Μνημειακό, αν και φτιαγμένο από φθαρτά, ευτελή υλικά, το έργο του Κωστή Βελώνη που παρουσιάζεται στην Ελευσίνα υπό τον γενικό τίτλο «Στάχυα πέφτουν σε τσιμεντένια δάπεδα» μοιάζει να υπήρχε πάντα εκεί, σαν αρχαίο ερείπιο.
«Sous les pavés, la plage!». Το σύνθημα του 1968 στο Παρίσι ψιθυρίζω καθώς πλησιάζω στην Ελευσίνα το μνημειακό έργο του Κώστη Βελώνη, με την ονομασία «Οι μηροί της Δήμητρας» μέρος της εικαστικής τριλογίας υπό τον τίτλο«Στάχυα πέφτουν σε τσιμεντένια δάπεδα». Η ανεμόφιλη κατασκευή ύψους 11 μέτρων, είναι αριστούργημα. Ενα οπτικό ποίημα, ένα χωράφι που ορθώνεται κάθετα από τη γη, σαν ένα αλλόκοτο προϊστορικό δέντρο που φύτρωσε εκεί και ανταγωνίζεται τις υψικαμίνους των εργοστασίων στο βάθος του τοπίου. Ένα δέντρο καμωμένο από στάχια, που φέρει μέσα του σκαλωσιές, δεμάτια, εργαλεία, θραύσμα μαρμάρου, ρούχα, σταγόνες μόχθου.
Ο μόχθος τού να σκάβεις και να σπέρνεις τον σπόρο. Ο μόχθος της ερωτικής διαδικασίας. Ο μόχθος/πόνος της Δήμητρας που καρτερεί την Περσεφόνη να ανέβει από τον Αδη ξανά στη γη. Η εγκατάσταση που έφτιαξε ο Κωστής Βελώνης μέσα στο Παλαιό Ελαιουργείο της Ελευσίνας στο πλαίσιο της συνεργασίας του «2023 Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» και του φεστιβάλ «Αισχύλεια 2022» θέλει να πει όλες τις ιστορίες του τόπου μαζί, από τον μύθο μέχρι την βιομηχανική έκρηξη της Ελευσίνας. Να τις πει παριστάνοντάς τες. Και με το υπονοούμενο αυτού που υπάρχει κάτω από αυτό που πατάμε.
«Κάτω από τις πλάκες του δρόμου, η παραλία», φώναζαν ποιητές και εξεγερμένοι φοιτητές στο Παρίσι το 1968. Κάτω από το τσιμέντο που πατάμε, η ζωή που προϋπήρξε και που συχνά παραμονεύει να βγει από μια χαραμάδα, όπως μια ατίθαση επίμονη πρασινάδα, ή ένα χαμομήλι. Συγκινεί η εγκατάσταση του Βελώνη και ας μην ξέρεις τι ακριβώς είχε στο μυαλό του, πώς έντυσε εννοιολογικά το έργο του. Αν φτάσεις εκεί, χωρίς να έχεις διαβάσει το σχετικό κείμενο, αθώος και άοπλος, τότε θα νιώσεις το έργο να εισβάλει μέσα σου όπως ορθώνεται πλάι από τις μεγάλες τσιμεντένιες δεξαμενές που παρατάσσονται πίσω του.
Θα νιώσεις σχεδόν την αίσθηση του χώματος στα χέρια, στο στόμα, πριν αισθανθείς τον αέρα να σε χτυπά στο πρόσωπο -ακόμα και αν έχει πλήρη άπνοια- βλέποντας το κυπαρίσσι που γέρνει προς την θάλασσα παραπέρα, στο λιμάνι. Αισθαντικός και πολυαφετηριακός ο Βελώνης με το έργο του συνδέεται ακαριαία με τον τόπο, την ταυτότητά του και το βίωμα του θεατή.
Μετά, καθώς μπαίνεις μέσα στο μεγάλο δέλτα, που δεν είναι άλλο από τους ανοιχτούς μηρούς τους Δήμητρας, μπαίνεις στη μήτρα που γέννησε την Περσεφόνη, πάνω από το χώμα που θα αναδυθεί ξανά, αρχίζεις να παρατηρείς τα ίχνη που άφησε ο Βελώνης, τις σκονισμένες μπότες κάτω από το ξύλινο σκαμνί, τον σκελετό ενός δέντρου ανάποδα κρεμασμένου. Οσο μνημειακό είναι το έργο, άλλο τόσο φθαρτά, βραχύβια, ασήμαντης αξίας είναι τα υλικά που τα απαρτίζουν.
«Η θεά Δήμητρα και η κόρη της, η Περσεφόνη, προσφέρουν την ιδανική αφήγηση για τον σχεδιαστικό εναγκαλισμό του ανόργανου με το οργανικό στοιχείο και το πώς φαινομενικά διαφορετικές οντότητες και φυσικά φαινόμενα, που ορίζονται από την κίνηση ή την ακινησία, την έμψυχη και την άψυχη ύλη, την άνθηση και τον μαρασμό, μπορούν να αλληλεπικαλύπτονται και να μην λειτουργούν αντιθετικά», λέει ο Κωστής Βελώνης.
Η κατασκευή, συμπληρώνει ο Βελώνης «απευθύνεται και σε μια αντίστροφη πορεία, όπου το ύψος μπορεί να γίνει αντιληπτό ως έσχατο βάθος. Όλες οι αγροτικές δραστηριότητες τις οποίες φροντίζει η Δήμητρα (γη μήτηρ) με το όργωμα, τη σπορά και τον θερισμό, αφορούν και το χθόνιο στοιχείο. Η Περσεφόνη και η διαμονή της στον Άδη κάποιους μήνες του χρόνου αντανακλούν τη συνέχιση μιας μόνιμης υπαρξιακής αφήγησης με τον φυσικό κύκλο ζωής των φυτών ως σύμβολο γέννησης, θανάτου και αναγέννησης».
- Η εγκατάσταση θα εκτίθεται ως τις 23 Οκτωβρίου.
Τοποθεσία:
Παλαιό Ελαιουργείο, Ελευσίνα
Ωράριο λειτουργίας: 28/8-19/9 Δευτέρα-Κυριακή 19:00-23:00 (τις ημέρες
των παραστάσεων 19:00- 20:30) & 20/9-23/10 Τετάρτη-Κυριακή 17:00-21:00
Είσοδος Ελεύθερη