Στο Εθνικό Θέατρο στρέφονται όλα τα βλέμματα, στη σκιά της παραίτησης του Δημήτρη Λιγνάδη. Η επιλογή τού ή της διαδόχου του είναι ένα παζλ πολλών συνισταμένων: από τα όρια του καταστατικού, ως το παράδειγμα του Κούρκουλου, τη "λειψή" θητεία, τους συμβολισμούς.
Η ατμόσφαιρα ήταν προφανώς ηλεκτρισμένη στο Εθνικό Θέατρο τις τελευταίες δέκα ημέρες, μέσα στην έκρηξη του ελληνικού θεατρικού #metoo, με φήμες να εμπλέκουν σε αυτό και τον Δημήτρη Λιγνάδη, χωρίς ωστόσο να υπάρχει οιαδήποτε επίσημη καταγγελία. Είναι χαρακτηριστικό το εξής: 7.30 το απόγευμα χθες άρχισε η ζωντανή διαδικτυακή παράσταση του Μολιέρου στο κτίριο Τσίλερ και στις 8 έφτασε η παραίτηση του Δημήτρη Λιγνάδη. Οι ηθοποιοί μπήκαν στην παράσταση ξέροντας ότι έχουν διευθυντή και βγήκαν για να μάθουν έκπληκτοι την παραίτησή του. Και όσο συνέβαιναν αυτά τα πρωταφανή στην ιστορία του Εθνικού Θεάτρου γεγονότα, 2.000 νοικοκυριά σε όλη τη χώρα έβλεπαν την παράσταση, στα σπίτια τους πλέον.
Καθώς αναμένουμε πώς θα εξελιχθεί η υπόθεση των καταγγελιών, κάθε άλλο παρά αμελητέο είναι να δούμε τι θα συμβεί τώρα στο ακέφαλο Εθνικό Θέατρο. Σε μια εποχή καθοριστική: δρομολογούνται ζωντανές διαδικτυακές παραστάσεις, εκκίνησε μόλις η Ερευνητική Σκηνή, αρχίζουν οι οντισιόν και οι υπογραφές για τις δυο παραστάσεις που θα φέρει το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο το καλοκαίρι.
Το πρόβλημα του καταστατικού
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: το ίδιο το καταστατικό μοιάζει να δημιουργεί ένα πρόβλημα. Ενώ ο καλλιτεχνικός διευθυντής έχει δυο αναπληρωτές διευθυντές και θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος ότι ένας εξ΄αυτών θα αντικαταστήσει τον Δημήτρη Λιγνάδη μέχρι να διορισθεί νέος διευθυντής, το καταστατικό προβλέπει ότι με τη λήξη συνεργασίας του διευθυντή με το θέατρο, αυτομάτως λήγει η συνεργασία και με τους αναπληρωτές διευθυντές. Σημειώνεται στο Αρθρο 3, παράγραφος 15, του σχετικού ΦΕΚ. «Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, διορίζονται στο Θέατρο δύο αναπληρωτές διευθυντές με θητεία που διαρκεί όσο η θητεία του καλλιτεχνικού διευθυντή. Με την καθ' οιονδήποτε τρόπο λήξη της θητείας του καλλιτεχνικού διευθυντή λήγει αυτοδικαίως και η θητεία των αναπληρωτών, χωρίς να θεμελιώνεται δικαίωμα αποζημίωσης ή άλλης απαίτησης από οποιοδήποτε αιτία.»
Όταν πέθανε ο Νίκος Κούρκουλος
Είναι λοιπόν πραγματικά ακέφαλο το Εθνικό Θέατρο; Ποιος θα υπογράφει τις συμβάσεις και θα λαμβάνει αποφάσεις μέχρι να ορισθεί νέος καλλιτεχνικός διευθυντής; Εδώ, υπάρχει απάντηση που πηγάζει από τη δυσάρεστη εμπειρία του θανάτου του εμβληματικού καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, του Νίκου Κούρκουλου. Απεβίωσε στις 30 Ιανουαρίου του 2007 και ο Γιάννης Χουβαρδάς διορίστηκε καλλιτεχνικός διευθυντής στις 20 Φεβρουαρίου του 2007. Αυτές τις περίπου τρεις εβδομάδες, ανέβαλε τη διοίκηση του Εθνικού η τότε πρόεδρος του ΔΣ, Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ. Υπέγραφε, έδινε το πράσινο φως για βασικές ανάγκες του θεάτρου μέχρι να ορίσει ο Γιώργος Βουλγαράκης -τότε υπουργός Πολιτισμού- τον διάδοχο του Νίκου Κούρκουλου.
Οι κρίσιμες ημερομηνίες
Αναπόφευκτα το βλέμμα πέφτει στο Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου, λοιπόν, μετά την παραίτηση Λιγνάδη. Συνεπώς, το κενό που δημιουργήθηκε από το βράδυ του Σαββάτου θα καλύψει ο πρόεδρος του ΔΣ, Βασίλης Πουλαντζάς, όπως έκανε η Ελένη Αρβελέρ. Αν και δεν αναμένεται άμεσα ανακοίνωση από το ΔΣ του Εθνικού Θεάτρου, πληροφορίες του iefimerida αναφέρουν ότι βρίσκεται αυτές τις μέρες σε επικοινωνία με το ΥΠΠΟ και αύριο ή μεθαύριο θα συναντηθεί με τον υφυπουργό Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη. Σημειώνουμε ότι η θητεία του τρέχοντος Δ.Σ. λήγει σε λίγους μήνες, τον Μάιο του 2021. Όμως εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει να σημειώσουμε ότι ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής δεν θα κάνει πλήρη τριετή θητεία αλλά θα καλύψει το υπόλοιπο της θητείας του Λιγνάδη.
Διευθυντής ως τον Αύγουστο του 2022
Και εδώ φτάνουμε σε ένα άλλο σημαντικό στοιχείο, που έχει σχέση με τις ημερομηνίες. Ο επόμενος ή η επόμενη διευθύντρια θα υπηρετήσει στη θέση αυτή για λιγότερο από ενάμιση χρόνο. Αρα θα είναι μεταβατικό πρόσωπο και αυτό έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Θα κληθεί να εφαρμόσει ένα μέρος του προγράμματος που έχει ήδη ανακοινώσει ο Δημήτρης Λιγνάδης (όπως και ο ίδιος εφάρμοσε τον πρώτο χρόνο της θητείας του το πρόγραμμα που είχε δρομολογήσει ο προκάτοχός του Στάθης Λιβαθινός), θα έχει μικρό περιθώριο να δείξει ουσιαστικά τη δική του ταυτότητα.
Οι συμβολισμοί στην επιλογή
Τίθεται λοιπόν με αυτά τα δεδομένα -της μειωμένης θητείας, του ιδιαίτερου κλίματος, του φόβου για τη σκιά που πέφτει όχι μόνο στο Εθνικό αλλά σε ολόκληρο το θέατρο- ένα ζήτημα συμβολισμού. Το πρόσωπο που θα αναλάβει τη διοίκηση του θεάτρου πέρα από τις αδιαπραγμάτευτες ικανότητες και την εμπειρία στον χώρο, θα πρέπει να συγκεντρώνει πάνω του την αποδοχή κοινού και καλλιτεχνών. Να συμβολίζει το καλό πρόσωπο του θεάτρου σε αυτή την κρίσιμη εποχή, με τον ψυχολογικό παράγοντα να έχει εξαιρετική σημασία επίσης. Δεν θεωρείται καθόλου απίθανο, το επόμενο πρόσωπο στη διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου να είναι μια γυναίκα.
Στο βάθος η προκήρυξη
Συνεπώς, θα ορισθεί ουσιαστικά ένας μεταβατικός διευθυντής με θητεία ως τις 30 Αυγούστου του 2022. Και μετά; Φαίνεται πως στη Μπουμπουλίνας δεν αποκλείουν την ιδέα να θέσουν σε εφαρμογή αυτό που ούτως ή άλλως είχε δεσμευθεί η πολιτική ηγεσία ότι θα κάνει κατά την τελετή παράδοσης παραλαβής τόσο στο Εθνικό Θέατρο όσο και στο Φεστιβάλ Αθηνών: προκήρυξη διαγωνισμού για την πλήρωση της θέσης. Εχει περάσει ικανός χρόνος από τότε για να καταρτιστούν σωστά, χωρίς λάθη ή παραλείψεις που είχαν στο παρελθόν πυρπολήσει αντίστοιχες προσπάθειες.
Τα στοιχήματα για τον επόμενο διευθυντή
Από τα μέσα της εβδομάδας έχουν αρχίσει να γίνονται αναφορές σε ονόματα που θα μπορούσαν να αναλάβουν την καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου. Ακούστηκε το όνομα του Δημήτρη Τάρλοου – ο ίδιος φέρεται να μην έχει δεχθεί κανένα σχετικό τηλεφώνημα, τουλάχιστον ως αυτή την ώρα. Και ούτως ή άλλως θα ήταν μεγάλη απόφαση και ίσως τολμηρή να αφήσει το επιτυχημένο του θέατρο με τις εμβληματικές παραστάσεις, το «Πορεία» για να αναλάβει το Εθνικό, για ενάμιση χρόνο και χωρίς πολλές ευκαιρίες δράσεις, τουλάχιστον ως προς τον προγραμματισμό.
Το άλλο όνομα που ακούγεται είναι αυτό της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Θεάτρου Τέχνης Μαριάννας Κάλμπαρη -δεν μοιάζει να επιβεβαιώνεται, αλλά και αυτό της Κατερίνας Ευαγγελάτου. Και το όνομα αυτό πάντως φαίνεται δύσκολο να βρεθεί στο Εθνικό. Η Κατερίνα Ευαγγελάτου βρίσκεται στο τιμόνι του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου από τον Σεπτέμβριο του 2019, κατορθώνοντας μέσα στην πρωτοφανή συνθήκη της πανδημίας να κρατήσει ενεργό τον θεσμό. Θα ήταν ίσως και αυτοκτονικό να φύγει αυτή τη στιγμή από το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, πριν ολοκληρώσει τη θητεία της. Σε αυτή τη φάση, η λογική λέει ότι το ΥΠΠΟ δεν θα ήθελε να δημιουργήσει αρρυθμίες σε έναν ακόμα φορέα.
Η φωνή της κοινής γνώμης και η Κάτια Δανδουλάκη
Και κάπου εδώ έρχονται οι εισηγήσεις που ακούγονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και από εκπομπές στην τηλεόραση, για το ιδανικό πρόσωπο για την επόμενη μέρα του Εθνικού Θεάτρου. Ο λόγος για την κυρία Κάτια Δανδουλάκη. Μετά την αποκάλυψη της Λένας Δροσάκη για τον τρόπο που αντέδρασε η σημαντική Κυρία του ελληνικού θεάτρου, απολύοντας γνωστό σκηνοθέτη και ηθοποιό που έχει καταγγείλει η βραβευμένη νέα ηθοποιός, καλλιτέχνες και πολίτες στέκονται με θαυμασμό στο παράδειγμα της κυρίας Δανδουλάκη. Στην ηθική της στάση. Κέρδισε ο μικρός και όχι ο ισχυρός, όπως σημειώνει η Λένα Δροσάκη. Σε κάθε περίπτωση πέρα από αυτόν τον καθοριστικό συμβολισμό, υπάρχει και η ρεαλιστική προσέγγιση: η Κάτια Δανδουλάκη, επί δεκαετίες θιασάρχης, έμπειρη, γνωρίζει το σύνολο της θεατρικής, κινηματογραφικής και τηλεοπτικής αγοράς.
Ολα δείχνουν ότι δεν πρέπει να περιμένουμε ανακοίνωση του νέου διευθυντή τις αμέσως προσεχείς ημέρες. Οι προσεγγίσεις έχουν αρχίσει, όμως η βιασύνη θα ήταν κακός σύμβουλος.