφτηκαν οι τοίχοι στο πέρασμα των χρόνων.
Σήμερα, μέρα γενεθλίων και θανάτου του Κωνσταντίνου Καβάφη, ανακοίνωσε το Ιδρυμα Ωνάση ότι αναλαμβάνει την αποκατάσταση της οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, εκεί όπου μετακόμισε το 1907 και έζησε ως το τέλος της ζωής του. Το διαμέρισμα στο σκοτεινό, ταπεινό, άλλοτε κακόφημο δρομάκι της Rue Lepsius, στον αριθμό 10, κοντά στην Οπερα της Αλεξάνδρειας, όπου ο Καβάφης αναμετρήθηκε με τα σημαντικότερα νοήματα και ύψη της ζωής, αλλά και με τα πιο ψυχοφθόρα, σκοτεινά της βάθη. Εχοντας στην κατοχή του το αρχείο Καβάφη εδώ και δέκα χρόνια και δημιουργώντας κύκλους δράσεων και νέων αφηγήσεων γύρω από το έργο του, το Ιδρυμα τώρα προχωρά στην αναγέννηση του ιστορικού σπιτιού που λειτουργεί ως Μουσείο Καβάφη στην Αλεξάνδρεια που βρίσκεται υπό την ευθύνη του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού στην Αλεξάνδρεια. Επέλεξε μάλιστα για τις εργασίες αποκατάστασης το αρχιτεκτονικό γραφείο flux-office της κορυφαίας σκηνογράφου Ευα Μανιδάκη και του Θανάση Δεμίρη.
Στην Rue C. P. Cavafy της Αλεξάνδρειας
Πρόκειται για το διαμέρισμα στην Rue Lepsius (τώρα Rue C. P. Cavafy ) όπου επί 35 χρόνια έζησε και δημιούργησε ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Κάθε χώρος του, κάθε σπιθαμή φέρει ακόμα φορτίσεις και μνήμες από τον τρόπο που έζησε και κυρίως έγραψε ποίηση ο Καβάφης. Η Οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια –ή, αλλιώς, το Μουσείο Καβάφη– εγκαινιάστηκε το 1992 με πρωτοβουλία του ιστορικού και συγγραφέα Κωστή Μοσκώφ (1939-1998), ενός ενεργητικού και χαρισματικού ανθρώπου των γραμμάτων και της επιστήμης, που διατέλεσε Μορφωτικός Ακόλουθος στην Ελληνική Πρεσβεία του Καΐρου. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αίγυπτο, ο Μοσκώφ δημιούργησε το Μουσείο Καβάφη με σκοπό τη στήριξη των σπουδών ποίησης μέσα από τα Καβάφεια Συνέδρια, τα οποία καθιέρωσε και πραγματοποιούνται ακόμα στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια, παράλληλα με άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Εξάλλου, ένα δωμάτιο της οικίας έχει παραχωρηθεί και λειτουργεί ως αίθουσα Στρατή Τσίρκα, στην οποία εκτίθενται φωτογραφικό υλικό και αντίτυπα των βιβλίων του.
Ο Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου, Πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση αναφέρει: «Το Ίδρυμα Ωνάση απέκτησε πριν από 10 χρόνια το αρχείο του Κ. Π. Καβάφη που είχε περιέλθει στον αείμνηστο καθηγητή Γ. Π. Σαββίδη. Το αρχείο αυτό έχει πλέον ψηφιοποιηθεί σύμφωνα με τις σύγχρονες αρχές της αρχειονομίας. Το ψηφιακό αρχείο είναι προφανώς ιδιαίτερα σημαντικό γιατί είναι ελεύθερα προσβάσιμο σε όλους τους ερευνητές και τους φίλους του ποιητή. Η επαφή όμως με ένα χειρόγραφο, κάποιο βιβλίο που είχε μελετήσει ή ένα memento του ποιητή δίνουν σε αυτόν που έρχεται σε επαφή μαζί τους μια ιδιαίτερη συγκίνηση. Για αυτόν τον λόγο έχουμε προγραμματίσει και σύντομα θα εγκαινιάσουμε το Μουσείο Καβάφη στην Αθήνα, όπου θα εκτεθεί το φυσικό αρχείο Καβάφη και όσα προσωπικά του αντικείμενα, έπιπλα, βιβλία κ.λπ. μπορέσαμε να συλλέξουμε.
Στα δωμάτια που έζησε ο Καβάφης τις τελευταίες μέρες της ζωής του
Στο πλαίσιο αυτό, το διαμέρισμα της Rue Lepsius (τώρα Rue C. P. Cavafy ) στην Αλεξάνδρεια ήταν για μας μια ανοιχτή πρόσκληση. Ταυτόχρονα κενό, αφού όλα τα προσωπικά του αντικείμενα είχαν έρθει στην Αθήνα, αλλά και επιπλωμένο από τις αναφορές στην ποίησή του. Δεν θα μπορούσαμε να αντισταθούμε στον πειρασμό να προτείνουμε στον φυσικό φύλακα του χώρου, το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, να αναλάβουμε να χορηγήσουμε την ανακαίνισή του και την «επίπλωσή του» στο πνεύμα της εποχής του Καβάφη, αλλά και της σημερινής, κάνοντας χρήση, εννοείται, του υλικού που έχουμε συγκεντρώσει και παράξει. Το ΕΙΠ ανταποκρίθηκε με χαρά στην πρότασή μας. Με βάση την υπογεγραμμένη προγραμματική μας συμφωνία, το Ίδρυμα Ωνάση αναλαμβάνει, σε στενή συνεργασία με το ΕΙΠ, το πλήρες κόστος της ανακαίνισης αλλά και της λειτουργίας της Οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια για πέντε χρόνια, που μπορούν να παραταθούν. Στόχος όλων μας δεν είναι η Οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια να καταστεί ένα απλό μουσείο ή κάποιου είδους προσκύνημα. Αντίθετα, στόχος μας είναι, με τη βοήθεια και της ψηφιακής τεχνολογίας, να γίνει ένας ζωντανός χώρος για όλους, Έλληνες και ξένους, τουρίστες και μελετητές, που θέλουν για λίγο να αισθανθούν αυτήν την ιδιαίτερη συγκίνηση που, ακόμα και σήμερα, καταλαμβάνει όποιον μπαίνει σε αυτά τα δωμάτια όπου πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο ποιητής.
Ευχαριστούμε και από τη θέση αυτή το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, τον Πρόεδρο, κ. Νίκο Κούκη, και όλο το Δ.Σ. του. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα την Υπουργό Πολιτισμού κα Λίνα Μενδώνη για την πολύτιμη συμπαράστασή της.»
O Νίκος Α. Κούκης, Πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού υπό τη διαχείριση του οποίου λειτουργεί το Μουσείο Καβάφη, δήλωσε: «Η ανακατασκευή και ο εκσυγχρονισμός της Οικίας Καβάφη, ενός εμβληματικού τοπόσημου του εξωελλαδικού ελληνισμού, αποτέλεσε για το ΕΙΠ στρατηγική επιλογή. Το ΕΙΠ συμπλέει με το Ίδρυμα Ωνάση, το οποίο είναι κάτοχος του αρχείου Καβάφη, σε μια πορεία καρποφόρας συνεργασίας ώστε το σπίτι στο οποίο έζησε για πολλά χρόνια ο μεγάλος Αλεξανδρινός, τη λειτουργία του οποίου εμπνεύστηκε ο Κωστής Μοσκώφ, να αναβαθμιστεί ως τόπος μνήμης και να ανταποκριθεί στις ανάγκες της εποχής μας. Το έργο του ποιητή θα εκτεθεί κατάλληλα, σε συνδυασμό με τα νέα τεχνολογικά εργαλεία που πλέον έχουμε στη διάθεσή μας, υποστηριζόμενο από μια εξαιρετική αισθητικά μουσειολογική έκθεση ώστε να καταστεί ένας σύγχρονος, ελκυστικός χώρος απόδοσης σεβασμού στον ποιητή αλλά και εφαλτήριο μελέτης του έργου του. Εκφράζουμε ως ΔΣ του ΕΙΠ τις ευχαριστίες μας στην Υπουργό Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη για τις πολύτιμες κατευθύνσεις της, στον Πρόεδρο του Ιδρύματος Ωνάση κύριο Παπαδημητρίου για το έμπρακτο ενδιαφέρον του, καθώς και στα στελέχη τόσο του Ιδρύματος Ωνάση όσο και του ΕΙΠ για την απρόσκοπτη ευόδωση της συνεργασίας μας σε κάθε λεπτομέρειά της».