Έχουμε συνηθίσει, εδώ και αρκετά χρόνια, να παρακολουθούμε στα αστυνομικά μυθιστορήματα του Jo Nesbo αιματηρές οικογενειακές και κοινωνικές συγκρούσεις ή περίπλοκα θρίλερ για τα πρωτεία της εξουσίας, όπου και, αίφνης, η συνομιλία του με τις τραγωδίες του Σαίξπηρ.
Με το καινούργιο μυθιστόρημα, ωστόσο, του Νέσμπο, που μόλις κυκλοφόρησε με τίτλο «Το νυχτόσπιτο», σε μετάφραση Γρηγόρη Κονδύλη, από το Μεταίχμιο, ανοίγεται ένας νέος συγγραφικός δρόμος. Δρόμος όπου ο Νέσμπο θα συναντήσει τη «Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα, τον «Άρχοντα των μυγών» του Γουίλιαμ Γκόλντινγκ, τον «Φύλακα στη σίκαλη» του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ (βλ. και τις εύστοχες παρατηρήσεις του Γρ. Κονδύλη στο εισαγωγικό του σημείωμα), αλλά και τον σκοτεινό κόσμο του Στίβεν Κινγκ, ο οποίος μάλλον δίνει και τον κυρίαρχο τόνο, τουλάχιστον σε ό,τι έχει να κάνει με το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου.
Τι διαβάζουμε στο νέο βιβλίο του Jo Nesbo
Αν ακολουθήσουμε τη σειρά των επιρροών ή των πηγών τις οποίες δέχεται ή με τις οποίες δουλεύει ο Νέσμπο, θα βρούμε αμέσως τις θεματικές συνδέσεις και τις αλληλουχίες.
Πρώτα είναι οι ανατριχιαστικές εκβλαστήσεις: σπίτια που βγάζουν ρίζες, άνθρωποι που μετατρέπονται σε έντομα, ακουστικά τηλεφωνικών θαλάμων που καταβροχθίζουν ανθρώπινα μέλη. Ύστερα έρχονται οι πάντοτε ανήσυχοι έφηβοι, έτοιμοι να επαναστατήσουν ή να αυτοκαταστραφούν, τοποθετημένοι σε μια απροσδιόριστη γεωγραφικά μικρή πόλη των ΗΠΑ (να θυμίσω πως ο Νέσμπο είναι Νορβηγός), που ονομάζεται Μπαλαντάιν και μεγαλώνει τα παιδιά της με εξαιρετικά επίφοβο τρόπο, σε μια εποχή η οποία δεν είναι άλλη από τη δεκαετία του 1970. Η σκιά του Κινγκ μεγαλώνει όσο εξελίσσεται η δράση και πέφτει βαριά πάνω τόσο στον συγγραφέα όσο και στους νεαρούς πρωταγωνιστές του.
Η απόκοσμη ανθρωπογεωγραφία του Κινγκ, οι μεταφυσικές αναγωγές του και η πανταχού παρουσία του Κακού, που καραδοκεί για να αφανίσει δίκαιους και άδικους, κυκλοφορούν ευρέως στο «Νυχτόσπιτο» με πλήθος αλληγορικούς υπαινιγμούς για τη φιλία ή για την αποδοχή του εαυτού από τους άλλους, καθώς και με δεκάδες αδιευκρίνιστα μυστικά. Να προσθέσουμε τα ξόρκια, τη λευκή και τη μαύρη μαγεία ή τις φωτιές που κατακαίουν τα πάντα χωρίς καμία προειδοποίηση και δίχως την παραμικρή αιτία.
Όπως ο Κινγκ αποδεικνύεται συχνά μάστορας του λόγου, κερδίζοντας το ενδιαφέρον, την προσοχή μας όχι μόνο χάρη στην τρομώδη ατμόσφαιρα των βιβλίων του, αλλά και εξαιτίας της πολυεπίπεδης λειτουργίας της γραφής τους, έτσι και ο Νέσμπο δεν αργεί να μας εκπλήξει με τα πολλαπλά πλάνα και τις διαφορετικές εκδοχές της δικής του ιστορίας. Γιατί αν στο πρώτο κεφάλαιο, το «Νυχτόσπιτο» αποκαλύπτει όσα παράξενα απειλούν και εντέλει συγκλονίζουν τους εφήβους του Μπαλαντάιν, στο δεύτερο και στο τρίτο κεφάλαιο θα ακολουθήσουν δύο κεφαλαιώδεις ανατροπές, όπου τόσο ο χρόνος και οι χώροι της δράσης όσο και η οπτική γωνία της αφήγησης θα μεταβληθούν δραστικά.
Μιλώντας για μυθιστορήματα τρόμου (το ίδιο ισχύει και για τα αστυνομικά), είναι άχαρο να κουβεντιάζουμε για κρίσιμες λεπτομέρειες ή να συζητάμε αχαλίνωτα για τον μύθο και την πλοκή γιατί έτσι ο αναγνώστης στερείται την απόλαυση του σασπένς και τη γοητεία του αναπάντεχου. Μπορώ, παρόλα αυτά, χωρίς να παραβιάζω τους προηγούμενους περιορισμούς, να πω πως οι έντονες εντυπώσεις που αφήνει το πρώτο κεφάλαιο του «Νυχτόσπιτου», είναι εξίσου έντονες και στα δύο επόμενα. Στο δεύτερο κεφάλαιο, όσα ξέρουμε από το πρώτο θα εξελιχθούν σε κάτι που μοιάζει με ανάποδο αντικατοπτρισμό ή με ταξίδι του ονείρου μέσα σε ένα άλλο όνειρο. Για να περάσουμε, στο τρίτο πια κεφάλαιο, στο αποστειρωμένο περιβάλλον της ιατρικής και των ιατρικών εκθέσεων.
Και να η καλλιτεχνική δεξιοτεχνία του Νέσμπο και η ικανότητά του να μεταμορφώνει το ίδιο το ντύμα του γραψίματός του. Πώς; Μα, με το να μετακινείται από τον μυθιστορηματικό περίγυρο του φανταστικού, του μεταφυσικού και του τρόμου προς ένα σύμπαν όπου μια σειρά από συσκοτισμένες και ακατανόητα διπλές ή τριπλές μορφές εναλλάσσονται με ονειρικές και υπερβατικές διαδρομές μέχρι να καταλήξουμε σε έναν ρεαλισμό ψυχαναλυτικής σκληρότητας και ακρίβειας μέσω του οποίου το φανταστικό, ο τρόμος και το υπερφυσικό θα μπουν οριστικά εντός παρενθέσεως – και δεν θα διεκδικήσουν στο πολλαπλάσιο την προσοχή μας.
ΑΠΕ-ΜΠΕ