Η εικόνα, αλλά κυρίως η εμπειρία των πυρκαγιών που κατακαίνε τα δάση, συγκλονίζουν την παγκόσμια κοινότητα αλλά και δίνουν το έναυσμα για νέα δημιουργία στην τέχνη. Το διαπιστώνουμε στις προφητικές φωτογραφίες του Ντέιβιντ ΛαΣαπέλ για τον Αμαζόνιο 30 χρόνια πριν, και στο έργο «Aρκαδία» του Κωνσταντίνου Ρήγου.
Ενας γυμνός άνδρας σφαδάζει από τον πόνο και τον τρόμο καθώς η πλάτη του φλέγεται με μεγάλες, σχεδόν χορογραφημένες φλόγες. Τα πόδια του βουτηγμένα σε ένα ρυάκι, πίσω του το σκούρο πράσινο άγριο δάσος που στην φωτογραφία μοιάζει να ανασαίνει. Η φωτογραφία, τραβηγμένη το 1989, αναστατώνει καθώς την κοιτάμε ξανά, με τον Αμαζόνιο να αφανίζεται από τις καταστροφικές πυρκαγιές αυτή τη στιγμή και τους ηγέτες να παρακολουθούν παγιδευμένοι σε μια πολιτική κινούμενη ρόδα σαν χάμστερ.
Αν μπορούσαν τα δάκρυα να σβήσουν τις φωτιές
Ο εικονοκλάστης φωτογράφος της τέχνης, της διαφήμισης και της κυρίαρχης εικόνας τις τελευταίες δεκαετίες, ο Ντέιβιντ ΛαΣαπέλ την δημιούργησε ακριβώς πριν από 30 χρόνια, το 1989 για τις ανάγκες μιας πολυσυμμετοχικής έκθεσης που διοργάνωσε η γκαλερί των σταρ στη Νέα Υόρκη, η Tony Shafrazi Gallery.
«Οταν την έφτιαχνα δεν μπορούσα να φανταστώ τον εφιάλτη Αποκάλυψης που θα ακολουθούσε. Κανένας από τους καλλιτέχνες που συμμετείχαμε στην έκθεση, με στόχο την ενίσχυση και προστασία των τροπικών δασών δεν το περίμενε» λέει ο ίδιος σήμερα. Βαθύτατα σοκαρισμένος από όσα συμβαίνουν στον Αμαζόνιο και μαζί βαθιά συγκλονισμένος με μια προφητεία που μοιάζει να εκπληρώνεται. «Είναι μια οικολογική και ανθρώπινη καταστροφή. Θα ήθελα να βάλω ως λεζάντα κάτω από αυτή τη φωτογραφία μια προσευχή», γράφει στον λογιαριασμό του στο Instagram. «Αν μπορούσαν τα δάκρυα να σβήσουν τις φωτιές...»
Et in Αrcadia Ego
Ετσι είναι. Οι πραγματικά σπουδαίοι δημιουργοί, με τα μέσα έκφρασης που διαθέτουν μπορούν να προλέγουν, να αναλύουν, να φέρνουν στο φως όλες τις ψυχολογικές, συναισθηματικές, υπαρξιακές δονήσεις που φέρνει μια πυρκαγιά.Να υπογραμμίζουν την έννοια του τέλους. Πέρα από κάθε εικόνα, τα έργα τέχνης βάζουν στο ανατομικό τραπέζι τα σπλάχνα της τραγωδίας. Ο ΛαΣαπέλ το έκανε. Το έκανε προφητικά και τώρα σοκαρισμένος και δακρυσμένος, όπως λέει, παρακολουθεί όσα συμβαίνουν. Ο Κωνσταντίνος Ρήγος, δομικά, κυτταρικά συγκλονισμένος από τις φωτιές στην Αρκαδία και συνδέοντας τον αφανισμό με το αρκαδικό ιδεώδες, Et in Arcadia Ego, το έκανε για το Φεστιβάλ Αθηνών το 2014, με την όπως πάντα σχεδόν εικαστική χορογραφία του.
Mε την ομάδα του, την Οκτάνα, έστησε ένα κατάμαυρο σκηνικό, ένα τοπίο κενό ζωής με σώματα αγρίμια σαν να αναζητούν οξυγόνο απεγνωσμένα. Ενδεικτική ήταν η αφίσα του με την ουσιαστικά κυρίαρχη μορφή του άνδρα με την κεφαλή ελαφιού που καπνίζει. Μια κυρίαρχη αίσθηση επίπλαστου ψυχρού δεσποτισμού πάνω σε ένα κόσμο που έχει ήδη χαθεί – ένα άγγιγμα Χέλμουτ Νιούτον όχι στη χυμώδη σάρκα αλλά στο τέλος. Ο Κωνσταντίνος Ρήγος εκκίνησε την αφήγησή του από τις πρώτες ώρες μετά την καταστροφή, όταν έχει καεί η Αρκαδία και τα πρόσωπα ήταν ταξιδιώτες της ιστορίας, του χρόνου. Προσπαθούσαν να ξαναφτιάξουν μια νέα ζωή στα ερείπια.
Εικόνες που έφεραν την αίσθηση των φωτογραφιών που είδαμε όταν ο άνθρωπος πήγε για πρώτη φορά στο φεγγάρι. Τα πάντα ασπρόμαυρα. Οπως η φωτιά καταργεί το χρώμα, τη ζωή, τον παλμό. «Κάθε φορά που γίνεται μια καταστροφική πυρκαγιά νιώθω ένα τραύμα μέσα μου», μου είχε πει σε ανείπωτη φάση ο Κωνσταντίνος Ρήγος. «Πολυτραυματίας» που μεταφέρει την εμπειρία, τον φόβο αλλά και την ελπίδα στη σκηνή.