Δημιούργησε εικόνες και μια σαν εργόχειρο ταυτότητα της Ελλάδας σε εποχές που ο τουρισμός δεν είχε ξηλώσει την αυθεντικότητα για χάρη ενός ελκυστικού στις τουριστικές ροές πανωσηκώματος.
Εικόνες της Nelly’s γεμάτες ομορφιά που γεννούν προβληματισμό, από τη συλλογή Κρασάκη στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.
Μια γεύση στυφή, αν και αυτό που βλέπω είναι ο ορισμός του τέλειου. Ή μάλλον εξαιτίας αυτής της τελειότητας που αναδεικνύει ακόμα περισσότερο το μεγάλο τραύμα που φέρει σήμερα το τουριστικό τοπίο. Λίγες μέρες πριν στο Ρέθυμνο είδα την τεράστια παραλία όπου αντί για βότσαλα άνθρωποι ήταν ακουμπισμένοι ο ένας δίπλα στον άλλο, ενώ απέναντι καφετέριες και μπαρ ήταν ασφυκτικά γεμάτα. Στις ταράτσες κάποιων μπαρ, κατακόκκινα άλλοτε πάνλευκα σώματα τουριστών κάνουν ηλιοθεραπεία.
Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ βλέπω κάποιες από τις 150 αυθεντικές αργυροτυπίες της Nelly’s με την ίδια την υπογραφή της, από την συλλογή Κρασάκη, που θα εκτεθούν από τις 13 Ιουλίου στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.
Αργυροτυπία με τονισμό σέπιας, 27,8 x 21,1 εκ. Κάτω αριστερά, διπλή ανάγλυφη σφραγίδα Photo Nelly’s Athens.
Verso: βιολέ σφραγίδα.
Η σέπια, το ασπρόμαυρο φιλμ, σε εικόνες που μοιάζουν ανάγλυφες, να σαλεύουν, δείχνουν εικόνες της Ελλάδας, του τοπίου της, όπως διαμορφώθηκε με αυθεντικότητα και με την φυσικότητα των νόμων και των αναγκών της εποχής που έζησε η σπουδαία φωτογράφος. Αν και μισώ τη νοσταλγία, όταν γίνεται λαιμητόμος της υποδοχής και δημιουργίας του νέου, εδώ νιώθω να με πλημμυρίζει. Είπαμε η γεύση είναι στυφή.
Η Ελλάδα σήμερα μοιάζει παραμορφωμένη για να υποταχθεί στους κανόνες του τουρισμού σε πολλές περιοχές, μια τουριστική Disneyland όπου απουσιάζει κάθε είδους αίσθηση ανάγλυφου, βάθους, ιστορίας. Ρωτάω τον συλλέκτη Μιχάλη Κρασάκη τι μαθήματα μας δίνει τώρα, το 2024, η Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη για την εικόνα και την ψυχή της χώρας.
«Πολύ σωστή η παρατήρησή σας, κυρία Ανέστη. Η Nelly's είχε συμβάλλει με τις δημιουργίες της στη διάδοση του τουρισμού στο εξωτερικό αλλά και του ελληνικού πολιτισμού, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στην Αμερική, ειδικά τις δεκαετίες μετά το 1940, με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο σε σύγκριση με τις σημερινές διαφημιστικές καμπάνιες», μου λέει. «Δεν την ενδιέφερε να παρουσιάσει μόνο κάποια όμορφα μέρη, όπως για παράδειγμα την ειδυλλιακή Σαντορίνη ή κάποια άλλα πανέμορφα ελληνικά νησιά με μαγευτικές παραλίες, αλλά και να αναδείξει παράλληλα τον πολιτισμό της χώρας μας και να προβάλει με υπερηφάνεια τους Έλληνες της εποχής της, αντιπαραβάλλοντάς τους με τους ένδοξους προγόνους μας».
Αργυροτυπία με τονισμό σέπιας, 15,8 x 21,9 εκ.
Κάτω αριστερά, ανάγλυφη σφραγίδα Photo Nelly’s Athens. Verso: βιολέ σφραγίδα.
Να, εδώ διαπιστώνει κανείς με ανακούφιση πώς η νοσταλγία δεν είναι το κυρίαρχο συναίσθημα, ή μάλλον το κυρίαρχο αίτημα, αφού και η ίδια η γεννημένη στην Μικρά Ασία αλλά διεθνής Νelly’s δεν στάθηκε στο ένδοξο παρελθόν της Ελλάδας και στο κερδισμένο στοίχημα της αρχαιολατρείς των ξένων.
«Έτσι, διαπιστώνουμε για παράδειγμα, παρατηρώντας το περίφημο κολλάζ της, που είχε στηθεί ως γιγαντοαφίσα στο ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Νέας Υόρκης το 1939 και είναι τμήμα της ενότητας “Παραλληλισμοί” ότι εκπέμπει ακριβώς αυτό το μήνυμα. Στην εξαιρετική αυτή δημιουργία της βλέπουμε κεφάλια βοσκών, γερόντων, μικρών παιδιών δίπλα-δίπλα σε προτομές Ελλήνων φιλοσόφων και ολόσωμων αγαλμάτων της αρχαιότητας. Νομίζω ότι συνέβαλλε τότε με τον τρόπο της στην αναβίωση μιας πνευματικότητας που, όμως, αξίζει και στη σημερινή Ελλάδα. Είναι ίσως καιρός να ξεπεραστούν κάποια κατάλοιπα εσφαλμένης αντίληψης για το παρελθόν και την ιστορία της χώρας μας και να αναδείξουμε όντως το τεράστιο πολιτιστικό δυναμικό της, που για διάφορους λόγους εξακολουθεί να παραμένει αναξιοποίητο, και στον τουριστικό τομέα.»
Tι καλά. Αυτή είναι η δύναμη της τέχνης: όχι μόνο να κοιτάς -αδιάφορα, σαστισμένα, με δέος, καθηλωμένα- αλλά να ξυπνάνε σκέψεις και προβληματισμοί. Τα 150 έργα της έκθεσης «Nelly΄s - Συλλογή Κρασάκη» (από τα 300 της δημιουργού που έχουν στη συλλογή τους οι Τίνα και Μιχάλης Κρασάκης, είναι κυρίως αργυροτυπίες και βρομιοελαιοτυπίες, τυπωμένες, υπογεγραμμένες και σφραγισμένες από την ίδια τη φωτογράφο την εποχή «της δημιουργίας τους, γεγονός που μαρτυρά ακόμα περισσότερο την ιστορική αυθεντικότητά τους σε αντίθεση με σύγχρονες ανατυπώσεις από τα αρνητικά της καλλιτέχνιδος», σύμφωνα με την επιμελήτρια Στέλλα Κουκουλάκη.
Κάτω αριστερά, ανάγλυφη σφραγίδα Photo Nelly’s Athens.
Πώς φτάνει ένας συλλέκτης να έχει στην κατοχή του έναν τέτοιο πλούτο, ντοκουμέντα ομορφιάς και ιστορίας της Ελλάδας; «Πριν πενήντα χρόνια μπήκα σ’ ένα παλαιοπωλείο της Κολωνίας, ψάχνοντας να βρω χάρτες της Κρήτης, που ήταν χαλκογραφίες περασμένων αιώνων. Ο Γερμανός αντικέρ, που δεν είχε και πολύ όρεξη να με εξυπηρετήσει, μου είπε ξερά, όταν τον ρώτησα αν έχει κάτι ελληνικό: “πηγαίνετε πιο μέσα και θα βρείτε μια ξύλινη κούτα με φωτογραφίες από την Ελλάδα”», αφηγείται στο iefimerida o κύριος Κρασάκης.
«Πράγματι μέσα στο κουτί αυτό ήταν ανάμεσα σε άλλες και δυο φωτογραφίες που απεικόνιζαν το ηφαίστειο της Σαντορίνης. Τις πήρα στα χέρια μου και έμεινα κατάπληκτος από την ομορφιά τους. Κάτω αριστερά υπήρχε μια χειρόγραφη σημείωση στα γαλλικά πάνω στο παλιό πασπαρτού, που ήταν ένα είδος λεζάντας, και στο δεξί μέρος, επίσης κάτω από τις φωτογραφίες, μια καλλιγραφική υπογραφή με λατινικούς χαρακτήρες, που διαβαζόταν άνετα: Nelly's. Στην πίσω πλευρά των φωτογραφιών υπήρχαν σφραγίδες που ανέφεραν ότι το φωτογραφικό ατελιέ ήταν στην Αθήνα, στην οδό Ερμού. Τις αγόρασα χωρίς να ξέρω τι κρύβεται πίσω από την υπογραφή Nelly's.». Σημείωση: η γοητεία της εξερεύνησης και της αποκάλυψης που χαρακτηρίζει την συλλεκτική διαδικασία είναι ακριβώς αυτή.
«Ένας φίλος μου, που ήξερα ότι ασχολούνταν με την καλλιτεχνική φωτογραφία, έπεσε από τα σύννεφα όταν άκουσε ότι είχα ανακαλύψει εντελώς συμπτωματικά δύο αυθεντικά τυπώματα της Έλλης Σουγιουλτζόγλου. Ενθουσιασμένος από την τύχη μου, η τύχη του “πρωτάρη” που λέμε, άρχισα λοιπόν να ψάχνω, να διαβάζω, να μελετώ καθετί που αφορούσε την κορυφαία φωτογράφο μας. Και μέσα σε πέντε δεκαετίες δημιουργήθηκε ένα αξιόλογο αρχείο με περίπου 300 πρωτότυπες φωτογραφίες, δεκάδες βιβλία και λευκώματα αλλά και άλλα ντοκουμέντα που αφορούν όλα τη Nelly's.».
Κάτω αριστερά, ανάγλυφη σφραγίδα Photo Nelly’s Athens.
Παρακινημένη από μια προσωπική επιθυμία ρωτάω αν στο σπίτι τους η Τίνα και Μιχάλης Κρασάκης έχουν έργα Nelly’s. «Ενώ λατρεύω τις φωτογραφίες της και θα ήθελα να τις βλέπω καθημερινά, δυστυχώς δεν επιτρέπεται να είναι αναρτημένες για μεγάλα διαστήματα σε χώρους με φυσικό φως» με “γειώνει” ευγενικά ο κύριος Κρασάκης. «Οι αργυροτυπίες φθείρονται ακόμη πιο γρήγορα από τις κοινές φωτογραφίες, όπως γνωρίζουμε όλοι, ξεθωριάζουν και κάποια στιγμή χάνονται, εξαφανίζονται στην κυριολεξία της λέξης. Για τον λόγο αυτό πρέπει να φυλάσσονται σε ειδικές θήκες, και πάντα σε σκοτεινό μέρος, υπό τις κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας.»
ΙΝFO:
«Nelly΄s- Συλλογή Κρασάκη»
Διάρκεια: 13 Ιουλίου - 10 Νοεμβρίου 2024
Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων
Χάληδων 98-102
Ιστοσελίδα: www.pinakothiki-chania.gr
Τηλ: +30 28210 92294 και +30 28210 92419
