Η Αρλέτα στα Εξάρχεια, περνάει και ψιθυρίζουν το ονομά της. Ο ογκόλιθος, στοχαστής, τίμιος Νικόλας Ασιμος και όσα βάζουμε κάτω από το χαλί από εκείνη την εποχή. Ο μύθος Αλέξανδρος Ιόλας. Νίκος Καραθάνος, Ευρυπίδης Λασκαρίδης, Γιάννης Οικονομίδης, επιλέγουν ποιον θα έβλεπαν ήρωα όπερας -όπως έγινε ο Kέρτ Κομπέιν των Nirvana στη Royal Opera.
Η Royal Opera ανεβάζει όπερα για τον αυτόχειρα Κέρτ Κομπέιν, τον θρυλικό τραγουδιστή του grunge rock συγκροτήματος Nirvana. Η είδηση προκαλεί έναν εκνευρισμό, με συνοδευτικό αναστεναγμό στο παραδοσιακό κοινό της όπερας. Η παράσταση ανεβαίνει. Το κοινό μένει έκπληκτο, κάποιοι κριτικοί γράφουν εκατοντάδες λέξεις με λυρισμό και έξαψη για το αριστούργημα που είδαν («σκοτεινή και όμορφη», «υποδειγματική», «διεισδύει στο μυαλό σου», «έξοχη»).
Ο λόγος για την όπερα του συνθέτη Oliver Leith, που επηρεάστηκε από την ταινία που έκανε το 2005 ο Gus Van Sant για τον Κομπέιν με τίτλο «Last Days». Ο πήρωας ονομάζεται Blake και όχι Kurt, και τον ερμηνεύει μια γυναίκα, η βραβευμένη Agathe Rousselle, φορώντας δημιουργίες Balenciaga.
Μοναξιά. Εμμονές. Αυτοκτονία. Δόξα. Στιγμές καθημερινότητας. Εγκλεισμός. Σκιές. Όλα αυτά διαπερνούν την όπερα «Last Days» -όταν ζήτησαν από τον Gus Van Sant να τους στείλει το σενάριο και οδηγίες, αυτός έστειλε μια κόλλα χαρτί, με τέσσερες λέξεις γραμμένες με κόκκινο χρώμα «καναπές, ασφαλιστικά έγγραφα, κάτι άλλο».
Αρλέτα, Ασιμος, Ιόλας και η επιβίωση στην όπερα
Αν στην Ελλάδα γινόταν μια όπερα για ένα τόσο σύγχρονο πρόσωπο της Τέχνης, που δεν βρίσκεται εν ζωή, αλλά έχει δημιουργήσει έναν μύθο, ποιο θα ήταν αυτό; Είδαμε το 2018 χρόνια την Κατερίνα Ευαγγελάτου να σκηνοθετεί την όπερα «Ζ», μεταφορά του βιβλίου του Βασίλη Βασιλικού για τον Γρηγόρη Λαμπράκη, στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής, σε λιμπρέτο Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη και σύνθεση Μηνά Μπορμπουδάκη. Ένα πρόσωπο για το οποίο έχουν γραφτεί πολλά, υπάρχουν ντοκουμέντα, είναι μέρος της σύγχρονης Ιστορίας. Αν στη Royal Opera έγινε όπερα η ζωή του Κομπέιν, στην Ελλάδα ποιον θα βλέπαμε στη θέση του;
Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Νίκος Καραθάνος (το καλοκαίρι σκηνοθέτησε στη Λυρική την όπερα «Μέσα χώρα» σε σύνθεση Αγγελου Τριανταφύλλου και λιμπρέτο Γιάννη Αστερή), «βλέπει» μια όπερα για την Αρλέτα, ως μια όπερα για την Αθήνα, με τον Αγγελο Παπαδημητρίου να πρωταγωνιστή. Μια όπερα για την καθημερινότητά μας, την επιβίωση «αν δεν είναι όπερα η επιβίωση, τι είναι όπερα;». Ο Γιάννης Οικονομίδης, που αυτές τις μέρες βλέπει την ταινία του «Σπιρτόκουτο» να γίνεται μιούζικαλ από τον Γιάννη Νιάρρο και τον Αλέξανδρο Λιβιτσάνο στη Στέγη επιλέγει τον ογκόλιθο Νικόλα Ασιμο, ως μια όπερα για την Αθήνα που κάνουμε ότι δεν βλέπουμε, που βάζουμε κάτω από το χαλί. Περπατάει και αυτός στα Εξάρχεια όπως η Αρλέτα, στην Καλλιδρομίου όπως η Αρλέτα. Εκεί όπου ο Ασιμος κρεμάστηκε…
Ο πολυσχιδής, διεθνής, αναγγενησιακός ως προς τις μορφές της Τέχνης που εμπεριέχει το έργο του Ευριπίδης Λασκαρίδης, θα ήταν ο πρώτος που θα έκοβε εισιτήριο για να δει μια όπερα για τον Αλέξανδρο Ιόλα, τον θρυλικό συλλέκτη που καθόρισε για δεκαετίες παγκοσμίως τον χώρο της Τέχνης, της αισθητικής. Με πρωταγωνιστή τον Σταμάτη Φασουλή.
Νίκος Kαραθάνος: «Η Αθηναία», όπερα για την Αρλέτα με πρωταγωνιστή τον Αγγελο Παπαδημητρίου
«Με το που μου το είπες, άξαφνα, υποσυνείδητα σκέφτηκα ότι θα έκανα την Αρλέτα. Αυτή την ανώνυμη Αθηναία, αυτό το πλάσμα που πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής σου σε ένα σπίτι στα Εξάρχεια, όπως οι περισσότεροι άνθρωποι γύρω μας. Με τη διαχείριση του πόνου και της καθημερινότητάς μας.
Είναι σαν ένα τυχερό ψάρι που διασχίζει την πόλη η Αρλέτα. Σαν τις αφράτες γυναίκες, τα κορίτσια που είναι γυναίκες, που βυθίζεσαι λίγο στα στήθη τους και στα μάγουλά τους, που όταν τις βλέπεις είναι σαν σκορπίζουν φροντίδα στον χώρο. Καθαρότητα, νοικοκυροσύνη και θαύμα στα πιο απλά πράγματα. Επίσης, είναι ένας άνθρωπος, μια γυναίκα που έζησε όπως όλοι οι άνθρωποι: κανένα φοβερό πράγμα, καμία τρομερή περιπέτεια. Ισως ταξίδεψε παντού από το σπίτι της αλλά δεν έφτασε πουθενά. Δεν μιλάμε για μεγαλοπρεπείς συναντήσεις ανά τον κόσμο και περιπετειώδεις στιγμές, αλλά μιλάμε για μια αντιπροσώπευση όλης της πόλης. Σχεδόν είναι σαν αρχαία θεά που αναγκάστηκε να κατέβει από το Ερέχθειο γιατί ήρθε ο χριστιανισμός, για να ζήσει όπως όλοι οι άλλοι.
Εζησε στο σπίτι της, στα Εξάρχεια, πήγαινε λαϊκή, αυτό που κάνουμε όλοι. Μια όπερα για την Αρλέτα θα ήταν σαν μια όπερα για την Αθήνα. Φαντάζεσαι ένα χορωδιακό στη λαϊκή; Επίσης θα είχαμε την ευκαιρία να δώσουμε έναν θαυμάσιο ρόλο στον Αγγελο Παπαδημητρίου. Γιατί; Για το τραγούδι «τα ήσυχα βράδια». Για αυτή τη μουσική και το χορωδιακό που ανεβαίνει την Καλλιδρομίου, κατεβαίνει την Σπύρου Τρικούπη, κυκλώνει το Πολυτεχνείο.
Θα έδινα τον τίτλο «Η Αθηναία». Την φαντάζεσαι στην καθημερινότητα, στο παίδεμα του κάθε Αθηναίου, του κάθε Ελληνα μέσα στις πόλεις που ζούμε. Στην παρηγοριά του πόνου μας, στον αγώνα της καθημερινής διαβίωσης στο περπάτημα, στις σκάλες και τα καρότσια σε μια λαϊκή, σε ένα κρεοπωλείο. Και ενδιάμεσα να ακούς ένα ψίθυρο: αυτή που περνάει είναι η Αρλέτα. Αυτά τα περιστατικά έχουν μουσική, έχουν περιπέτεια, έχουν νότες πολλές, δυνατές, φοβερές και τρομερές. Σκέψου, να ετοιμάζεις την σούπα σου και να περνάει από κάτω η διαδήλωση. Συνήθως ψάχνουμε σε βιογραφίες σπουδαίων, αξιοσημείωτων ανθρώπων, αλλά υπάρχει και η επιβίωση. Μα, αν δεν είναι όπερα η επιβίωση, τι είναι όπερα;»
Ευριπίδης Λασκαρίδης: Μια όπερα για τον Αλέξανδρο Ιόλα με πρωταγωνιστή τον Σταμάτη Φασουλή
Ο Ευριπίδης Λασκαρίδης, από την άλλη είναι πιο φειδωλός. Αλλά και πιο απόλυτος ίσως. Τον πέτυχα στο Τόκιο, στο τέλος ενός μεγάλου ταξιδιού στην Ιαπωνία και λίγο πριν αναχωρήσει για το Λονδίνο. «Δεν ξέρω αν έχει νόημα ή όχι να γίνονται όπερες οι ζωές γνωστών και σύγχρονων προσωπικοτήτων γιατί το ερώτημα είναι φυσικά το κίνητρο, αλλά δεν θέλει να βάλει κανείς και περιορισμούς στην τέχνη. Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά είναι πως αν γινόταν όπερα η ζωή του Αλέξανδρου Ιόλα με πρωταγωνιστή τον Σταμάτη Φασουλή θα πήγαινα τρέχοντας στην ουρά για εισιτήριο».
Γιάννης Οικονομίδης: Μια όπερα για τον Νικόλα Ασιμο και την Ελλάδα που βάζουμε κάτω από το χαλί
«Φυσικά συμφωνώ με την προσέγγιση αυτή (όπερες για σύγχρονους ήρωες από τον χώρο της Τέχνης), αρκεί να μην είναι καιροσκοπισμοί και τυχοδιωκτισμοί του κώλου. Όλα είναι ανοιχτά στην Τέχνη και στην καλλιτεχνική έκφραση. Είναι καιρός να αλωθεί και η όπερα προς αυτή την κατεύθυνση. Θα μου άρεσε να δω μια όπερα για τον Νικόλα Ασιμο. Σκέψου: θα έχει μυστήριο, δράμα, αντιφάσεις, σκοτεινιά, αδικία, το κοινωνικό και ανθρωπολογικό πλαίσιο της εποχής. Ηταν ένας ποιητής, ένας στοχαστής. Μια φιγούρα εξαιρετική, τρομερό μυαλό, φευγάτο. Πάντα στην απέναντι όχθη. Προσεγγίζοντάς το ως αφήγημα, θα μιλούσε για μια Ελλάδα για την οποία δεν μιλάμε, την οποία βάζουμε κάτω από το χαλί. Εχει πεθάνει πολύς κόσμος από εκείνη την εποχή για να πει πώς έγιναν τα πράγματα. Ο Νικόλας Ασιμος είναι ένας ογκόλιθος και παρέμεινε περιθωριακός και περιθωριοποιημένος. Μοναχικός, τίμιος, καθαρός, ειλικρινής.
Κατά καιρούς επανέρχομαι στην περίπτωση του Ασιμου. Θα ήθελα να ξέρω περισσότερα για αυτόν. Αρκεί ένα τραγούδι για να σε πάει κατευθείαν στον Νικόλα. Οποιος σκάψει θα βρει πολλά για τον Ασιμο και την εποχή εκείνη».