«Το μεγαλύτερο έργο αυτού του είδους στην ιστορία» χαρακτήρισε ο Μπραντ Σμιθ, πρόεδρος της Microsoft τη συνεργασία με το Βατικανό.
Ο λόγος της συνεργασίας αφορά στη δημιουργία του ψηφιακού διδύμου της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου που την καθιστά προσεγγίσιμη από κάθε πολίτη, σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη.
Το iefimerida βίωσε την σπάνια αυτή εμπειρία.
«Η Βασιλική του Αγίου Πέτρου μοιάζει με τον έναστρο ουρανό, μια ήσυχη βραδιά του καλοκαιριού» λέει ο Καρδινάλιος Μauro Cambetti, και πλάι του ο Μπραντ Σμιθ, ο πρόεδρος της Microsoft, χαμογελάει κουνώντας το κεφάλι καταφατικά.
Για να εξερευνήσουμε τα αστέρια, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα τηλεσκόπιο, ή ένα διαστημόπλοιο, συνέχισε ο Καρδινάλιος. Στην περίπτωση της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, του μεγαλύτερου μνημείου που αναγέρθηκε κατά την περίοδο της Αναγέννησης, το τηλεσκόπιο και το διαστημόπλοιο είναι η τεχνητή νοημοσύνη.
Από τις φαβέλες της Βραζιλίας ως τα χωριά της Σύρου
Η Μicrosoft χρησιμοποίησε το ΑΙ αντί τηλεσκοπίου ή διαστημόπλοιου, εφευρίσκοντας νέους αλγορίθμους και καινοφανείς τεχνολογίες, για το πρόγραμμα «La Basilica di San Pietro. AI enhanced experience» που έχει δύο σκέλη. Το πρώτο αφορά στη δημιουργία ειδικής ιστοσελίδας (http://virtual.basilicasanpietro.va/ ) που προσφέρει πολλά περισσότερα από μια ψηφιακή ξενάγηση στο ναό.
Από τις φαβέλες στη Βραζιλία μέχρι τα loft στη Νέα Υόρκη, από το χωριό στη Σύρο μέχρι την παραπαίουσα Βηρυτό, πολίτες όλου του κόσμου, καθολικοί ανά την γη που δεν μπορούν να προσκυνήσουν στο κέντρο του καθολικισμού, θα νιώσουν ότι βρίσκονται εκεί. Θα δουν ζωντανά τις λειτουργίες, θα βλέπουν ανά πάσα στιγμή τι συμβαίνει μέσα στο ναό χάρη στις web cameras.
Θα μπορούν να μεγεθύνουν όσο επιθυμούν την εικόνα για να δουν λεπτομέρειες -να, όπως οι μέλισσες, τα κλειδιά, αγγέλους με τα φτερά πάνω στο μπαρόκ Βaldacchino, τον Ουρανό του Μπερνίνι που καλύπτει τον τάφο του Αγίου Πέτρου. Θα νιώσουν σαν να είναι ένας από τους 50.000 επισκέπτες που φτάνουν κάθε μέρα στο Βατικανό από όλο τον κόσμο, στο μνημείο που «έγινε προορισμός για τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες της Αναγέννησης», μας θυμίζει ο Μπραντ Σμιθ.
Ο πατέρας Φορτουνάτο, υπεύθυνος επικοινωνίας για τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, μου λέει ότι πρώτη φορά βρέθηκε στον ναό όταν ήταν 11 ετών. «Το πρώτο που σκέφτηκα είναι πόσο μεγάλος είναι. Και μετά ρώτησα τον παππού μου αν είμαστε στον Παράδεισο καθώς μας περικύκλωνε η μυρωδιά του λιβανιού», μου λέει. Σήμερα, ομολογεί ότι χάρη στο ψηφιακό δίδυμο, είδε λεπτομέρειες και στοιχεία του ναού που δεν γνώριζε καν ούτε ο ίδιος.
Ο Πέτρος είναι
Το ψηφιακό δίδυμο, πέρα από τη βάση για την δημιουργία της ιστοσελίδας αποτελεί και τον οδηγό για μια διπλή έκθεση με τον τίτλο «Pétros ení», που σημαίνει «Ο Πέτρος είναι». Αυτή ήταν η σημείωση, σαν γκράφιτι που ζωγράφισε κάποιος πάνω στην κόκκινη πέτρα που καλύπτει τον χώρο ταφής του Αγίου Πέτρου, σημαίνοντας ότι εκεί βρίσκεται το σώμα του. Και έτσι, χτίστηκε πάνω του η περίφημη βασιλική. Η επιγραφή αυτή αποκαλύπτεται στο κοινό για πρώτη φορά.
Το πρώτο μέρος της έκθεσης παρουσιάζεται στο κέλυφος του θόλου που καλύπτει το μεγαλειώδες έργο του Μιχαήλ Άγγελου. Περνάμε την επιβλητική «πόρτα της προσευχής» που μοιάζει με είσοδο σπηλιάς, ανεβαίνουμε στον τρίτο όροφο, περπατάμε κάτω ακριβώς από το ψηλότερο σημείο του ναού, βλέποντας όλη την Ρώμη τριγύρω και μπαίνουμε στον χώρο του θόλου.
Αντικρίζω με δέος τα 10.000 τ.μ. των ψηφιδωτών του ναού (υπάρχουν μόνο δυο πίνακες) με τα 70.000 διαφορετικά χρώματα, τα δεκάδες αγάλματα, την τέχνη και την ιερότητα του χώρου, να προβάλλονται πάνω στο κυρτό κομμάτι του θόλου.
«Θέλαμε να δημιουργήσουμε μια ψηφιακή εμβυθιστική (immersive) εμπειρία. Kαι όταν επισκέφθηκα τον ναό ένιωσα τέτοιο δέος… Καμία εμπειρία δεν ήταν τόσο εμβυθιστική όσο αυτή», μας λέει ο Σον Ράιτ, διευθυντής Design και Emerging Technologies στη Microsoft.
Εξάλλου «τίποτα δεν θα αντικαταστήσει ποτέ την φυσική εμπειρία», όπως είπε και ο ίδιος ο πρόεδρος της Microsoft. Αυτό που σίγουρα νιώθεις όμως, είναι το δέος να μεγαλώνει καθώς ο ναός αυτός έχει να σου αποκαλύψει πολλά περισσότερο από όσα πίστευες, από όσα έβλεπες.
Δεδομένα που θα σχημάτιζαν μήκος 6 χιλιομέτρων προς τον ουρανό
Για να δημιουργηθεί αυτό το εκπληκτικό ψηφιακό δίδυμο έπρεπε να χρησιμοποιηθούν 22 petabytes δεδομένων, από 400.000 φωτογραφίες που τράβηξαν δυο drones τα οποία για περίπου τέσσερις εβδομάδες πετούσαν μέσα στον ναό όταν αυτός έκλεινε, στις 7 το απόγευμα, και ως τις πρώτες πρωινές ώρες. Ταυτόχρονα φωτογράφοι από το έδαφος έβγαζαν τις υπόλοιπες εικόνες. Τι σημαίνει όμως 22 petabytes; Αναλαμβάνει ο ίδιος ο Μπραντ Σμίθ να μας το εξηγήσει. «Σκεφτείτε τα dvd που χρησιμοποιούσαμε ευρέως παλαιότερα. Για να φορτώσουμε σε αυτά τα 22 petabytes δεδομένων, θα χρειαζόμασταν 5 εκατομμύρια dvd. Αν τα στοιβάζαμε το ένα πάνω από το άλλο, θα σχηματίζαμε μια γραμμή έξι χιλιομέτρων ψηλά προς τον ουρανό».
Η επεξήγηση είναι αποστομωτική. Κοιτάμε ασυναίσθητα ψηλά και θυμόμαστε ότι λίγο πριν μας έλεγαν ότι κάτω από τον θόλο χωράει το Άγαλμα της Ελευθερίας της Νέας Υόρκης, μαζί με το βάθρο του.
«Χρησιμοποιήθηκε μια ειδική τεχνολογία για να το κάνουμε αυτό, μια τεχνολογία που δεν υπήρχε πριν από δυόμιση χρόνια που ξεκινήσαμε το πρόγραμμα. Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν με την βοήθεια του ΑΙ και με τεχνολογία λέιζερ που επέτρεπε να αποτυπωθεί όχι μόνο η παραμικρή λεπτομέρεια, αλλά ακόμα και ότι υπάρχει στον χώρο πίσω από τον χώρο που εμφανίζεται.
Η ανακάλυψη ενός ειδικού αλγορίθμου ΑΙ
Εδώ μπαίνει μία ακόμα διάσταση της προσφοράς αυτού του προγράμματος. Χάρη στην δημιουργία ενός ειδικού αλγορίθμου ΑΙ, καταγράφηκαν ρωγμές που δεν γνώριζε κανείς, σημεία στα ψηφιδωτά όπου ψηφίδες είχαν χαθεί. Το έργο της συντήρησης και θωράκισης του ναού γίνεται αμέσως πιο αποτελεσματικό, το μέλλον του πιο σίγουρο. «Αν υπήρχε ένα ψηφιακό δίδυμο της Παναγίας των Παρισίων πριν την πυρκαγιά, θα ξέραμε ότι θα μπορούσε να αποκατασταθεί με την μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια», επισημαίνει ο Μπραντ Σμιθ.
Για το δεύτερο μέρος της έκθεσης κατεβήκαμε στα βάθη του ναού μέσα από μια κυκλική κατηφόρα σαν σπείρα. Φτάσαμε στην ενότητα «Οctagons» (θα είναι επισκέψιμη μόνο κατόπιν ηλεκτρονικής κράτησης εισιτηρίου).
Εδώ σε δυο μεγάλες οθόνες βλέπουμε την ιστορία του τόπου και των αριστουργημάτων τέχνης που υπάρχουν εκεί, με την υπογραφή του Μπερνιέρι, του Μιχαήλ Άγγελου και άλλων. Βλέπουμε όλες τις τομές, τους χώρος πίσω από τους χώρους αυτού του αρχιτεκτονικού θαύματος.
Παράλληλα σημαντικά έργα εκτίθενται σε διαφορετικά σημεία του χώρου.
Παρακολουθώ στην οθόνη το μάτι της κάμερας να ανεβαίνει αργά προς την κορυφή του θόλου, στην εικόνα του θεού, νιώθω να ανυψώνομαι η ίδια. Ο θεός ανάμεσα σε δεκάδες μικρά αστέρια μας κοιτά. Το τηλεσκόπιο, το διαστημόπλοιο για τα αστέρια που ζητούσε ο Καρδινάλιος είναι εδώ. Είναι το ΑΙ και έφτασε ως τον θεό.
30 εκατομμύρια προσκυνητές και επισκέπτες στο Βατικανό το 2025
Το ψηφιακό δίδυμο, η ιστοσελίδα, και η ψηφιακή έκθεση συμπίπτουν με την άφιξη του Jubilee, της συμπλήρωσης μιας ακόμα εικοσιπενταετίας στο Βατικανό. 30 εκατομμύρια άτομα αναμένεται να βρεθούν εδώ το 2025, στο μεγαλύτερο προσκύνημα του αιώνα μας. Άλλοι θα το κάνουν από το σπίτι τους, χάρη στο ψηφιακό δίδυμο. Τι σημαίνει όμως ψηφιακό δίδυμο; Ο λόγος πάλι πάει στον Μπραντ Σμιθ, που αποδεικνύεται ένας δεινός αφηγητής.
«Είναι κάτι σαν το ψηφιακό αντίστοιχο αυτού που υπάρχει στον φυσικό κόσμο. Το συναντάμε συνήθως σε κατασκευαστικές εταιρείες που το χρησιμοποιούν για να ξέρουν αν κάτι χρειάζεται επιδιόρθωση και για να παρακολουθούν τις εργασίες. Στο Βατικανό έχουμε την μοναδική ευκαιρία να το χρησιμοποιήσουμε όχι για λειτουργικούς λόγους, αλλά για να επεκτείνουμε την ανθρώπινη γνώση και κατανόηση».
Η Ιconem, η καινοτόμα start up που καταγράφει, διασώζει και κρατά ζωντανά ιστορικά μνημεία του πλανήτη, αλλά και κυρίως όσα απειλούνται με καταστροφή σε εμπόλεμες ζώνες (Συρία, Αφγανιστάν), ανέλαβε την δημιουργία του ψηφιακού διδύμου. Είναι η εταιρεία που συνεργάστηκε με την Μicrosoft και για το project της Αρχαίας Ολυμπίας. Άλλωστε στην Αρχαία Ολυμπία αναφέρθηκε και ο Μπραντ Σμιθ ως ένα από τα έργα που οδήγησαν στο πρόγραμμα του Βατικανού.
Δυο drones κάτω από την εικόνα του θεού
Τα δύο drones της ομάδας του Ιβ ανυψώθηκαν φτάνοντας μέχρι 60 μέτρα ψηλά, κάτω από τον θόλο με την εικόνα του Θεού, και ως ένα μέτρο απόσταση από τους τοίχους. Συγκεντρώθηκαν 400.000 υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες που στη συνέχεια παραδόθηκαν στο AI Good Lab για επεξεργασία και προκειμένου να δημιουργηθεί το 3D μοντέλο του ναού.
Για τη δημιουργία του οβελίσκου, χρησιμοποιήθηκαν 55 φωτογραφίες του. Μέσα σε μισή ώρα από την ώρα που φορτώθηκαν, το ψηφιακό του δίδυμο ήταν έτοιμο. Κάπως έτσι, ο θόλος γίνεται σαν ένας μεγεθυντικός φακός που σου δείχνει κάθε λεπτομέρεια.
Το εγχείρημα ήταν ασύλληπτα δύσκολο. Για να υλοποιηθεί, έπρεπε να υπάρξουν πολλές στιγμές καινοτομίας. «Είναι σαν ένας καθρέπτης ανεστραμμένος», μας λέει ο ιδρυτής της Iconem Yves Ubelmann, καθώς το πρόσωπό μας φωτίζεται από τις προβολές των αριστουργηματικών έργων τέχνης. «Το σχήμα του θόλου είναι μοναδικό και έτσι αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε ειδικές κάμερες για να χαρτογραφήσουμε αυτή τη μορφή και να φτιάξουμε ένα 3D μοντέλο», εξηγεί αποκαλύπτοντας μια από τις εφευρέσεις που γέννησε το πρόγραμμα για το Βατικανό.
Αnamorfosis – η τεχνική των ζωγράφων της Αναγέννησης στο ΑΙ
«Εφαρμόσαμε την ίδια τεχνική που χρησιμοποίησαν οι ζωγράφοι της Αναγέννησης προκειμένου δημιουργήσουν μια προοπτική στα έργα τους… Λέγεται Αnamorfosis, δημιουργεί ένα ψεύτικο βάθος. Πρώτη φορά εφαρμόζεται η συγκεκριμένη τεχνική με τέτοιο τρόπο. Στην Αναγέννηση οι ζωγράφοι το έκαναν σε καμβά και σε τοίχο. Εδώ, στο Βατικανό, ήταν μεγάλη η πρόκληση να χρησιμοποιήσουμε την συγκεκριμένη τεχνική σε αυτού του είδους την γεωμετρία, αλλά και σε animated εικόνες. Ήταν ένας διάλογος με την Αναγέννηση», εξηγεί ο Ιβ.
Ο διάλογος μεταξύ ψηφιακού και πραγματικού χώρου, αποκτά μια επιπλέον διάσταση, αυτή της πνευματικότητας. Καθώς εκπρόσωποι του Βατικανού μας μιλάνε για έναν ενάρετο διάλογο μεταξύ τεχνολογίας και θρησκείας, ο Μπραντ Σμιθ παίρνει ξανά τον λόγο για να επισημάνει: «Συναντιέται ο παλαιότερος θεσμός της ανθρωπότητας με τις νέες τεχνολογίες. Συνδυάζουμε όσα ξέρουμε, μαθαίνουμε πάνω από τους άλλους. Το βαθύτερο νόημα είναι ότι κάναμε κάτι που συνδέει την ανθρωπότητα. Μας ενώνει. Είναι τεράστια ευθύνη να έχεις αναλάβει αυτό το έργο».
Ο εκδημοκρατισμός της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου
Χιλιάδες διαφορετικές λέξεις ακούστηκαν τις τελευταίες τρεις μέρες μέσα στο άβατο του Βατικανού για τη δημιουργία του ψηφιακού διδύμου της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου. Θαύμα, δέος, όνειρο, ευκαιρία, σεβασμός, διάλογος, αιώνιο, ισότητα, είναι οι κυρίαρχες για αυτό που συντελέστηκε εδώ. Θα πρόσθετα με σιγουριά την λέξη δημοκρατικότητα. Όλοι έχουν πρόσβαση σε αυτό τον πλούτο.
Μαθαίνουμε μέσω αυτής της εμβυθιστικής εμπειρίας την ιστορία της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, από τότε που η περιοχή ήταν δάσος, μετά έγινε ο Ιππόδρομος από τον Καλιγούλα ή τον Νέρωνα, μαρτύρησαν εδώ οι Χριστιανοί, σταυρώθηκε και ετάφη ο Άγιος Πέτρο. Για αυτό και αναγέρθηκε εδώ ο ναός που φέρει το όνομά του και είναι παγκόσμιο σύμβολο πίστης. Σύντομα η ιστοσελίδα θα αποκτήσει τη συνέχεια της: τον Ιανουάριο το ψηφιακό δίδυμο της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου θα περάσει στον κόσμο του Minecraft Education που βρίσκεται στα χέρια των παιδιών, των εφήβων -αλλά και μεγαλύτερων που αγαπούν το gaming. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται και στην Ελλάδα σε δημόσια σχολεία στα Σπάτα σε αυτή τη φάση, ως μέρος του προγράμματος στήριξης της κοινότητας όπου θα δημιουργηθούν τoυ data center της Microsoft.
Για πρώτη φορά η κληρονομιά μας θα σμίξει με τέτοιο τρόπο με το gaming, η ιστορία του ναού θα γίνει κτήμα των παιδιών και των νέων. Ένας ακόμα παράγοντας της δημοκρατικότητας αυτού του εγχειρήματος: απόλυτη ελευθερία πρόσβασης, γνώσης, έρευνας, κατάκτησης ενός χώρου και μιας ιστορίας της ανθρωπότητας χωρίς προηγούμενο. Δεν έχει σημασία αν είσαι αρκετά ευκατάστατος, υγιής, αυτάρκης για να ταξιδέψεις. Είναι δικαίωμά σου να νιώσεις την εμπειρία να γνωρίσεις τον ναό σε κάθε του λεπτομέρεια.
Απόγονοι του Μιχαήλ Άγελου και του Μπερνίνι
Νιώθετε σαν τον Μιχαήλ Άγγελο, τον Μπερνίνι της σύγχρονης εποχής, ρώτησε δημοσιογράφος, απευθυνόμενος στην ομάδα που δημιούργησε το πρόγραμμα «La Basilica di San Pietro. ΑΙ enhanced experience». Ο πρόεδρος της Microsoft χαμογελά, ξανά. Δεν πέφτει στην παγίδα.
«Πιστεύω ότι χρησιμοποιούσαν την αντίστοιχη τεχνολογία της εποχής τους. Βοήθησαν τους ανθρώπους να δουν και να κατανοήσουν τον κόσμο και τις ιδέες με έναν νέο τρόπο. Νομίζω ότι αν ένα αντίστοιχο εργαλείο όπως αυτό του ΑΙ ήταν διαθέσιμο στην εποχή τους, θα προσπαθούσαν να μάθουν τι προσφέρει, πώς να δημιουργήσουν με αυτό, πως να ενώσουν διαφορετικά κομμάτια μέσα σε αυτό το σπουδαίο αρχιτεκτόνημα που είναι η Βασιλική του Αγίου Πέτρου».
Και συνέχισε. «Αξίζει να σκεφτούμε αν όταν δημιουργούσαν φαντάζονταν ότι αιώνες μετά οι άνθρωποι θα ενδιαφέρονταν τόσο βαθιά για τα έργα τους. Τώρα έχουμε ένα μοντέλο που θα ζήσει στο διηνεκές κυριολεκτικά, σε τέλεια ψηφιακή μορφή. Καθώς λοιπόν εμείς είμαστε οι κληρονόμοι της δημιουργίας τους, ελπίζω ότι οι επόμενες γενιές θα ωφεληθούν από αυτή την νέα κληρονομία που δημιουργήσαμε».
Oι ΑΙ, με κάθε λεπτομέρεια, φωτογραφίες του Βατικανού
Η ακτινογραφία της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό
