Οι χορογραφίες του εγγράφουν νέες ιστορίες και σωματικούς τρόπους, οι παραστάσεις του ανεβαίνουν στις μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου, τα διεθνή μέσα θέλουν να μάθουν τα πάντα για αυτόν. Ο Χρήστος Παπαδόπουλος, από τη Νεμέα, μας μιλάει λίγο πριν το Larsen C, o «κρακαριστός» παγετώνας του, επιστρέψει στη Στέγη.
Ηταν Σεπτέμβριος του 2021 όταν το «Larsen C» -ναι, τίτλος «δάνειο» από τον περίφημο παγετώνα ηλικίας 10.000 ετών- του Χρήστου Παπαδόπουλου έκανε πρεμιέρα στο θέατρο Jean Vilar του Βιτρί-σιρ-Σεν (σε συνεργασία με το La Briqueterie). Ακολούθησαν 12 πόλεις με συνεχή sold out, η Αθήνα μόλις τον περασμένο Μάρτιο, ενώ έρχονται νέες πόλεις με αποκορύφωμα τον Νοέμβριο του 2024 (ναι, σωστά, σε δύο χρόνια) το περίφημο Saddler’s Wells στο Λονδίνο και ενδιάμεσα μια ακόμα στάση στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση (συμπαραγωγός της παράστασης) από τις 6 ως και 9 Οκτωβρίου.
Ο Χρήστος Παπαδόπουλος αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση χορογράφου, που έχει εντοπίσει έναν εντελώς δικό του τρόπο και γι' αυτό σαρώνει τις διεθνείς σκηνές και προκαλεί από περιέργεια ως ντελίριο. Και όσο και αν στην Ελλάδα βιάζονται κάποιοι να τον ορίσουν μέσω άλλων, προσπερνώντας τη μοναδικότητά του, ο ίδιος προχωρά ακάθεκτος. Μιλά στο iefimerida για το Larsen C, τον δημιουργικό του τρόπο αλλά και το νέο του έργο που θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα το 2025, αποκαλύπτοντας τη θρυαλλίδα του.
Εχει ενδιαφέρον η ιστορία πίσω από τη γέννηση της παράστασης Larsen, που έχει κερδίσει τον διεθνή κόσμο του χορού. Ξεκίνησε κάπου στην ορεινή Κορινθία, σωστά;
Ημουν στο αυτοκίνητό μου, οδηγούσα σε ένα δάσος της ορεινής Κορινθίας ακούγοντας κλασική μουσική... Μπαχ. Και είχα την αίσθηση ότι βρίσκομαι σε ένα ελβετικό τοπίο, ή κάπου κοντά στη Βιέννη. Κάποια στιγμή άλλαξα μουσική τυχαία και άρχισα να ακούω κλαρίνα. Αμέσως άλλαξε όλη η αντίληψη της πραγματικότητας εκείνη τη στιγμή. Ενιωσα ότι πάω στον παππού μου για το Πάσχα. Αρχισα να σκέφτομαι πώς γίνεται αυτό; Ενώ το φως ήταν το ίδιο, το τοπίο ήταν το ίδιο, εγώ ήμουν ο ίδιος, άλλαξα μια παράμετρο μόνο, δηλαδή τη μουσική, το άκουσμα, και άλλαξε δραματικά όλη μου αυτή η αντίληψη. Το ίδιο συμβαίνει στον δρόμο της Αθήνας. Εχει κίνηση, είναι αφόρητα, βάζεις στα αυτιά σου μια ωραία μουσική και αμέσως η πραγματικότητα γίνεται πιο ανεκτή. Σκέφτηκα ποια είναι αυτά τα δεδομένα στην καθημερινότητά μας που διαρκώς αλλάζουν και μας μετατοπίζουν. Μετατοπιζόμαστε χωρίς καν να το αντιληφθούμε.
Και μετά; Πώς μετουσιώθηκε αυτή η συνειδητοποίηση;
Μετά άρχισα να σκέφτομαι το σώμα, τις αλλαγές του που μας εκπλήσσουν κάποιες φορές. Είμαι σταυροπόδι για πολλή ώρα, το πόδι μου έχει μουδιάσει. Αν και έχει ξανασυμβεί, πάντα νιώθω μια μεγάλη έκπληξη. Ξαφνικά δεν μπορώ να κουνήσω το πόδι μου: αυτό που τόσο καιρό θεωρώ ότι είναι για πάντα δικό μου, θα είναι για πάντα οργανικό, κάποια στιγμή δεν μπορώ να το νιώσω. Ετσι μέσα στο στούντιο αρχίσαμε να σκεφτόμαστε πώς μπορούμε να κατακερματίσουμε αυτή την δεδομένη οργανικότητα του σώματος. Σαν να μπορούμε να δώσουμε στα χέρια μας μικρούς εγκεφάλους και δική τους θέληση. Πώς το σώμα μπορεί να αρχίσει να κινείται σχεδόν ερήμην του;
Δεν ξέρω αν είναι αφελές, αλλά βλέποντας το Larsen C ένιωθα ότι βλέπω θραύσματα αγαλμάτων αρχαίων, όπως έχω συνηθίσει να βλέπω στα μουσεία.
Εχει να κάνει με τον κατακερματισμό της οργανικότητας που λέμε, με τον τρόπο που αλλάζει το δεδομένο του σώματος. Ένα θραύσμα, το ίδιο το θραύσμα μάς οδηγεί να δούμε το σώμα σε μια νέα λογική. Να φανταστούμε το μέλος που λείπει, να φανταστούμε τη χειρονομία του αγάλματος. Οπότε ένα θραύσμα εμπερικλείει το μυστήριο του κομματιού που λείπει.
Διαβάζοντας για τo Larsen C, είδα μια αναφορά στην «αθόρυβη μετατόπιση των σωμάτων», προφανώς με αναφορά στη μετακίνηση του παγετώνα. Νιώθω όμως ότι υπήρχε αυτό το «κρακ», ο ήχος που είναι εκκωφαντικός τελικά.
Μα ναι, δεν είναι; Ακόμα και από την εμπειρία μας: όταν ακούς το σπάσιμο ενός πάγου είναι εκκωφαντικό. Εχει ενδιαφέρον που το αναφέρετε, γιατί μια από τις κύριες οδηγίες που τους δίνω είναι «παιδιά, το κρακ!». Αγκαλιαζόμαστε πριν βγουν στη σκηνή και φεύγοντας, γυρίζω και τους λέω πάντα «παιδιά, θυμηθείτε: κρακαριστά!». Μα το κρακ δεν συνδέεται απόλυτα με όλη τη σιωπή που προϋπάρχει; Με όλη αυτή τη σιωπή που θεωρούμε ότι θα είναι δεδομένη μέσα στο βάθος των χρόνων; Το κρακ έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι αυτό που θεωρούσαμε δεδομένο, ένα στέρεο σώμα όπως ο πάγος, δεν είναι στέρεο πραγματικά. Σου θυμίζει ότι είναι ευάλωτος, διαρκώς μεταμορφώνεται, είναι επικίνδυνος. Το κρακ σού ανατρέπει μια βεβαιότητα ισχυρή μέσα μας.
Σε αντίθεση με την προηγούμενη παραγωγή το «Ιόν», που οι πατούσες σχεδόν δεν ακουμπούσαν κάτω -ήταν μια διαρκής εκτίναξη του σώματος-, τώρα στο «Larcen C» ένιωσα ότι τα πόδια, οι πατούσες έπρεπε να είναι διαρκώς στο πάτωμα, σαν ρίζες. Δεν ξέρω αν κάνω λάθος.
Καθόλου λάθος δεν κάνετε. Μου κάνει εντύπωση που το βλέπετε αυτό. Υπάρχει διαρκώς μια μετακίνηση που δεν είναι αναγκαστικά ένα ανθρώπινο βήμα. Δεν είναι ανάγκη ο εγκέφαλος να δώσει την οδηγία στο πόδι για να μετακινηθεί, το μάτι μπορεί να δημιουργήσει την κίνηση του ποδιού!
Η διάθεση για εγγύτητα μπορεί να έρθει από την πρόθεση που έχουν τα μάτια και αυτό σε ένα μικρο-μέλλον να δημιουργήσει ένα βήμα προς τον άλλο, ένα γλίστρημά προς αυτόν. Οπότε η γειτνίαση ή η πρόθεση να έρθω κοντά σου δεν είναι ανάγκη να μετρηθεί σε βήματα, αλλά σε χώρο που διαρκώς συστέλλεται.
Βρίσκω εντυπωσιακό ότι το Larsen C που παρουσιάστηκε πριν ένα χρόνο συνεχίζει την πορεία του και ήδη έχει προγραμματισμένη παράσταση για τον Νοέμβριο του 2024 στο Λονδίνο…
Και σκεφτείτε ότι οι συναντήσεις με τους παραγωγούς για το Larsen C ξεκίνησε το 2020… Τώρα οργανώνω τη νέα παραγωγή για το 2025.
Είναι κάπως σχιζοφρενικό;
Τρομακτικό είναι. Από τη μία υπάρχει μια «ησυχία», γιατί ξέρεις τι σε περιμένει, έχεις χρόνο να προγραμματίσεις το έργο σου όπως επιθυμείς. Από την άλλη όμως υπάρχει ο τρόμος: οι συμπαραγωγοί και τόσοι άλλοι άνθρωποι σε περιμένουν και εσύ δεν έχεις μπει καν στο στούντιο ακόμα. Η περιοδεία είναι έτοιμη, αλλά δεν έχεις ακόμα το έργο. Ναι, είναι λίγο τρελό αυτό. Αναγκαστικά σκέφτεσαι «και αν αποτύχω; Αν δεν είναι μια καλή παράσταση;”. Τότε θα είσαι υποχρεωμένος να κάνεις παγκόσμια περιοδεία με αυτό.
Η ιδέα για το έργο του 2025 υπάρχει;
Ναι. Όμως κάθε φορά σε αυτή στη φάση -τόσο νωρίς δηλαδή- μπορεί να είναι μια οποιοδήποτε αίσθηση από μια κίνηση που έχω σκεφθεί. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ανεπαίσθητο, ίσως και αφελές. Σιγά σιγά θα αποκτήσει υπόσταση και όγκο μέσα στα χρόνια. Θα καταλάβω κι εγώ τον εαυτό μου, θα καταλάβω γιατί έλκομαι από αυτή την αρχική ιδέα και σκέψη.
Και πώς ταυτόχρονα τρέχει η σχέση με το έργο που ήδη υπάρχει και συνεχίζει την περιοδεία; Με το Larsen C;
Νιώθω ότι το έργο διαρκώς εξελίσσεται. Νιώθω ότι τώρα το έφτιαξα. Είναι ένα έργο που συνεχώς ωριμάζει. Δεν θεωρώ ότι είναι ένα παλιό κομμάτι. Να σας πω την αλήθεια, αφού γίνει η πρεμιέρα, αφού έχει φύγει το μεγάλο άγχος και καταλαβαίνω ότι επικοινωνεί με τον κόσμο το έργο, τα χρόνια της περιοδείας που ακολουθούν είναι η περίοδος με την πιο δημιουργική σχέση που έχω με το έργο μου. Αυτός ο ανοιχτός διάλογος που αποκτώ.
Εχει αλλάξει ο τρόπος που δημιουργείτε τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας και της παγκόσμιας αποδοχής, του μεγάλου όγκου παραστάσεων;
Θα σας πω την αλήθεια. Νιώθω ότι όλοι αυτοί οι παράγοντες -η διεθνής έκθεση, τα διαφορετικά κοινά, τα πολλά φεστιβάλ- είναι λόγοι που μπορούν να αποπροσανατολίσουν έναν καλλιτέχνη, να τον διασπάσουν.
Το μεγαλύτερο στοίχημα που έχει να βάλει ένας καλλιτέχνης είναι το πώς θα καταφέρει μπαίνοντας στο στούντιο να απεγκλωβιστεί εντελώς από αυτό το άγχος και να μπει μόνο στην αναμέτρηση του έργου με τον ίδιο του τον εαυτό. Αν μπεις στη λογική «τι θέλει το κοινό, πού πάμε, τι θέλουν τα διεθνή φεστιβάλ, ποιες είναι οι προσδοκίες για εμένα στο επόμενο βήμα» δεν θα μπορέσεις να δώσεις απάντηση. Το μοναδικό πραγματικό και χειροπιαστό κριτήριο είναι η προσωπική σου κρίση. Ο μεγάλος αγώνας είναι πώς θα μείνεις καθαρός, πώς θα μπορέσεις να δεις ξεκάθαρα το έργο σου, χωρίς καμία εξωτερική παράμετρο.
Δεν είναι, εξάλλου, η δουλειά ενός δημιουργού αυτή.
Ναι, δεν είναι η δουλειά μας να σφυγμομετρούμε τη διεθνή πραγματικότητα, τα aesthetics, το τι συμβαίνει σήμερα. Το μόνο που έχω να κάνω είναι να είμαι πιστός και αληθινός απέναντι στον εαυτό μου και στη δουλειά μου. Και για να πάμε και στο πραγματικό ερώτημα, νιώθω κάθε χρόνο ότι η δουλειά μου είναι όλο και πιο δύσκολη. Όχι επειδή αυξάνεται η έκθεση και η απήχησή της, αλλά επειδή κάθε χρόνο μού είναι όλο και πιο δύσκολο να καταλάβω τι θέλω, να είμαι απόλυτα ειλικρινής. Να καταλάβω αν επαναλαμβάνομαι ή αν εμβαθύνω σε κάτι. Αν εξελίσσομαι ή αν έχω βρει μια συνταγή, οπότε αυτό είναι ένα μαρτύριο ατελείωτο που μεγαλώνει με κάθε νέα δουλειά.
Στη δική σας περίπτωση, στην καριέρα σας όπως διαμορφώνεται, στη δουλειά σας, ποιοι θεωρείτε ότι είναι οι βασικοί κίνδυνοι που καλείστε να αντιμετωπίσετε;
Νούμερο ένα είναι η αγωνία μου, το άγχος μου. Γινόμαστε οι μεγαλύτεροι εχθροί του εαυτού μας. Αυτή η αναμέτρησή μου μεγαλώνει από έργο σε έργο, φοβάμαι όμως τη στιγμή που θα μπορούσε να γίνει αντιπαραγωγικό αυτό το άγχος αντί να λειτουργεί ως το«μοτέρ», η τρέλα που με κάνει να τρέχω. Κατά τα άλλα, εννοείται ότι είμαι κολακευμένος που η δουλειά μου αρέσει, πάει καλά, ταξιδεύει στο εξωτερικό. Εννοείται ότι θεωρώ ως είμαι προνομιούχος για την ελληνική πραγματικότητα επειδή έχω τη δυνατότητα να έχω μια παραγωγή με χρήματα που μου επιτρέπει να πληρώνω τους συνεργάτες μου και να παρέχω μια υγιή εργασιακή διαδικασία. Αλλά επίσης φοβάμαι αν αυτό χαθεί, πώς θα μπορέσω να ξαναπροσφέρω αυτά τα δεδομένα στον εαυτό μου και στους συνεργάτες μου.
Θυμάστε κάποιες αντιδράσεις, συγκινητικές, άβολες, αστείες που έχετε δει σε παραστάσεις σας ανά τον κόσμο;
Το καλύτερο σχόλιο είναι όταν έρχονται και μου λένε «συγκινηθήκαμε αλλά δεν ξέρουμε γιατί, υπάρχει κάτι άφατο». Θυμάμαι στην πρώτη μου παράσταση στο θέατρο Πόρτα με το Elvedon άκουσα μια κυρία στην αίθουσα να λέει «βαρέθηκα να μας ταΐζουν πάντα ψίχουλα». Στο Théâtre de la Ville -με το «Ιόν» μια γυναίκα φώναξε πάρα πολύ δυνατά LUMIERE. Δηλαδή ΦΩΣ. Αλλά κάπως επειδή ένας δημιουργός θέλει να τα ακούει όλα προς τιμήν του μου άρεσε η δυνατή φωνή μέσα στο σκοτάδι, γιατί το τέλος του έργου όλοι μαζεύονται γύρω από το φως. Το είδα σαν προάγγελο.
To ερέθισμα για το νέο έργο που θα έρθει το 2025, υπάρχει;
Ένα μικρό ερέθισμα σαν αυτό του αυτοκινήτου υπάρχει. Δεν μπορώ να πω περισσότερα.
Τουλάχιστον, πείτε μου: είναι εικόνα ή ήχος;
Ενας ήχος είναι, ένα ποιητικό παραλήρημα που άκουσα κάποτε.
*Larsen C
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
6-9 Οκτωβρίου
ΣΥΛΛΗΨΗ & ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΧΟΡΕΥΟΥΝ
ΑΝΤΩΝΗΣ ΒΑΗΣ, ΧΑΡΑ ΚΟΤΣΑΛΗ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΤΣΙΦΑΚΗΣ, ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΟΥΤΣΟΠΕΤΡΟΥ, ΜΑΡΙΑ ΜΠΡΕΓΙΑΝΝΗ, ΤΑΣΟΣ ΝΙΚΑΣ, ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ
ΜΟΥΣΙΚΗ & ΗΧΗΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΟΥΛΙΟΣ
ΣΚΗΝΙΚΑ
ΚΛΕΙΩ ΜΠΟΜΠΟΤΗ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΦΩΤΙΣΜΩΝ
ΕΛΙΖΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ
ΑΓΓΕΛΟΣ ΜΕΝΤΗΣ
ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΙΣΤΡΙΩΤΗΣ