Δέκα μέρες μετά τον θάνατο και μία μέρα μετά την κηδεία της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, έρχεται η ανακοίνωση του ονόματος που θα τη διαδεχθεί στη θέση όπου υπηρέτησε επί τριάντα χρόνια. Μια νέα εποχή αρχίζει.
Εδώ και μέρες, σε όποιον δρόμο και αν βρίσκεσαι πέριξ του Χίλτον, πλησιάζοντας προς το ξενοδοχείο-εργοτάξιο, βλέπεις το βλέμμα μιας μελαχρινής γυναίκας να σε κοιτάζει διεισδυτικά. Είναι η μορφή της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα. Η προσωπογραφία της, που ζωγράφισε ο Δημήτρης Μυταράς, έχει μεγεθυνθεί και προβάλλεται σε όλη τη γυάλινη όψη της Πινακοθήκης, στην επέκταση του κτιρίου. Είναι ο αποχαιρετισμός της Πινακοθήκης και των εργαζομένων στην επί 30 χρόνια διευθύντρια που έφυγε ξαφνικά, σε ηλικία 83 ετών, τρεις μέρες πριν εγκαινιάσει μια νέα μεγάλη έκθεση, αυτήν τη φορά για την Ελλάδα του Κωνσταντίνου Παρθένη.
Η έκθεση αυτή είναι έτοιμη. Εχει στηθεί, τα έργα βρίσκονται παραταγμένα, μέσα στην αίθουσα «Αντώνιος Κομνηνός» στο υπόγειο της Πινακοθήκης, όπως ακριβώς επιθυμούσε η Λαμπράκη-Πλάκα. Η αίθουσα είναι κλειστή, ερμητικά, κανείς δεν μπορεί να ρίξει μέσα μια ματιά, ενώ άγνωστο είναι πότε θα ανοίξει για το κοινό, αποτελώντας και την οριστική, ουσιαστική χειρονομία αποχαιρετισμού στη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Τον λάτρευε τον Παρθένη, τόσο που έδωσε και το όνομά του στο εστιατόριο του τελευταίου ορόφου με την πανοραμική θέα στην πόλη, ως τον Σαρωνικό (δεν λειτουργεί ακόμα...). Την περασμένη Παρασκευή κρατήθηκε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη της, μέσα στο αμφιθέατρο της Πινακοθήκης, όπου φιλοξενήθηκε το συνέδριο των New York Times «Αrt for Tomorrow», με τον Αχιλλέα Τσάλτα να λέει από σκηνής ότι είναι πραγματικά αδύνατο να βρίσκεσαι στον χώρο και να μη σκεφθείς τη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα.
Γνώριζε ότι θα αντικατασταθεί
Και ενώ η αποθανούσα διευθύντρια συνεχίζει να προκαλεί πλήθος συζητήσεων, και ενώ πολλοί ακόμα και τώρα την αμφισβητούν, μιλούν για αποκλεισμούς και απόλυτη εξουσία, όλα τα βλέμματα εύλογα είναι στραμμένα στην επόμενη μέρα. Στο όνομα που θα τη διαδεχθεί.
Η αλήθεια είναι ότι ο θάνατός της μπορεί να προκάλεσε αιφνιδιασμό σε όσους τη θυμούνται να δίνει οδηγίες για το πού θα μπουν οι πίνακες ως δυο μέρες πριν πεθάνει, όμως η επόμενη μέρα της Πινακοθήκης είχε ήδη σφραγίσει, καιρό πριν.
Η θητεία της έληγε στις 7 Ιουλίου και δεν επρόκειτο να ανανεωθεί, κάτι που η ίδια γνώριζε εδώ και πολλές εβδομάδες και στο οποίο συμφωνούσε.
Αξίζει να ανατρέξει κανείς στη συνέντευξη που είχε δώσει στη Μαρία Κατσουνάκη και στην «Καθημερινή», λέγοντας «θα ήταν παράλογο να ζητήσω να με κρατήσουν κι άλλο. Η θητεία μου λήγει τον Ιούλιο του 2022. Επαναλαμβάνω: θέλω να δω το μουσείο να λειτουργεί μαζί με τους πολύ άξιους συνεργάτες που έχω. Οι συντηρητές και οι επιμελητές μας είναι οι καλύτεροι. Είμαι σχεδόν 30 χρόνια στην Πινακοθήκη, δεν έχω υψώσει τη φωνή μου ποτέ. Μπορείτε να το επιβεβαιώσετε αυτό. Τους λέω πάντα ότι πήρα από εκείνους πάρα πολλά. Ηταν ένα μεγάλο σχολείο για μένα η Πινακοθήκη».
Μια άξια γυναίκα στο τιμόνι
Εντός των προσεχών ημερών, ίσως και ωρών, θα ανακοινωθεί λοιπόν το όνομα που εδώ και πολύ καιρό έχει σφραγίσει για να αναλάβει την Εθνική Πινακοθήκη και να την οδηγήσει στην επόμενη μέρα της. Μια γυναίκα, ιδιαιτέρως γνωστή και σεβαστή στον χώρο του Πολιτισμού, αν και ποτέ δεν επιδιώκει τη δημοσιότητα παρά μόνο όταν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος για κάποια ανακοίνωση, δουλεύει μακριά από τα φώτα και τις δημόσιες σχέσεις. Εχει αναλάβει αποστολές που μπορούν να χαρακτηριστούν και «εθνικές» για τη διάσωση και λειτουργία οργανισμών, έχει διεθνή εμπειρία και, πέρα από τις γνώσεις στον χώρο της Τέχνης, έχει δοκιμαστεί για τα καλά στην κάμινο της γραφειοκρατίας και της δημόσιας διοίκησης. Αγαπά να καλλιεργεί συνέργειες και σχέσεις μεταξύ διαφορετικών φορέων Τεχνών και φέρει την εξωστρέφεια ως πρόσημο σε κάθε της δράση. Ενας άνθρωπος που ενώνει.
Η επόμενη, νέα εποχή της Εθνικής Πινακοθήκης θα φέρει την εφαρμογή, επιτέλους, του οργανογράμματος του φορέα, αξιοποίηση του συνόλου των αιθουσών και άνοιγμα όλης της συλλογής, ενδεχομένως και αλλαγές στην παρουσίασή της. Θα πρέπει επίσης να οριστικοποιήσει επικοινωνιακά το προφίλ της Πινακοθήκης στην πόλη, τη χώρα και το εξωτερικό, να χαράξει την πολιτική των περιοδικών εκθέσεων και την ταυτότητά τους και φυσικά να προσελκύσει χορηγούς. Το τελευταίο ήταν ένα ταλέντο αδιαμφισβήτητο της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα.