«Ιt’s the most wonderful time of the year», όχι μόνο επειδή μπαίνουμε στον Δεκέμβριο, αλλά επειδή ανοίγουν οι πιο σημαντικές εκθέσεις της νέας χρονιάς. Οι επιλογές αυτή την εβδομάδα βυθίζονται στα ΝoHMATA του Μουσείου Ακρόπολης, στις γυναίκες του ΕΜΣΤ, στην αφηγηματική ζωγραφική δεινότητα του Αλέξη Κυριτσόπουλου, στα σύμβολα προστασίας του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
Η νέα απαράμιλλη αφήγηση του Νίκου Σταμπολίδη ενώνει αριστουργήματα από την αρχαιότητα ως σήμερα
Αργά, ίσως και λίγο βασανιστικά τα teaser του Μουσείου της Ακρόπολης έχουν αρχίσει και μεγαλώνουν την ανυπομονησία να επισκεφθούμε την έκθεση που ανοίγει την επόμενη εβδομάδα, στις 4 Δεκεμβρίου, με τον τίτλο «ΝοΗΜΑΤΑ».
Ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Νίκος Σταμπολίδης, ο διεθνούς φήμης ανασκαφέας και δάσκαλος, έχει επιμεληθεί μια έκθεση που καταργεί τους καθιερωμένους πλέον διαλόγους μεταξύ αρχαιοτήτων και έργων τέχνης. Και ήδη από το παιχνίδι με τα μεγέθη των γραμμάτων στον τίτλο υποδηλώνει ότι θα μας καλέσει να εντοπίσουμε νήματα και να ακολουθήσουμε την αφήγησή τους.
Παρουσιάζει τετραλογίες, δηλαδή ενώνει έργα της αρχαιότητας, του Βυζαντίου, της Αναγέννησης και του σήμερα σε κάθε μια από τις πτυχές της έκθεσης με τα 165 έργα και τις έξι θεματικές ενότητες. Αρκετά από αυτά προέρχονται από τα Μουσείο Πράδο στη Μαδρίτη, Καπιτωλίου στη Ρώμη, Βρετανικό στο Λονδίνο, Κunsthistorisches στη Βιέννη, Εθνικό Αρχαιολογικό της Αθήνας και άλλα. Ο υπότιτλος της έκθεσης ΝοΗΜΑΤΑ δηλώνει ξεκάθαρα τις προθέσεις: «Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την Αρχαιότητα έως Σήμερα».
Μπαίνεις στον χώρο της έκθεσης σαν να εισέρχεσαι οικειοθελώς, διψασμένα, σε έναν λαβύρινθο πίσω στον χρόνο και στη μνήμη των συναισθημάτων και της τέχνης, αντικρίζοντας το συγκλονιστικό έργο του Ρούμπενς από το 1683 «Ο Κρόνος καταβροχθίζει τον γιο του». Έργο που δημιουργήθηκε 340 χρόνια ακριβώς πριν από την παρουσίασή του εδώ, στην Αθήνα, και που περιγράφει γραμμικά όσα ζήσαμε στην Ιστορία και κυρίως αυτήν τη φιλοσοφικά διεστραμμένη πια στην πρόσληψή της αίσθηση του χρόνου. Oπου θεός και άνθρωπος είναι ταυτισμένοι.
Είναι σαν τα έργα και οι τετραλογίες να θέτουν τα ερωτήματα στον θεατή και μετά να τον οδηγούν στην απάντηση. «Πώς ζυγιάζεται ο έρωτας;» αναρωτιέσαι καθώς στέκεσαι μπροστά σε μία απουλική υδρία του 340 π.Χ. που ταξίδεψε εδώ από το Βρετανικό Μουσείο και δείχνει τη θεά Αφροδίτη, με μια ζυγαριά του Ερωτα και του Αντέρωτα στα χέρια απέναντι από έναν νέο άνδρα. Από το Μουσείο Καπιτωλίου ταξίδεψε το γλυπτό «Ερως και Ψυχή» του 2ου αιώνα μ.Χ., που απεικονίζει τον Έρωτα να φιλά την Ψυχή.
Αυτά είναι ελάχιστα θραύσματα, ίχνη που θα μας οδηγήσουν στην έκθεση που ανοίγει την επόμενη Τρίτη, ως και τον Απρίλιο. Η έκθεση αποτελείται από έξι ενότητες και καταλήγει σε αυτήν της Χίμαιρας.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι στο πωλητήριο του Μουσείου θα διατίθενται αντικείμενα σχεδιασμένα ειδικά για την έκθεση. Άρα, θα μπορούμε να έχουμε μαζί μας κάτι από αυτήν.
Και αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο; Για επτά μήνες το ΕΜΣΤ εκθέτει μόνο έργα γυναικών
Από τις 14 Δεκεμβρίου και για επτά μήνες, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, με την κατακόκκινη είσοδο που μοιάζει με γυναικείο στόμα (όπως γράφει στο βιβλίο της «Project Fix. Αναβιώνοντας το μέλλον», από τις Εκδόσεις Ποταμός, η αρχιτεκτόνισσα Καλλιόπη Κοντόζογλου), θα παρουσιάζει μόνο έργα γυναικών.
Μέσα από τέσσερις εκθέσεις και αρκετές περφόρμανς, ο κύκλος «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;», το ΕΜΣΤ και η Κατερίνα Γρέγου επιχειρούν να ρίξουν όχι φως αλλά προβολείς στην εικαστική δραστηριότητα των γυναικών που έως πρόσφατα δεν είχαν τη δυνατότητα να βρουν τη θέση που τους αξίζει.
Ίσως να μοιάζει υπερβολικό ότι όλη η θεματική ακουμπά μόνο σε αυτό το ζήτημα, σαν να αποτελούν ξεχωριστό είδος οι γυναίκες -μέρος του όλου- για μια θεματική που θα καλύψει ολόκληρο το μουσείο και όχι μόνο κάποια έκθεση. Οι ισορροπίες είναι λεπτές σε αυτές τις προσεγγίσεις. Στην περίπτωση της Ελλάδας, όμως, είναι ίσως ο πιο πρόσφορος τρόπος να δημιουργηθεί ένα τεράστιο μεγάφωνο για αυτό το θέμα.
Αρκεί να βρει το ΕΜΣΤ πολλαπλασιαστές και να γίνει μια κεντρική σταθερά αναφορά του ίδιου του μουσείου στο μέλλον, όπως έχουμε δει να συμβαίνει στο εξωτερικό. Αλλά για να μην αυτομαστιγωνόμαστε κιόλας, ας αναλογιστούμε ότι η περίφημη Royal Arts Academy του Λονδίνου, με ιστορία που ξεπερνά τα 200 χρόνια, παρουσιάζει μόλις αυτή την εποχή την πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση αφιερωμένη μόνο σε γυναίκα... Τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
Eπιστροφή στο κόκκινο στόμα της οδού Καλλιρρόης. Στο υπόγειο, εκεί που κάποτε κυλούσε λίγο πιο κάτω ο Ιλισσός, θα παρουσιαστεί έκθεση με έργα της Λήδας Παπακωνσταντίνου, πρωτοπόρου της φεμινιστικής τέχνης στην Ελλάδα. Στον τέταρτο όροφο θα παρουσιαστούν έργα της ρηξικέλευθης Χρύσας Ρωμανού, που έφυγε από τη ζωή το 2006. Στον ίδιο όροφο θα εκτεθούν από τις 14 Μαρτίου και έργα της Βελγοελληνίδας Δανάης Ανεσιάδου, με τίτλο D-POSESSIONS. Μια αλληγορική σκηνογραφία, αποτελούμενη από νέα γλυπτά και κολάζ, που σχετίζονται με τον πληθωρισμό των πολιτικών και πνευματικών κρίσεων.
Εν τω μεταξύ, στον τρίτο όροφο θα παρουσιαστούν κάποια από τα έργα που δώρισε στο ΕΜΣΤ ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, μαζί με έργα από τη συλλογή του μουσείου. Ghada Amer, Helene Appel, Bertille Bak, Karla Black, Hera Buyucktasciyan, Μαρίνα Γιώτη, Diana Al Hadid, Tala Madani, Annette Messager, Tracey Moffatt, Ελένη Μυλωνά, Cornelia Parker, Agnieszka Polska, Χριστιάνα Σούλου, Ασπα Στασινοπούλου, Μαρία Τσάγκαρη, Gillian Wearing, είναι μεταξύ των ονομάτων.
Αλληγορίες, ερωτήματα… Έχει ενδιαφέρον πώς σε μια διαδρομή δέκα λεπτά με τα πόδια, από το Μουσείο της Ακρόπολης ως το ΕΜΣΤ, η τέχνη θέτει ερωτήματα, πειραματίζεται με αλληγορίες, ανθεί μέσα από τη συνεργασία και την προσφορά.
Η αέναη λιακάδα του Αλέξη Κυριτσόπουλου
Μπορεί να είναι μαζί επίμονα αισιόδοξος και καυστικός ρεαλιστής. Σχολιαστής της ζωή μας. Της Ιστορίας μας. Ο ζωγράφος Αλέξης Κυριτσόπουλος έφτιαξε ένα ολόδικό του νησί στην ελληνική ζωγραφική, μία δίνη χρωμάτων, εντάσεων, μαρτυριών ζωής και θριάμβου επί των εφήμερων. Είναι κάπως θεραπευτική η θέαση των έργων του για εμάς, το κοινό.
Από τις 9 Δεκεμβρίου έργα του από το 1963 (όταν ήταν μόλις 20 ετών) ως σήμερα θα παρουσιάζονται στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων με τον τίτλο «Παράλληλα». Ήδη όμως κυκλοφόρησε το αριστουργηματικό του βιβλίο «Η μπάλα», από τις εκδόσεις Ίκαρος, μία ακόμα βαθιά ανάσα ανθρωπισμού και ελπίδας.
Ο Κυριτσόπουλος ζωγραφίζει με τον μοναδικό του τρόπο μια αληθινή ιστορία: σε ένα νησί εξορίας, ο διευθυντής ζητά από έναν εξόριστο ζωγράφο να ζωγραφίσει τα παιδιά του. Σε αντάλλαγμα του δίνει μια μπάλα που ζητάει. Όταν μαζεύονται οι εξόριστοι για να παίξουν, οι δεσμοφύλακες την παίρνουν. Αυτοί όμως συνεχίζουν να παίζουν, σαν να είναι η μπάλα εκεί, μπροστά στα πόδια τους. Γιατί τη δύναμη την αντλούμε από μέσα μας. Το βιβλίο περιγράφεται ως «ένα επεισόδιο από τη ζωή ενός ελεύθερου ζωγράφου».
H χάντρα του Μακεδόνα πολεμιστή, η Πύλη της Ευημερίας, ο Μέγας Αλέξανδρος και η Χαιρώνεια στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Την ίδια ημέρα με την επέλαση των γυναικών στο ΕΜΣΤ, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ο Μέγας Αλέξανδρος πρωταγωνιστεί μέσα από την αρχαιολογική έκθεση «Χαιρώνεια, 2 Αυγούστου 338 π.Χ.: Μια μέρα που άλλαξε τον κόσμο».
Είναι η πρώτη της νέας σειράς εκθέσεων με τίτλο «Ιστορίες ανθρώπων» που θα παρουσιάσει το μουσείο, επικεντρώνοντας στην αφήγηση σημαντικών γεγονότων της ανθρώπινης ιστορίας μέσα από αντικείμενα που δεν θα επιλέγονται μόνο για την αισθητική τους αξία αλλά κυρίως για τη σημασία τους στην εξιστόρηση ενός συγκεκριμένου ιστορικού γεγονότος που σημάδεψε τον Άνθρωπο.
Η έκθεση επιτρέπει να «αγγίξουμε» αρχαιολογικά τον Μεγάλο Αλέξανδρο. Μέσα από περίπου 260 αντικείμενα, τα οποία θα προέρχονται από 25 ελληνικά μουσεία, δύο μουσεία του εξωτερικού και τέσσερις ιδιωτικές συλλογές, η έκθεση θα εξετάσει τους δύο κόσμους που συγκρούστηκαν, δημιουργώντας τη μαγιά για τον νέο ελληνιστικό κόσμο που γεννήθηκε την επαύριον της ιστορικής μάχης, αλλάζοντας τον ρου της Ιστορίας.
Περιμένοντας τα εγκαίνια όμως, είναι σαν στιγμές ή τεκμήρια της έκθεσης να ξεπηδούν και να δημιουργούν τον δικό τους κόσμο, τη δική τους διάδραση με το κοινό, μέσα από το Πωλητήριο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
Xαρακτηριστικό είναι το γούρι του 2024 που σχεδίασε η Βαρβάρα Μητσέλη με τίτλο «Πύλη της Ευημερίας». Είναι εμπνευσμένο από τις πύλες των αρχαίων ελληνικών σπιτιών που διακοσμούνται με Γρύπες.
Οι Γρύπες, μυθικά όντα των αρχαίων πολιτισμών, είναι οι προστάτες των θησαυρών, κυρίως του χρυσού, που συνδέεται με την ευημερία του σπιτιού, την προστασία και την ευτυχία.
Μάλιστα, με αφορμή τη χάντρα που πιθανώς είχε ως φυλαχτό κάποιος από τους Μακεδόνες πολεμιστές που έπεσε στη μάχη, το Cycladic Shop παρουσιάζει μια νέα σειρά αντικειμένων, εμπνευσμένη από φυλαχτά διαφορετικών παραδόσεων με αντικείμενα τέχνης της Σταματίας Δημητρακοπούλου, του Γιάννη και της Βέρας Βαρελά, σε επιμέλεια της Τίνας Δασκαλαντωνάκη.