Η Ερι Κύργια ανέλαβε ξαφνικά την καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού θεάτρου αλλά οι στόχοι και το όραμά της για τη πρώτη σκηνή της χώρας είναι διαμορφωμένοι από καιρό.
Eνα μεγάλο στοίχημα για την Ερι Κύργια είναι η κοινωνική πολιτική του Εθνικού. Μάλιστα στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού και κοινωνικού του ρόλου, η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια στηρίζει τη δουλειά του σκηνοθέτη Στάθη Γραψα με τα θεατρικά εργαστήρια προσωπικής ανάπτυξης που έχει δημιουργήσει για κρατούμενους σωφρονιστικών ιδρυμάτων. Μία «φωλιά» για νέους που βρίσκονται σε σωφρονιστικά ιδρύματα της χώρας, «Γεια σου φίλε Στάθη και σε ευχαριστώ για αυτό το πράγμα και την υπερηφάνεια που ένιωσα μετά και κατά την παράσταση. Ένιωσα ότι δεν είμαι απλός ένας κρατούμενος, αλλά ένας άνθρωπος» λέει ένα νεαρός κρατούμενος που συμμετείχε σε παράσταση του προγράμματος του Εθνικού και αυτά τα λόγια είναι ακόμα μία αφορμή για την Ερι Κυργια να συνεχίσει με αφοσίωση τις κοινωνικές δράσεις και τη θεατρική παιδεία σε κρατούμενους φυλακών.
Η Ερι Κυργια στο iefimerida
Ενα από τα πρώτα ζητήματα που μοιάζει να απασχόλησε την Ερι Κύργια μόλις ανέλαβε την Καλλιτεχνική Διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου, είναι οι κοινωνική δραστηριότητα του οργανισμού. Μιλώντας στο iefimerida η Ερι Κύργια εξηγεί το σχέδιό της και το όραμά της για το Εθνικό θέατρο.
«Το Εθνικό Θέατρο, ήδη από το 2014 είχε ξεκινήσει να εντάσσει στον προγραμματισμό του δράσεις προσανατολισμένες σε ομάδες που αντιμετωπίζουν ιδιαιτερότητες στη διαβίωσή τους. Επί της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Στάθη Λιβαθινού και με την ένταξη στη δημιουργική ομάδα του Εθνικού της σκηνοθέτιδας και παιδοψυχιάτρου και πολύ έμπειρης σε αυτά τα θέματα Σοφίας Βγενοπούλου, η ιδέα εξελίχθηκε σε πλήρες πρόγραμμα, οι δράσεις πολλαπλασιάστηκαν, η συμμετοχή αυξήθηκε. Βασικό συστατικό της επιτυχίας των κοινωνικών μας δράσεων ήταν ότι αγκαλιάστηκαν αμέσως και αμέριστα και από το προσωπικό του Εθνικού Θεάτρου. Καθώς πιστεύω βαθιά πως οι καλές ιδέες πρέπει να έχουν θεσμική συνέχεια, ανεξάρτητα από την εναλλαγή των ιθυνόντων στους οργανισμούς, πράγματι μία από τις πρώτες μου κινήσεις ήταν η συνέχιση της κοινωνικής παρουσίας μας. Επάνω σε αυτή δουλεύουμε καθημερινά.
Πιστεύετε στην κοινωνική δράση μέσα από το θέατρο; βάσει της εμπειρίας σας παρακολουθείτε πως ακριβώς λειτουργούν διεθνή θέατρα, τί θα ζηλεύατε και θα θέλατε να το εφαρμόσετε και στην Ελλάδα;
Δεν πιστεύω απλώς, έχω δει με τα μάτια μου τι δύναμη μπορεί να ασκήσει η θεατρική τέχνη στις ζωές των ανθρώπων, στην απάλυνση κάθε βάρους, σωματικού, ψυχικού, υπαρξιακού – αρκεί κανείς να είναι ανοιχτός. Εδώ και κάποια χρόνια, οι θεατρικοί οργανισμοί της Ευρώπης, ιδίως οι κρατικοί, πέραν της λειτουργίας τους ως θεάτρων ρεπερτορίου, αντιλαμβάνονται συνολικότερα τον ρόλο τους ως φορέων πολιτισμού και εταίρων της κοινωνίας εντός της οποίας δραστηριοποιούνται. Σίγουρα υπάρχουν πράγματα που γίνονται στο εξωτερικό, κάποια μάλιστα όχι απλώς ακολουθούμε, αλλά τα κάνουμε δικά μας και τα εξελίσσουμε – ετοιμάζουμε και θα δείτε πολύ σύντομα κάτι τέτοιο.
«Μπορεί να λείπουν οι πόροι αλλά υπερτερούμε σε πείσμα»
Πρέπει, όμως, να είναι απόλυτα σαφές ότι το Εθνικό Θέατρο δεν υστερεί καθόλου σε αυτό το σημείο – το αντίθετο μάλιστα, λ.χ. το ΕΠΑΚ του Στάθη Γράψα, είναι πρωτοποριακό πρόγραμμα και μάλλον οφείλουν να μας αντιγράψουν οργανισμοί του εξωτερικού, παρά το αντίστροφο!
Πολύ περισσότερο που φέτος τα ΕΠΑΚ λειτούργησαν διαδικτυακά – σκεφτείτε μόνο πόσες υπερβάσεις χρειάστηκαν και από πόσες πλευρές, ώστε κρατούμενοι να συμμετέχουν σε ομάδες θεάτρου μέσω υπολογιστών! Αυτό που ακούγεται αυτονόητο για όσους είμαστε «έξω», στην κοινωνία, για τους έγκλειστους δημιουργούς μας είναι μια ανύπαρκτη πραγματικότητα… Η δε υπεύθυνη των προγραμμάτων μας, η Σοφία Βγενοπούλου, που έχει πολύτιμες διασυνδέσεις στο εξωτερικό και χαίρει μεγάλης εκτίμησης μεταξύ των Ευρωπαίων συναδέλφων της, είναι άοκνη ερευνήτρια του αντικειμένου της, έχει πάρα πολλές ωραίες ιδέες, μας κρατάει πλήρως ενημερωμένους για το τι συμβαίνει σε αντίστοιχα προγράμματα αντίστοιχων οργανισμών, και τελικά η δουλειά της μας έχει καταστήσει άξιους συνομιλητές τους. Μπορεί σε κάποιους τομείς στη χώρα μας να λείπουν οι πόροι και η θεσμική οργάνωση, αλλά υπερτερούμε σε πείσμα και είμαστε μοναδικοί στο να βρίσκουμε τελικά τρόπους να δημιουργούμε.
Το πρωτοποριακό πρόγραμμα ΕΠΑΚ του Εθνικού
Η από ετών συνεργασία του Εθνικού με τον ηθοποιό και δάσκαλο Στάθη Γράψα, πάνω σε ζητήματα αντεγκληματικής εκπαίδευσης συνεχίζεται. Τί ακριβώς πρόκειται να παρουσιάσετε;
Η συνεργασία μας συνεχίζεται και θα συνεχιστεί οπωσδήποτε. Ο ίδιος ο Στάθης έχει δουλέψει πάρα πολύ πάνω στο αντικείμενό του, για την ακρίβεια έχει αφιερώσει τη ζωή του σε αυτό, έχει αναπτύξει μια δική του μέθοδο που έχει παρουσιαστεί διεθνώς λαμβάνοντας αναγνώριση. Είναι τιμή μας που ως Εθνικό Θέατρο έχουμε συμβάλλει πρακτικά στην επιτυχία της μεθόδου και είναι ώρα να δρέψουμε όλοι μαζί, όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη – οι άνθρωποι του Εθνικού, οι διευθυντές και οι κοινωνικοί λειτουργοί των καταστημάτων, και πάνω απ’ όλα οι ομάδες των κρατουμένων και ο δάσκαλός τους, τους καρπούς της δουλειάς που έχει γίνει. Προτού αποφασίσουμε πώς ακριβώς θα παρουσιάσουμε τις φετινές προσπάθειες των ομάδων, θα πρέπει είτε να περιμένουμε τα κατάλληλα υγειονομικά μέτρα εάν πρόκειται για παρουσιάσεις με ζωντανό κοινό, είτε να υπερβούμε μια σειρά από γραφειοκρατικές αλλά και ουσιαστικές διατυπώσεις εάν πρόκειται για διαδικτυακές παρουσιάσεις. Το θετικό είναι πως η επιθυμία υπάρχει από όλες τις πλευρές, άρα κάτι θα γίνει!
Αφοπλιστικές απαντήσεις νέων από Σωφρονιστικά Ιδρύματα
Επισκέπτοντας κάποιος το Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων (ΕΠΑΚ) σε Σωφρονιστικά Ιδρύματα/ Θέατρο σε Κέντρα Κράτησης, όπως είναι το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα (ΕΚΚΝΑ) και το Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατούμενων Ελεώνα – Θηβών (ΚΑΤΚΕΘ) μπορεί να ακούσει τα εξεις συναρπαστικά από τους νέους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα του Εθνικού
[…] Έμαθα να λειτουργήσω σε ομάδα με την ομάδα και για την ομάδα. Ξύπνησαν συναισθήματα που είχα ξεχάσει ή δεν είχα νιώσει ποτέ. Έχει βοηθήσει αυτή η ομάδα στην ψυχολογία μου, στην θεραπεία μου και στις μέρες που περνώ. Και το σημαντικό, να πω συγγνώμη, να πω ευχαριστώ, να σέβομαι τους ανθρώπους, να αλλάξω γνώμη προς αυτή την κοινωνία που μισούσα όλη μου τη ζωή δεν ξέρω γιατί, έμαθα να εκτεθώ, να βοηθήσω και να ζητήσω συγγνώμη. […] A.
[…] Κάτι είχε πάρει το αυτή μου εδώ μέσα κάθε Πέμπτη κάνουν σωματικές ασκήσεις και κάτι σαν μαθήματα υποκριτικής και ότι ένας από τους στόχους είναι να ανεβάσουν και θεατρική παράσταση σαν εκείνη που είδα τις προάλλες. Από την παράσταση πήρα την εντύπωση όταν τα παιδιά έμπαιναν απ’ τα παράθυρα ότι έβγαιναν προς τα έξω, έβγαιναν από τα καβούκια τους, ξεμύτιζαν απ’ τις μοναξιές τους για να συναντηθούν και να αλληλεπιδράσουν. Επίσης θαύμασα τον αυτοέλεγχο των παιδιών πάνω στα σώματά τους και στις εκφράσεις τους, και τότε σκέφτηκα ναι, θέλω και εγώ να αποκτήσω τέτοιο επίπεδο αυτοελέγχου. […] Α.
[…] Αυτό το κλάμα μου καθόρισε το μέσα μου, ταρακουνήθηκε όλο μου το είναι, ξέρεις τι φοβάμαι; Ότι κάποια στιγμή θα συνειδητοποιήσω τι λάθος τεράστιο έχω κάνει και δεν θα σταματήσω να κλαίω. Κάποια στιγμή την ώρα του θεάτρου έλεγα μην με δει κανείς και με κοροϊδεύει, αλλά έφυγε όλο αυτό όταν σκέφτηκα ότι αφού δεν θέλω πια να είμαι μόνος μου σε όλο αυτό που περνάω, έπρεπε να δείξω πως με πονάει και δίνω αγώνα για να ξεπεράσω τις φοβίες μου. […] Ζ.
[…] Στην ομάδα αυτή έμαθα κάποια πράγματα που εστιάζουν στην έκφραση, συγκίνηση, στο να μάθω να πλασάρω και να κοντρολάρω το σώμα μου. Έμαθα ακόμα να λειτουργώ με άλλους ανθρώπους και να βάζω στόχο και να πετυχαίνω αυτό με απώτερο σκοπώ να φέρουμε όλοι μαζί την δράση μας εις πέρας με αυτά και αυτά τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. […] Θ.
[…] Γεια σου φίλε Στάθη και σε ευχαριστώ για αυτό το πράγμα και την υπερηφάνεια που ένιωσα μετά και κατά την παράσταση. Ένιωσα ότι δεν είμαι απλός ένας κρατούμενος του […] αλλά ένας άνθρωπος και αυτό το χρωστάω σε σένα γιατί με εμπιστεύτηκες, μου έδειξες ότι αν θέλουμε και έχουμε δύναμη και πίστη μπορούμε να τα καταφέρουμε και ακόμα θέλω να σου πω ποτέ να μην σταματήσεις αυτό που κάνεις γιατί για μένα αυτό που κάνεις είναι λειτούργημα και πολλοί λίγοι άνθρωποι έχουν τη δύναμη να κάνουν αυτό που κάνεις. […] Ι.
[…] Η παράσταση ξεκινάει και οι πιτσιρικάδες από τις φυλακές Αυλώνα μας λένε για την καταγωγή τους, τις οικογένειες τους και τα χρόνια φυλακής τους. Ξαφνικά τα μάτια μου βουρκώνουν και τα χάνω, δεν ξέρω γιατί ή μήπως ξέρω; Σαν να είμαι στη θέση τους, σαν να το έχω ζήσει και εγώ.
Ένας μαγικός κόσμος ανοίγεται μπροστά μου και είμαι μέρος του. Έχω και εγώ πολλά να πω, όχι φτιαγμένα, όχι ψεύτικα, τις εμπειρίες μου, αυτά που έχω κάνει, αυτά που έχω ζήσει. Τα λέω, τα παίζω μαζί με άλλους, μαζί με αυτούς που νιώθω αδέλφια μου.
Βγάζω την αλήθεια μου, την ψυχή μου γυμνή – ωμή έτσι όπως είναι.
Η παράσταση τελειώνει και ο κόσμος κλαίει, χειροκροτεί για εμάς; Και για εμένα;
Ναι, δεν το πιστεύω… για πρώτη φορά νιώθω ότι με αποδέχονται και γιατί; Για αυτά που τόσα χρόνια ντρεπόμουν να τα ομολογήσω ακόμα και στον ίδιο μου τον εαυτό. Δάκρυα χαράς και ενθουσιασμού με έχουν πλημυρίσει πια.
Είναι όμορφα.
Είναι γαλήνια, είναι… είναι, δεν βρίσκω λόγια, νιώθω πάλι παιδί, το παιδί που είναι πάντα μέσα μας, κρυμμένο.
Πλημύρισε η ψυχή μου από φως. […] – Κ.
[…] Προσωπικά η ομάδα αυτή με έχει βοηθήσει να διαχειριστώ ένα πολύ μεγάλο και πολύ προσωπικό πρόβλημα. Είναι πολύ σημαντική η βοήθειά σου. Ευχαριστώ.
Όσο για την παράσταση, πέρα από το άγχος, που είχα να νιώσω έτσι από το πρώτο δικαστήριο που έκανα, ένιωσα ελευθερία να εκφράσω πραγματικά συναισθήματά μου μπροστά σε τόσο κόσμο, κάτι που μου ανέβασε την αδρεναλίνη στα ύψη, μεγάλη χαρά που την μοιράστηκα με την ομάδα και με τα παιδιά από τον Αυλώνα.
Τα λόγια είναι περιττά σε τέτοιες στιγμές. Απλά ένιωσα ολόκληρος άνθρωπος ξανά. […] Ν.
[…] Όταν ήρθε η παράσταση, νιώθοντας ακόμα δειλός άρχισα να αγαπάω αυτό που κάνουμε. Ήθελα να γίνει κάτι αξιόλογο και να συμμετέχω και εγώ όσο δύσκολο και αν μου ήταν!!!
Κύλισε το νερό στο αυλάκι λοιπόν με όλους τους δισταγμούς, τις ανησυχίες τις διάφορες σκέψεις του αν και πόσο θα τα καταφέρουμε.
Τώρα καθισμένος να γράψω για το τι πήρα από αυτή την ομάδα, μου έρχεται στο οποίο τέλος πάντων μυαλό εδρεύει μέσα στο κρανίο μου μια λέξη – ικανοποίηση.
Α!! και μια άλλη – συμμετοχή.
Ναι να δείξουμε το δρόμο να κάνουμε πράγματα για τους άλλους και όχι για να ικανοποιηθούμε τον εγωισμό μας. […] – Π.
[…] Το ευχαριστήθηκα αρκετά και νομίζω ότι πήρα αρκετά πράγματα παρ’ όλο που κάποιες φορές εκνευριζόμουνα με κάποια άτομα τις ομάδας, αλλά τι να κάνουμε έτσι είναι οι ανθρώπινες σχέσεις. Το σίγουρο είναι πάντως ότι ήμουν σε αυτή την ομάδα καθαρά και μόνο για να μπορέσω να πάρω πράγματα και νομίζω ότι τα κατάφερα ως ένα βαθμό και θέλω να συνεχίσω. Δεν ήταν ποτέ στόχος μου η παράσταση και ότι συνεπάγεται σε αυτή. Αυτά τα θεωρώ ως ένα παράλληλο αποτέλεσμα της συμμετοχής μου στην ομάδα για τους δικούς μου λόγους. Σίγουρα πάντως και η παράσταση με έκανε να νιώσω μια πρωτόγνωρη συγκίνηση. […] – Π.
[…] Ανυπομονώ πλέων για την καινούργια παράσταση γιατί και τι δεν θα έδινα να ξαναζήσω ένα παρόμοιο γεγονός ως εμπειρία σταθμός, όπου απέδειξα στον εαυτό μου, ότι μπορώ και αυτό το κάτι διαφορετικό, αυτό το κάτι το παραπάνω, το πιο ποιοτικό!…
Δεν είμαι μόνο αυτά που είχα μάθει στην σοβαροφάνεια της παραβατικότητας και των ουσιών. […] – Π.
[…] Δεν έχω πολλά λογικά να σου πω, απλά για πρώτη φορά στην ζωή μου, ένιωσα ότι είμαι άνθρωπος και κάτι αξίζω και εγώ, και ότι υπάρχουν ακόμα κάποιοι άνθρωποι που μας δίνουν τόση αγάπη και ζεστασιά μέσα από την ψυχή τους χωρίς αντάλλαγμα και συμφέρων και ένας από αυτούς είσαι εσύ Στάθη. […] – Φ.
Ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία για μένα μιας και έκανα για πρώτη φορά.
Παρά την αμφισβήτηση και την καχυποψία για το αποτέλεσμα, συν την κούραση από τις δοκιμές, η ικανοποίηση του κοινού, η ζεστασιά που υπήρχε και το χειροκρότημα ήταν η αποζημίωση και η ανακούφιση από όλα αυτά που προανέφερα.
Ήταν από τις ποιο ευτυχισμένες ζωής της ζωής μου.
Ευχαριστώ όλους αυτούς που συνέλαβαν για αυτή την δημιουργία. – Χ.
Μέσα στη φυλακή αγάπησα την τέχνη του θεάτρου. Εκεί, παρά τα προβλήματα που είχα, αισθανόμουν ελεύθερος και δυνατός. Με τα υπόλοιπα παιδιά του θεάτρου γίναμε «αδέρφια». Το θέατρο μου δίδαξε το σεβασμό + την αγάπη. Εύχομαι όλοι οι κρατούμενοι να δοκιμάσουν αυτή την εμπειρία! […] Μ.
[…] Εκεί μου άρεσαν οι ασκήσεις αλλά κυρίως η «αληθινή» παρέα που κάναμε με τ’ άλλα παιδιά. Μιλούσαμε για τα προβλήματά μας, νιώθαμε σαν οικογένεια και το Στάθη δικό μας άνθρωπο. Μας φερόταν με σεβασμό κι έτσι μάθαμε κι εμείς να σεβόμαστε τους άλλους και τους δασκάλους. Περνούσε όμορφα η μέρα. Την ώρα της παράστασης χτυπούσε δυνατά η καρδιά μου. […] Α.
Μου μίλησε ένας φίλος μου. Πήγα, είδα και μου άρεσε: η προπόνηση, οι ασκήσεις που κάναμε. Ξεχνιόμουν ότι ήμουν φυλακή. Όταν αγχωνόμουνα πήγαινα στο θέατρο και χαλάρωνα, Η παρέα, συζήτηση έκανε την ώρα να περνάει πιο γρήγορα. Νιώθεις άλλος άνθρωπος. Ανοίγει η ψυχούλα σου. Όταν δώσαμε παράσταση για το «έξω» κοινό ένιωθα μεγάλη αγωνία μέχρι να ξεκινήσουμε. Δεν πίστευα ότι αυτό που κάναμε θα άρεσε τόσο πολύ. Έβλεπα τον κόσμο που έκλαιγε κι έλεγα: Τόσο σημαντικό είναι το θέατρο; - Γ.
Μέσα απ’ το θέατρο εξελίχτηκα σαν άνθρωπος + σαν προσωπικότητα. Το θέατρο με βοήθησε να καταλάβω το λάθος μου και να αλλάξω πορεία ζωής. […] – Π.
[…] Δεν πίστευα στην αρχή ότι θα μου άρεσε τόσο πολύ. Σιγά σιγά άρχισα να γίνομαι χαρούμενος. Ξέχναγα ότι ήμουν φυλακή. Ενάμιση χρόνο κάναμε πρόβες και παίζαμε κι έμαθα ένα σωρό καινούργια πράγματα. […] Στην παράσταση ένιωθα ευτυχισμένος επειδή κατάλαβα ότι ο κόσμος συγκινήθηκε που του δείχναμε τη ζωή μας με τα «πεσίματα» και τα «σηκώματά» μας. Πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε στη ζωή όπως τα καταφέραμε και στο θέατρο. – Π.
Το όνειρο της Ερις Κύργια για το Εθνικό
Η συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, κυρία Κύργια θα είναι το εφαλτήριο και για άλλες συνεργασίες με πανεπιστημιακά ιδρύματα και σε ποιο πλαίσιο;
Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, απ’ όσο παρακολουθώ, είναι ιδιαιτέρως δραστήριο, ανοιχτό, έχει κάνει αρκετές τολμηρές κινήσεις, και χαιρόμαστε πολύ που έδειξε ενδιαφέρον για τη δουλειά μας και τη μέθοδο. Μέχρι στιγμής δεν έχουμε επαφές με άλλα ιδρύματα, αλλά θα ήταν χαρά μας να μεταδώσουμε την εμπειρία μας σε φοιτητές και αντιστοίχως η εμπειρία αυτή να πλαισιωθεί επιστημονικά.
Τι ονειρεύεστε για το μέλλον του Εθνικού Θεάτρου, αμέσως μετά την πανδημία; Να είναι ένα θέατρο ζωντανό, αυτό περικλείει τα πάντα.
Ο Στάθης Γράψας και το πρόγραμμα ΕΠΑΚ του Εθνικού
Συνεργάτης της Ερις Κύργια για την αντεγκληματική θεατρική εκπαίδευση είναι ο Στάθης Γράψας, ο οποίος σημειώνει μιλώντας στο iefimerida, «Τον Αύγουστο του 2017 βρισκόμουν στην Ελλάδα για διακοπές. Υπήρχε όμως η εσωτερική ανάγκη να συνεχίσω το έργο που άφησα τότε, πριν επιστρέψω στην Αυστραλία. Τον Σεπτέμβριο, ξεκίνησα πάλι εθελοντικά εργαστήρια στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα (ΕΚΚΝΑ) και στο Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων Ελεώνα Θηβών (ΚΑΤΚΕΘ). Στα δύο κέντρα υπήρχαν άτομα με τα οποία είχα συνεργαστεί στο παρελθόν και η αμοιβαία απόφαση να επαναλειτουργήσει το Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων (ΕΠΑΚ), όχι μόνο δεν άργησε, φάνηκε σχεδόν φυσιολογική».
«Στις αρχές του 2018 απευθύνθηκα στον τότε Καλλιτεχνικό Διευθυντή, Στάθη Λιβαθινό, προκειμένου να συζητήσουμε την πιθανότητα να υλοποιείται το ΕΠΑΚ υπό την αιγίδα του Εθνικού Θεάτρου. Η εκτίμηση και το ενδιαφέρον του ήταν έκδηλο κι έτσι το εργαστήρι εντάχθηκε στις κοινωνικές δράσεις του Εθνικού, όπου υπεύθυνη ήταν η Σοφία Βγενοπούλου, μια γυναίκα με πολυετή εμπειρία στο εφαρμοσμένο θέατρο. Από τον Απρίλιο του 2018, το Εθνικό Θέατρο ακολουθεί τους αντίστοιχους πολιτισμικούς φορείς στην Ευρώπη, οι οποίοι υλοποιούν εργαστήρια εντός των φυλακών. Η συνεργασία με το Εθνικό μου επέτρεψε να αφοσιωθώ αποκλειστικά στην επαφή μου με τους κρατούμενους. Ταυτόχρονα ένιωθα σίγουρος για τη συνέχεια και τη συνέπεια του εργαστηρίου. Δύο παράμετροι υψίστης σημασία
Σήμερα, υπό την Καλλιτεχνική Διεύθυνση της Έρις Κύργια, συνεχίζεται η δραστηριότητά σας με αντεγκληματική θεατρική εκπαίδευση, τί ακριβώς πρόκειται να παρουσιάσετε;
«Η νέα Καλλιτεχνική Διευθύντρια έχει παρακολουθήσει σχεδόν όλες τις παρουσιάσεις του ΕΠΑΚ εντός των καταστημάτων κράτησης. Αυτό της δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα της μεθόδου του εργαστηρίου. Στην εποχή της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων, τα εργαστήρια γίνονται μέσω Skype.
Η Έρι ανταποκρίθηκε άμεσα στην πρόσκλησή μου και συζήτησε με τις δύο ομάδες, δείχνοντας έμπρακτα τη στήριξη της υπό αυτές τις δύσκολες συνθήκες. Την ενημέρωσα ότι υπάρχει έτοιμη παρουσίαση από την ομάδα της Θήβας η οποία ματαιώθηκε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή δύο φορές (σε κάθε lockdown). Συζητήσαμε τρόπους με τους οποίους μπορεί να βγει αυτή η δουλειά προς τα έξω. Άλλωστε αυτό είναι και το ζητούμενο του ΕΠΑΚ: να δίνει φωνή στους συμμετέχοντες και αυτή η έκφρασή τους να βρίσκει ανταπόκριση στην κοινωνία. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχουμε συλλέξει υλικό από τις διαδικτυακές συζητήσεις με την ομάδα της Θήβας, που είναι έτοιμο να επεξεργαστεί και να παρουσιαστεί. Στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού (ΨΚΚ), συνεχίζονται οι πρόβες για τη νέα παράσταση που δουλεύαμε πριν από τα περιοριστικά μέτρα. Και στις δύο περιπτώσεις η νέα Καλλιτεχνική Διευθύντρια υποσχέθηκε να παρευρεθεί σε διά ζώσης συνάντηση της κάθε ομάδας, όταν αρθούν τα μέτρα και το επιτρέψουν οι συνθήκες.
Μιλήστε μας για τη συνεργασία σας μέσω του Εθνικού με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου;
Υπάρχουν δύο συνεργασίες που είναι σε εξέλιξη αυτή την στιγμή. Η πρώτη είναι ένα πρόγραμμα μέσω του Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ του Πανεπιστημίου Αιγαίου με τίτλο «Κοινωνικός Αποκλεισμός & Εκπαίδευση: Προσεγγίσεις της εμπειρίας της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης στα ελληνικά Καταστήματα Κράτησης», όπου αναμένουμε την οριστική ημερομηνία υλοποίησης.
Η δεύτερη είναι μια διαδικτυακή ημερίδα με τίτλο: ‘Διαβα-Ζω – Επαγγελματική Εκπαίδευση σε κλειστές δομές’, με πρόεδρο και κύριο εισηγητή τον κ. Γιώργο Τζομπάνογλου, Πρόεδρο της Επιτροπής Έρευνας της Διεθνούς Κοινωνιολογίκης Ένωσης, ο οποίος διευθύνει το Εργαστήριο Κοινωνιολογίας της Εργασίας «Εργαξία» στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου του Αιγαίου. Οι δύο αυτές συνεργασίες τονίζουν τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα του ΕΑΚ για τον κρατούμενο και ταυτόχρονα τον θεραπευτικό άξονα ως προς τη διαμόρφωση και θωράκιση της προσωπικότητάς του.
Ποια τα κοινά σας σχέδια με την νέα Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Εθνικού ως προς τη θεατρική παιδεία σε φυλακές ανηλίκων;
«Δυστυχώς στο ΕΚΚΝΑ και στο τμήμα ανηλίκων στο Κέντρο Κράτησης Κορίνθου δεν καταφέραμε να συνεχίσουμε τη δουλειά μας μέσα από διαδικτυακές συναντήσεις όπως στα άλλα δύο κέντρα. Αυτό σημαίνει ότι με την επαναλειτουργία του εργαστηρίου, που αναμένεται μέσα στον Μάιο, θα πρέπει να ανασυγκροτηθούν οι δύο αυτές ομάδες (μερικοί κρατούμενοι έχουν φύγει και νέοι έχουν έρθει), να κατανοήσουν τους κανόνες της συμμετοχής τους και να ξεκινήσει ένας νέος κύκλος του ΕΠΑΚ.
Οι τέσσερις βασικές αρχές του εργαστηρίου είναι το ομαδικό πνεύμα, ο σεβασμός, η ευθύνη και η πειθαρχία, αρχές που τονίζονται συνέχεια. Το πλαίσιο μιας μικρής ομάδας, που λειτουργεί κατ’ επέκταση όπως κοινωνία, καθώς και η σωστή συμμετοχή μου σε αυτή την ομάδα με προοπτική την ενεργή παραγωγική συμμετοχή μου στην κοινωνία μεθαύριο, είναι αυτό που πρέπει να αντιληφθούν οι συμμετέχοντες. Το εργαστήρι θα εμπλουτιστεί με νέους εμψυχωτές που θα επισκέπτονται τις ομάδες μαζί μου, οι οποίοι θα καθοδηγούν τους νέους κρατούμενους για το συγκεκριμένο μάθημα. Κάτι αντίστοιχο είχε γίνει στην πρώτη εθελοντική φάση του εργαστηρίου το 2011, όπου το εργαστήρι εμπλουτιζόταν με μαθήματα Capoeira, Hip-Hop, ακροβατικά, κ.ά., ανάλογα με τον καλεσμένο και την ειδικότητά του. Πρωτεύει να δοθούν ερεθίσματα στους νέους για να ξεκλειδωθούν σκέψεις και συναισθήματα τα οποία σιγά σιγά μπορούν να εξωτερικεύσουν. Παράλληλα θα επαναφέρουμε στο προσκήνιο τα τρία στάδια της μεθόδου, Αφετηρία, Επιστροφή και Μαρτυρίες ως βασικούς άξονες της μεθόδου, που στη συνέχεια θα παρουσιαστεί από το ΕΘ.
Το Εθνικό Θέατρο σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και τα Καταστήματα Κράτησης: Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα (ΕΚΚΝΑ), Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού (ΨΚΚ), Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατούμενων Ελεώνα – Θηβών (ΚΑΤΚΕΘ) και Κατάστημα Κράτησης Κορίνθου, πραγματοποιεί έναν νέο κύκλο θεατρικών εργαστηρίων προσωπικής ανάπτυξης για τους κρατούμενους. Με την «απελευθερωτική» δύναμη της τέχνης, στα εργαστήρια προσωπικής ανάπτυξης, οι συμμετέχοντες καλούνται να ιχνηλατήσουν έναν νέο δρόμο ενδοσκόπησης και αυτογνωσίας.