Η αξεπέραστη περιήγηση του φωτογράφου Μπουασονά στην Ελλάδα –Πάτησε πρώτος την κορυφή του Ολύμπου [εικόνες]

Μια Οδύσσεια με διαρκή προορισμό την Ελλάδα, το θάμβος και την καθημερινότητά της και με ήρωα τον διεθνώς γνωστό, καινοτόμο φωτογράφο Φρεντερίκ Μπουασονά ξετυλίγεται στην έκθεση του MΟΜus στη Θεσσαλονίκη.

Τα ύψη. Οσο πιο ψηλά, τόσο μεγαλύτερο το δέος και η πρόκληση. «Περιδιαβαίνοντας» κανείς τις φωτογραφίες του πληθωρικού και καινοτόμου Γαλλοελβετού Φρεντερίκ Μπουασονά έχει αυτή την αίσθηση, του ατρόμητου ταξιδιού. Της περιπλάνησης. Και μοιάζει λες και η σχέση του με τη φωτογραφία, η σχέση του με την Ελλάδα, να καθορίστηκαν όχι απλώς από το δέος, αλλά και από την ανάβαση, με κάθε τρόπο.

Είτε πάνω σε τεράστιες, εύθραυστες, σαν γλυπτικές κατασκευές του Τζιακομέτι σκάλες προκειμένου να φωτογραφίσει τον Παρθενώνα, όχι από κάτω, αλλά κατάματα. Είτε κρεμασμένος από έναν τεράστιο γάτζο, μέσα σε ένα δίχτυ με τέσσερις μοναχούς να τον τραβάνε πάνω στα Μετέωρα και τον Φρεντ να αιωρείται κοιτάζοντας τα κοφτερά βράχια από κάτω. Είτε σκαρφαλώνοντας ο ίδιος, εκεί όπου κανένας θνητός δεν είχε πατήσει ποτέ ως τότε: Στην υψηλότερη κορυφή του Ολύμπου, στις 2 Αυγούστου του 1913.

Ο Ολυμπος μάς φώναζε τόσο καιρό

Η τέχνη του Μπουασονά που αγάπησε την Ελλάδα, τη Μεσόγειο και εκεί άφησε το ταλέντο του να ξεδιπλωθεί και να γίνει ιδιοσυγκρασιακό και ακοπιάριστο, ξεδιπλώνεται από τις 8 Σεπτεμβρίου στη Θεσσαλονίκη, στην έκθεση «Ο Φρεντ Μπουασονά και η Μεσόγειος. Μια φωτογραφική Οδύσσεια» στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α’, Προβλήτα Α’, λιμάνι Θεσσαλονίκης).

«Ο Ολυμπος μάς φώναζε τόσο καιρό. Δεν είναι μόνο η ομορφιά της φύσης. Είναι μια ομορφιά πνευματική. Θεϊκή» είπε όταν έφτασε στην κορυφή Μύτικας, μαζί με τον φίλο του Γάλλο πρύτανη στην Καλών Τεχνών Γενεύης Ντάνιελ Μπο Μπόβι, ακολουθώντας έναν κυνηγό αγριοκάτσικων, τον Χρήστο Κάκαλο. Η πρώτη του φορά στην Ελλάδα βέβαια ήταν το 1902, όταν έφτασε με μια αποστολή που του ανέθεσε Γάλλος λόρδος: να φωτογραφίσει τον Παρνασσό με αυτή την τεχνική που είχε είχε αναπτύξει ο Φρεντ (όπως τον φώναζαν) που διαχώριζε το βουνό από τον ουρανό, τα χιόνια από τα σύννεφα, σαν να απέδιδε τις γαλάζιες ανταύγειες. Ηταν διάσημος ήδη για αυτό από τις φωτογραφίες του στις Αλπεις.

Στην έκθεση του Momus παρουσιάζονται 110 έργα και πολυμεσικές φωτογραφίες, μεταξύ των οποίων και αυτές οι πρώτες του αποτυπώσεις από τον Παρνασσό. Είναι το διεισδυτικό βλέμμα του δεινού πιανίστα που ήθελε να γίνει αρχιτέκτονας, αλλά τελικά έγινε φωτογράφος συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση, αυτό που υποδέχεται το κοινό στην αίθουσα. Αυτοπορτρέτο του 1900, σε κάνει να συνειδητοποιείς πώς κοιτούσε τα θέματά του την ώρα που τα αποτύπωνε. Με κάτι το ερωτικό και διεκδικητικό.

Το γλέντι στην πλατεία του Ζεμενού για χάρη του

Η τεχνική του τον έκανε να βραβευτεί σε μικρή ηλικία στο Παρίσι και να αναπτύξει τον εντελώς προσωπικό του δημιουργικό τρόπο. Κληρονόμησε το εργαστήρι του πατέρα του – ο οποίος στράφηκε στη φωτογραφία εξαιτίας της οικονομικής κρίσης- και χρησιμοποίησε την εφεύρεση του επίσης βραβευμένου χημικού αδελφού του με την ορθοχρωματική πλάκα.

Οπου πήγαινε στην Ελλάδα τον υποδέχονταν σαν ήρωα, αν και δεν τον γνώριζαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν εγκαταστάθηκε στο Ζεμενό για να κάνει τις φωτογραφίσεις προς τον Παρνασσό, οι κάτοικοι τον υποδέχθηκαν με γλέντι στην πλατεία, ενώ ο παππάς του χωριού του παραχώρησε το δωμάτιό του. Ο Μπουασονά πίστευε ότι έχει ελληνικές ρίζες, ήταν η προσωπική του μυθολογία που ανέπτυξε από μικρός, επειδή γεννήθηκε στο χωριό στη Μασσαλία. Πίστευε ότι είναι απόγονος οικογένειας Ελλήνων θαλασσοπόρων που εγκαταστάθηκαν στη Μασσαλία.

Από τις Αλπεις ως την έρημο του Σινά

Στην έκθεση στο Momus, οι επιμελητές Estelle Sohier, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωγραφίας και Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και η ιστορικός Τέχνης Αρετή Λεοπούλου για λογαριασμό του MΟΜus, δημιούργησαν μια «ελικοειδή διαδρομή, από τις Άλπεις μέχρι την έρημο του Σινά, με πρωταγωνίστρια τη Μεσόγειο που, ως άλλος κοινός τόπος, γίνεται το σκηνικό της φωτογραφικής Οδύσσειας του ίδιου του φωτογράφου, στα χνάρια του ομηρικού ήρωα. Σκηνές από την καθημερινότητα απλών ανθρώπων, μνημεία και τοπία προς αποκρυπτογράφηση προσκαλούν τους επισκέπτες σε μια ταξιδιωτική εμπειρία σε τόπους που πλέον έχουν διαμορφωθεί με τρόπους, που τότε ακόμη φάνταζαν μυθικοί.»

Το έργο του Μπουασονά τροφοδοτήθηκε από τις συνεργασίες του με συγγραφείς, αρχαιολόγους, πολιτικούς και γεωγράφους, και συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας νέας αντίληψης που αντιμετώπιζε τη Μεσόγειο ως ενιαία γεωγραφική και πολιτισμική οντότητα. «Φωτογραφίζοντας τους μεσογειακούς τόπους για περισσότερο από τρεις δεκαετίες, επικύρωσε μεταξύ άλλων τους γεωπολιτικούς μετασχηματισμούς της Ελλάδας και των Βαλκανίων», σημειώνεται στην ανακοίνωση του Μουσείου.

Οι σχεδόν ανάγλυφες φωτογραφίες του Φρεντ

Ακόμα και μέσα από το διαδίκτυο, με τη μεσολάβηση της οθόνης που με τη φωτεινότητά της αλλοιώνει, είναι αδύνατο να μην μείνεις έκθαμβος μπροστά στη δύναμη της εικόνας. Το γλυπτό ανάγλυφο της θάλασσας, σαν πτυχώσεις αρχαιοελληνικού αγάλματος, και οι αμέτρητες ανταύγειες του ασημιού στη φωτογραφία που έβγαλε στη θάλασσα μεταξύ Σικελίας και Τυνησίας ήδη από το 1912. Το χρυσό πέπλο που πλαισιώνει τον Παρθενώνα, σε κάθε λήψη, γύρω από ένα τοπίο που μοιάζει ζοφερό.

Στο ηλιοβασίλεμα στη Σαλαμίνα όπως φαίνεται από τα Προπύλαια, βλέπεις πάνω στις πέτρες του μνημείου όλες τις στιβάδες του χρόνου (1907). Ο αρραβώνας στην Ανδρίτσαινα είναι ένα μνημειώδες στιγμιότυπο της πραγματικής ζωής, με τόσο στιλπνή αισθητική που ξαφνιάζει.

Ο Μπουασονά που πέθανε το 1946, σκαρφάλωσε και άλλες φορές στον Ολυμπο, τελευταία το 1927. Το θεϊκό τοπίο ενέγραψε μέσα του και φώτισε ακόμα περισσότερο την αγάπη του για την Ελλάδα. Ισως και τον προσωπικό του μύθο, ότι βαθιά μέσα του είναι Ελληνας.

*Ξεναγήσεις στην έκθεση

Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου, 9 & 23 Οκτωβρίου, 6 & 20 Νοεμβρίου, 4 & 18 Δεκεμβρίου,  ώρα 12:00

Δηλώσεις συμμετοχής στο τηλ. 2310 566716 (Τρίτη - Σάββατο 11:00-17:00) και στο email info.photography@momus.gr .

Η έκθεση διαρκεί από τις 8 Σεπτεμβρίου ως τις 8 Ιανουαρίου 2023.