Καλλιτέχνες σε αρχαίους πολιτισμούς όπως η Αίγυπτος, η Μεσοποταμία, η Ελλάδα και η Ρώμη ήταν γνωστό ότι ζωγράφιζαν τα αγάλματα με ποικίλες αποχρώσεις. Γιατί λοιπόν θεωρούσαμε πάντα τις αρχαιότητες ως άχρωμες;
Ο μύθος του λευκού μαρμάρου ξεκίνησε κατά την Αναγέννηση, όταν αρχίσαμε να ανακαλύπτουμε αρχαία αγάλματα. Τα περισσότερα από αυτά, είχαν χάσει το αρχικό τους χρώμα μετά από αιώνες έκθεσης στα στοιχεία της φύσης, και οι σύγχρονοι καλλιτέχνες μιμήθηκαν την εμφάνισή τους αφήνοντας τα άβαφα.
Η τάση συνεχίστηκε μέχρι τον 18ο αιώνα καθώς οι ανασκαφές έφεραν στο φως όλο και περισσότερα έργα τέχνης. Αυτό συνέβη επίσης όταν ο Johann Joachim Winckelmann, που πολλοί θεωρούν τον πατέρα της ιστορίας της τέχνης, έγραψε το βιβλίο για την αρχαία τέχνη, πλαισιώνοντας τη σύγχρονη άποψή μας για αυτό.
Αν και γνώριζε τις ιστορικές ενδείξεις ότι τα γλυπτά ήταν κάποτε πολύχρωμα (σε μερικές ανακαλύψεις είχαν μείνει ακόμη και κάποια χρώματα) βοήθησε στη «θεοποίηση» του λευκού.
«Όσο πιο λευκό είναι το σώμα, τόσο πιο όμορφο είναι. Το χρώμα συμβάλλει στην ομορφιά, αλλά δεν είναι ομορφιά. Το χρώμα πρέπει να έχει μικρό ρόλο στην εκτίμηση της ομορφιάς, γιατί δεν είναι (χρώμα) αλλά δομή που αποτελεί την ουσία», έγραψε.
Αλλά για πάνω από μια δεκαετία, το «Gods in Colour», μια ταξιδιωτική έκθεση της οποίας τα κύρια ευρήματα έχουν συγκεντρωθεί σε ένα βιβλίο, έχει προσφέρει στο κοινό την ευκαιρία να δει αυτά τα αγάλματα, όπως θα τα είχαν δει οι αρχαίοι, με πλήρη ακρίβεια στα χρώματα.
«Αυτή η έκθεση δίνει το μήνυμα ότι τα γλυπτά ζωγραφίζονταν συχνά με εκθαμβωτικά και γοητευτικά χρώματα, με βάση τα χρώματα και τις χρωστικές που ήταν διαθέσιμες εκείνη τη στιγμή", Renee Dreyfus, επιμελήτρια της έκθεσης, είπε σε τηλεφωνική συνέντευξη στο CNN.
Ψάχνοντας για «ζωγραφισμένα φαντάσματα»
Η έρευνα του Vinzenz Brinkmann, αρχαιολόγου και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Goethe της Φρανκφούρτης, συνδυάστηκε με την αρχική έκθεση «Gods in Color», που πραγματοποιήθηκε στο μουσείο Glyptothek του Μονάχου το 2003.
Για να δημιουργήσει αναπαραγωγές, ο Brinkmann ξεκινά απλώς κοιτάζοντας την επιφάνεια των γλυπτών με γυμνό μάτι, πριν προσθέσει διάφορα οπτικά βοηθήματα με τη μορφή υπεριώδους υπέρυθρων λαμπτήρων. Η πηγή φωτός πρέπει να προέρχεται από πολύ χαμηλή γωνία, σχεδόν παράλληλη με την επιφάνεια που αναλύεται. Αυτό το απλό τέχνασμα φέρνει λεπτομέρειες, που είναι αλλιώς αδύνατες.
Επειδή το χρώμα λειτουργεί ως επίστρωση και φθείρεται άνισα, κομμάτια επιφάνειας που καλύπτονται με χρώμα θα ξεχωρίζουν καθώς προστατεύονταν από τη διάβρωση.
«Αυτό μπορεί να δείξει μια ποικιλία διαφορετικών χρωμάτων που υπάρχουν ή έχουν φύγει, αλλά έχουν αφήσει ένα φάντασμα βαφής», δήλωσε η Dreyfus.
Αυτό το «φάντασμα βαφής» μπορεί να βοηθήσει τους ερευνητές να συμπεράνουν τα αρχικά σχέδια χρωμάτων στο άγαλμα. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στην κατανόηση των τύπων χρωστικών που θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιηθεί, καθώς τα πιο ανθεκτικά από αυτά θα διαρκούσαν περισσότερο από τα αδύναμα.
Καλλιτεχνικές μιμήσεις
Οι περισσότερες αρχαίες χρωστικές ουσίες, προέρχονταν από ορυκτά, μερικά από τα οποία ήταν τοξικά. (Ο κινναβαρίτης, το πιο δημοφιλές κόκκινο χρώμα στον αρχαίο κόσμο, για παράδειγμα, προερχόταν από τον υδράργυρο.) Για την κατασκευή χρωμάτων, οι χρωστικές ουσίες αναμιγνύονταν με αυγά, κερί μέλισσας και αραβικό κόμμι.
Στη συνέχεια, μάλλον το χρώμα εφαρμοζόταν απευθείας σε λείες επιφάνειες όπως το μάρμαρο, ή από ένα αστάρι από κιμωλία ή στόκο που χρησιμοποιείται για την εξομάλυνση των ανώμαλων υλικών. Ένα στρώμα στιλβωτικής ουσίας ήταν συχνά το τελευταίο βήμα, που εφαρμοζόταν τυλίγοντας ένα κερί σε λινό ύφασμα και τρίβοντάς το στο άγαλμα.
Με αντίστροφη μηχανική αυτών των βημάτων, ο Brinkmann ανέπτυξε μια τεχνική για να αναδημιουργήσει τα χρώματα σε όσο πιο καλό επίπεδο. Μέχρι πρόσφατα, κάποια έπρεπε να δημιουργηθούν με γύψο, αλλά τώρα εκτελείται σάρωση με λέιζερ και ένα ακριβές αντίγραφο είναι τρισδιάστατα εκτυπωμένο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι αναπαραγωγές είναι απολύτως αυθεντικές.
«Δεν είναι καθόλου σαφές εάν αυτός είναι ο τρόπος που πραγματικά φαίνονταν, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ξέρουμε ακριβώς πού ήταν οι χρωστικές ουσίες και αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός», δήλωσε η Dreyfus.
Στην έκθεση, πολλά κομμάτια τοποθετήθηκαν δίπλα-δίπλα με τα πρωτότυπά τους, δημιουργώντας μια έντονη αντίθεση μεταξύ του λευκού και των πολλών χρωμάτων.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ιδέα ότι τα πρωτότυπα ήταν χρωματισμένα και εκπλήσσονται από τις αναπαραγωγές", δήλωσε η Ντρέιφους.
Στο τέλος, αυτές οι έγχρωμες εκδόσεις αγαλμάτων, μοιάζουν μάλλον περίεργες για τους σημερινούς επισκέπτες του μουσείου, όπως περίεργα θα φαίνονταν τώρα στους προγόνους μας, τα μονόχρωμα λευκά αγάλματα.