Είναι από τις πλέον εντυπωσιακές τοιχογραφίες της Αθήνας, όχι μόνο επειδή έχει στοιχεία neon και φωτίζεται τις νύχτες, αλλά εξαιτίας της τεράστιας συναισθηματικής επένδυσης που φέρνει. Τα φυλαχτά, του Αγγελου Πλέσσα, απέναντι από το αντικαρκινικό νοσοκομείο .
Τοποθετημένη σε ένα κτίριο στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, απέναντι από το αντικαρκινικό νοσοκομείο «Άγιος Σάββας», η εγκατάσταση του Πλέσσα λειτουργεί σαν ένα φυλαχτό για την πόλη και τους κατοίκους της. Η εγκατάσταση αποτελείται από μια κόκκινη χαμογελαστή φατσούλα (emoji), η οποία περιβάλλεται από επτά σύμβολα σε κυκλική διάταξη. Τα σύμβολα αυτά, που ο καλλιτέχνης έχει αντλήσει από διάφορους πολιτισμούς του κόσμου, μεταφέρουν ένα μήνυμα αγάπης, ελπίδας και αισιοδοξίας ως αντίδοτο σε έναν κατακερματισμένο κόσμο, όπου κυριαρχούν η αποξένωση, η αλλοτρίωση, η μοναξιά και η απώλεια. Κοιτώντας τις φωτεινές ακτίνες που εκπέμπουν ένα πράσινο μανιτάρι, ένα μπλε πουλί, ένα κίτρινο yin yang μάτι, ένα διπλό ροζ φεγγάρι, ένα πορτοκαλί χέρι, ένα κυκλικό τετράγωνο (το σύμβολο command στα πληκτρολόγια της Apple) και ένα μοβ φίδι με ποτήρι, οι περαστικοί γεμίζουν με θετικές σκέψεις και συναισθήματα, αποβάλλοντας το στρες της ημέρας.
Το έργο έχει αποτροπαϊκό χαρακτήρα, συνομιλώντας έμμεσα με τα περίαπτα που συναντάμε ως μενταγιόν ή κτερίσματα σε τάφους, καθώς και με τα περιάμματα, τις βαμμένες κλωστές που φορούσαν στο σώμα τους οι μύστες των αρχαίων τελετουργιών.
Μια αστική προσευχή
Στο πλαίσιο του προγράμματος του Ιδρύματος Ωνάση που εκκίνησε μέσα στην πανδημία με το εντυπωσιακό κίτρινο «Φιλί» του Ηλία Παπαηλιάκη στην πλατεία Αυδή, καλούνται συγκεκριμένοι καλλιτέχνες. Τους προτείνεται να περιηγηθούν στην Αθήνα, σε γειτονιές που αγαπούν, ή που έχουν ιδιαίτερους συμβολισμούς για αυτούς και να επιλέξουν σε ποιο σημείο θα ήθελαν να κάνουν μια τοιχογραφία. Ακολουθεί μια επίπονη διαδικασία για να βρεθεί ο σωστός τοίχος που θα μπορεί να αξιοποιηθεί για μια τοιχογραφία. Στη συνέχεια ακολουθεί η ειδική συμφωνία με τους ιδιοκτήτες.
Εντωμεταξύ ο καλλιτέχνης επεξεργάζεται διάφορες ιδέες, κάνει τα πρώτα σχέδια, και όταν «κλειδώσει» ο τοίχος του, καταλήγουν στην τελική μορφή και ξεκινά η διαδικασία. Κάθε μία τοιχογραφία θα έχει πενταετή διάρκεια τουλάχιστον. Εφόσον συμφωνούν οι ιδιοκτήτες μπορεί να συνεχιστεί η παρουσία της στην πόλη και ταυτόχρονα να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες για πιθανές φθορές. Κάποιες τοιχογραφίες του προγράμματος όμως θα σβηστούν μετά την πενταετία.
Καρκινοπαθείς, πρόσφυγες, κρατούμενοι, LGBTQ
Ετσι έγινε και η διαδικασία για τα φυλαχτά του Πλέσσα, που αποτελούν την τρίτη κατά σειρά εκδοχή του Extropic Optimisms: «Τα “επικολλημένα” στον τοίχο σύμβολα (φεγγάρια, μάτια, χέρια, ζώα κ.ά.) είναι συσχετιζόμενα με αρχέγονες έννοιες, όπως θεραπεία, σοφία, σωματική ανανέωση, αλλά και με πιο σύγχρονα βιώματα, όπως συνδεσιμότητα, συμφιλίωση, ισονομία και οικολογία. Η εγκατάσταση είναι επίσης βασισμένη σε ένα σύστημα χρωμάτων, το οποίο αντανακλά τις παραπάνω συνήθειες, όπως π.χ. το πορτοκαλί που είναι το χρώμα της υγείας.
Νομίζω, χωρίς καν να γνωρίζεις ότι πίσω από αυτό το έργο υπάρχει η ιδέα του φυλαχτού, ασυνείδητα οι πολύχρωμες ακτίνες φωτός και μερικά σχετικά γνώριμα σύμβολα θα δώσουν μια θετική αύρα σε αυτή την ψυχολογικά φορτισμένη περιοχή που περιβάλλεται από το αντικαρκινικό νοσοκομείο “Άγιος Σάββας”, τη ΓΑΔΑ και το γήπεδο του Παναθηναϊκού. Σκεφτόμουν τους καρκινοπαθείς, τους φιλάθλους, την αστυνομία και τους κρατούμενους, αλλά και τους κάθε λογής Αθηναίους, τους πρόσφυγες, τους LGBTQ πολίτες, αλλά και ζώα, φυτά και οτιδήποτε μας περιβάλλει και υπάρχει σε αυτή την πόλη, ότι όλα αλλάζουν, είμαστε περαστικοί και κανένας δεν είναι αθάνατος και αλώβητος. Από την άλλη, αν κάποιος πιστεύει ισχυρά ότι μια νοητική θωράκιση –είτε αυτό είναι φυλαχτό ή μια άλλη τεχνική θεραπείας– μπορεί να τον προστατεύσει ή θεραπεύσει, τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να προστατευτεί μέσω των δικών του ικανοτήτων αυτοπροστασίας».
Η Θεά Αθηνά κοιτά την Ομόνοια μέσα σε ένα pop ροζ
Νωρίτερα, από τα μέσα Ιουνίου, είχε ήδη παραδοθεί στην πόλη μια ακόμα τοιχογραφία, που κοιτά στην πλατεία Ομονοίας και μπορεί αν γίνει εκτυφλωτική το πρωί με τον δυνατό ήλιο, χάρι στην τεράστια ροζ επιφάνεια που φέρει στην καρδιά της την θεά Αθηνά. Η τοιχογραφία του Αριστείδη Λάππα, με τίτλο “She Who Protects”, στην Πανεπιστημίου 58 υμνεί τη διαφορετικότητα και τον διαρκώς μεταβαλλόμενο χαρακτήρα της Αθήνας.
Πρόθεση του δημιουργού είναι να συνομιλήσει η pop Αθηνά του με το άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς του Λεωνίδα Δρόση, αλλά και με εκείνο του Φειδία. Η θεά απεικονίζεται πάνοπλη, κρατώντας το δόρυ και την ασπίδα της.
Ο καλλιτέχνης σημειώνει για την τοιχογραφία του: «Αυτό το έργο συνομιλεί με μια εικόνα από ένα μεγάλο πανό που ήταν κρεμασμένο στο κτίριο ενός πολυκαταστήματος στην πλατεία Ομονοίας. Ήταν μια εικόνα που ήθελε να ανακοινώσει στον κόσμο τον χαρακτήρα αυτής της πόλης. Στους ανθρώπους που κάθε μέρα περνούσαν από μπροστά της αλλά και σε όσους ερχόντουσαν από μακριά για να την ανταμώσουν. Μια εικόνα της θεάς Αθηνάς πάνω στην ιωνική κολόνα, το γλυπτό του Λεωνίδα Δρόση που στέκεται ψηλά στην Ακαδημία Αθηνών, λίγα μέτρα πάνω από την πλατεία.
Έχοντας πια κατέβει το πανό, αυτό το άσπρο γλυπτό παραμένει να είναι η εικόνα που δίνει το όνομα στην πόλη μας. Μια εικόνα βασισμένη σε ένα πρότυπο που επιλέχτηκε να μας ορίζει. Αλλά εκεί, κάτω από την κολόνα, είναι μια άλλη θεά που δίνει τον χαρακτήρα της στην πόλη. Το πνεύμα που υπάρχει στα στενά τον δρόμων, στα μπαρ και τις στοές. Ο αέρας που γεμίζει τα πνευμόνια της με ζέστη».
*Οργάνωση Παραγωγής Ιδρύματος Ωνάση: Μαρία Βασαριώτου
Εκτέλεση Παραγωγής: UrbanAct
Υλοποίηση: Κez
Onassis Culture Διευθύντρια Πολιτισμού: Αφροδίτη Παναγιωτάκου
Αναπληρωτής Διευθυντής Πολιτισμού: Δημήτρης Θεοδωρόπουλος
Σχεδιασμός προβολής: Τμήμα Επικοινωνίας Ιδρύματος Ωνάση
Ανάθεση & Παραγωγή: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση