Με τα εγκαίνια της έκθεσης «Αντίδωρα του ΄21. Ήρωες και σύμβολα» αποδόθηκε στο κοινό το Κτήριο των Περιοδικών Εκθέσεων, το πρώτο από τα 18, του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού.
Της ονομαζόμενης «Αυλής των Θαυμάτων» στο Μοναστηράκι. Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, παρουσία του Περιφερειάρχη Αττικής Γιώργου Πατούλη και του Δημάρχου Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη, εγκαινίασε την έκθεση, που είναι αφιερωμένη στη συμπλήρωση 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.
Στην έκθεση, τα ζωγραφικά έργα του Γιάννη Αδαμάκη και τα ποιήματα του Μιχάλη Γκανά συνδιαλέγονται με τα «Αντίδωρα του ´21» με στόχο την προσέγγιση των ιδεών του Αγώνα του ’21, το τρόπο που εμείς τον βιώνουμε, ως βασικό στοιχείο μνήμης, ταυτότητας, αντίληψης και εικόνας.
Ενα μουσείο, αυλή των θαυμάτων
Η Λίνα Μενδώνη σημείωσε ότι «Η “Αυλή των Θαυμάτων” της παλαιάς Αθήνας, που μεταμορφώνεται εσωτερικά, κρατώντας την μαγεία του κελύφους, για να φιλοξενήσει ένα από τα παλαιότερα μουσεία της Ελλάδας: Το αναγεννημένο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, που με μία νέα, σύγχρονη και πρωτότυπη επιστημονική και αισθητική προσέγγιση παντρεύει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, το φυσικό και αστικό περιβάλλον και τις σύγχρονες τεχνολογίες και αναζωογονεί μια ιστορική γειτονιά μετατρέποντάς τη σε πολυχώρο ανάδειξης και προβολής της νεότερης υλικής και άυλης πολιτιστικής ιστορίας και κληρονομιάς της Ελλάδας.
Η ολοκλήρωση και η απόδοση του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού αποτελεί χρέος μας στην Αθήνα και τους κατοίκους της. Φιλοδοξούμε μαζί με το Μουσείο Τσίλλερ-Λοβέρδου επί της οδού Μαυρομιχάλη, το οποίο αποδώσαμε στο κοινό τον προηγούμενο μήνα, το κτήριο επί της οδού Διοσκούρων, που θα φιλοξενήσει το Μουσείο Ελύτη, την οικία Κωλέττη, που θα φιλοξενήσει τα πολύτιμα και μοναδικά αρχεία των αναστηλώσεων των μνημείων της Ακρόπολης -τα δύο κτήρια βρίσκονται ήδη σε φάση δημοπράτησης- αλλά και το σπίτι που άφησε την τελευταία του πνοή ο Κωστής Παλαμάς, επί της οδού Πεισιστράτου, το οποίο τελεί σε φάση απαλλοτρίωσης, να ενδυναμώσουμε την πολιτιστική φυσιογνωμία του ιστορικού κέντρου, αλλά ταυτόχρονα να περισώσουμε και να αναδείξουμε σημαντικά κτήρια που μέχρι σήμερα ήταν ή είναι εγκαταλελειμμένα».
Αντικείμενα από τις συλλογές του ΜΝΕΠ, καθώς και τρία αντικείμενα από τη Συλλογή Τατοΐου που αφορούν στη βασίλισσα Ολγα βρίσκουν τη θέση τους δίπλα σε πίνακες και στίχους: Μορφές αγωνιστών, σημαίες, φουστανέλες και τσαρούχια, όπλα και καράβια, κεντήματα, τάματα, ξυλόγλυπτα, φιγούρες του θεάτρου σκιών, αντικείμενα χρηστικά και της γιορτής. Ανάμεσά τους, παρατίθενται ως εμβληματικές σύγχρονες αναφορές στίχοι της ποίησης του Μιχάλη Γκανά και ζωγραφικές αφηγήσεις του Γιάννη Αδαμάκη.
Από τον συγκερασμό αντικειμένων, στίχων και καμβάδων αναδύονται ιστορικές μνήμες, γεωγραφικοί προσδιορισμοί, αφανείς και επώνυμοι ήρωες, εθνικά σύμβολα, διαχρονικά θραύσματα της ιστορικής μνήμης αλλά και σημερινά πρόσωπα. Ήρωες και σύμβολα, τα δικά μας «αντίδωρα» στο ’21, συνιστούν βασικά στοιχεία της εικόνας μας για το κοντινό παρελθόν και αναδεικνύουν τη σχέση μας με τα «μεγάλα» ιστορικά γεγονότα, στον «μικρό» ιστορικό χρόνο της ανθρώπινης ζωής.
Η έκθεση θα είναι ανοικτή για το κοινό μέχρι τις 30 Ιουνίου 2022.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο του χαιρετισμού της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη
«Αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι, κυρίες και κύριοι,
Δίχως αμφιβολία, γεννά σε όλους μας μεγάλη χαρά και ιδιαίτερη ικανοποίηση το γεγονός ότι μετά από μια μακρά περίοδο περιορισμών και αναγκαστικής αποστασιοποίησης, μπορούμε σήμερα και πάλι να βρισκόμαστε μαζί –έστω και υπό κάποιους όρους ακόμη– σε έναν πολύ ξεχωριστό, μοναδικό θα έλεγα, χώρο στην καρδιά του ιστορικού κέντρου. Στην «Αυλή των Θαυμάτων» της παλαιάς Αθήνας, που μεταμορφώνεται εσωτερικά κρατώντας την μαγεία του κελύφους, για να φιλοξενήσει ένα από τα παλαιότερα μουσεία της Ελλάδας: Το αναγεννημένο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, που με μία νέα, σύγχρονη και πρωτότυπη επιστημονική και αισθητική προσέγγιση παντρεύει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, το φυσικό και αστικό περιβάλλον και τις σύγχρονες τεχνολογίες και αναζωογονεί μια ιστορική γειτονιά μετατρέποντάς τη σε πολυχώρο ανάδειξης και προβολής της νεότερης υλικής και άυλης πολιτιστικής ιστορίας και κληρονομιάς της Ελλάδας.
Μετά από μια εργώδη και μακροχρόνια προσπάθεια, που χρηματοδοτήθηκε με € 14 εκ. από το ΠΕΠ Αττικής δύο προγραμματικών περιόδων, του ΕΣΠΑ 2007-2013 και 2014-2020, τα 18 απαλλοτριωμένα προ δεκαετιών από το Υπουργείο Πολιτισμού κτήρια, προκειμένου να κατεδαφιστούν για να ξεκινήσουν αρχαιολογικές ανασκαφές, διασωθέντα από την καταστροφή, αποκτούν καινούργια ζωή. Πρόκειται για 18 κτήρια, που συνθέτουν μια γειτονιά της Αθήνας των αρχών του 20ου αιώνα. Κτήρια εξαιρετικά διατηρημένα και άρτια αποκατεστημένα και διαμορφωμένα, προκειμένου να φιλοξενήσουν τις πολύτιμες συλλογές του Μουσείου. Ανάμεσα στα κτήρια αυτά το στενά συνδεδεμένο με τις μορφές του Νικόλαου Πλανά και του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, η οικία Δραγούμη και το Τζαμί Τζισταράκη. Ξεκινώντας από το παρόν κτήριο σήμερα, το συγκρότημα θα αποδίδεται σταδιακά στους Αθηναίους και τους επισκέπτες της πρωτεύουσας με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2023.
Η μεγάλη αρχή, λοιπόν, γίνεται σήμερα με το κτήριο επί της οδού Κλάδου 9 στο Μοναστηράκι, που ανοίγει για πρώτη φορά τις θύρες του στο κοινό ως ο νέος χώρος περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου. Η πρώτη περιοδική έκθεση εγκαινιάζεται σήμερα, έχει τίτλο «Αντίδωρα του ’21: Ήρωες και σύμβολα». Η έκθεση και σηματοδοτεί με πολύ εύστοχο τρόπο την έναρξη της νέας εποχής για το Μουσείο, έχοντας ως αφετηρία και σημείο αναφοράς το καθοριστικό γεγονός της νεότερης ελληνικής ιστορίας και πολιτιστικής παράδοσης, που αποτελούν την καρδιά του Μουσείου, την Επανάσταση του 1821.
Η συγκυρία είναι ιδιαίτερα ευτυχής, καθώς φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από την έναρξη του μεγάλου εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, που οδήγησε στη γέννηση του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους μετά από μακραίωνο ζυγό. Ο αγώνας αυτός δεν υπήρξε, βεβαίως, ένα ξαφνικό και αυθόρμητο ξέσπασμα πατριωτισμού, αλλά το ιστορικό επιστέγασμα μιας μακράς πορείας αφύπνισης, επαναπροσδιορισμού και δυναμικής έκφρασης της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων, η οποία δεν σταμάτησε μετά την απελευθέρωση, αλλά συνεχίζεται έως σήμερα ως διαρκής διαδικασία εξέλιξης και μετασχηματισμού. Η διαδικασία αυτή συντελείται σταδιακά και σε πολλαπλά επίπεδα, με το συμβολικό να είναι το πλέον καθοριστικό. Η διαμόρφωση και ο ενστερνισμός μιας συλλογικής εθνικής –ιστορικής και πολιτισμικής – ταυτότητας στο παρόν βασίζεται σε μια κοινή αντίληψη, κατανόηση και ερμηνεία του παρελθόντος, πάνω στην οποία οικοδομούνται οι κοινές προσδοκίες και τα οράματα του μέλλοντος.
Ο ρόλος των συμβόλων στη διεργασία αυτή, που μετουσιώνει την κοινή μνήμη σε κοινή συνείδηση, αυτεπίγνωση και πεποίθηση στο παρόν και στο μέλλον είναι καταλυτικός. Εξ’ ου και οι κάθε λογής υλικοί και άυλοι φορείς της μνήμης –αντικείμενα, τόποι, πρόσωπα, αλλά και εικόνες, ήχοι, φράσεις, στιγμιότυπα και παραστάσεις– έχουν τη δύναμη να λειτουργούν αδιάλειπτα στο πέρασμα του χρόνου ως σημεία και σύμβολα, που υποκινούν και εγείρουν την ατομική και συλλογική σκέψη, βούληση και συμπεριφορά, αφυπνίζουν και ενεργοποιούν τους ιστορικούς και πολιτισμικούς συνειρμούς, και ανατροφοδοτούν με ερεθίσματα, ιδέες, συναισθήματα και έμπνευση τα έργα της τέχνης και του λόγου.
Αυτήν ακριβώς τη συνεύρεση και σύζευξη της μνήμης και της πολιτιστικής κληρονομιάς με τη σύγχρονη καλλιτεχνική έμπνευση και έκφραση φιλοδοξεί να αναδείξει επ’ αφορμή του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση, το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, μέσα από την περιοδική έκθεση «Αντίδωρα του ’21: Ήρωες και σύμβολα». Με έναν ιδιαίτερα πρωτότυπο, δημιουργικό και καλαίσθητο τρόπο, η έκθεση επιχειρεί, και πιστεύω ότι επιτυγχάνει απόλυτα, να θέσει αντικείμενα από τις συλλογές του Μουσείου σχετιζόμενα άμεσα και έμμεσα με τον απελευθερωτικό αγώνα, αλλά και με το ευρύτερο επαναστατικό πνεύμα και την ατμόσφαιρα του 1821, σε έναν δυναμικό και γόνιμο διάλογο εικόνας και λόγου με έργα δύο καταξιωμένων Ελλήνων καλλιτεχνών, του ζωγράφου Γιάννη Αδαμάκη και του ποιητή Μιχάλη Γκανά, ο οποίος διεγείρει το ενδιαφέρον και το στοχασμό των επισκεπτών. Ο άρτιος σχεδιασμός και η διοργάνωσή της στους νέους χώρους του Μουσείου είναι το αποτέλεσμα της επίπονης προσπάθειας και της γόνιμης συνεργασίας του προσωπικού και της Προϊσταμένης του Μουσείου Έλενας Μελίδη με την ιστορικό τέχνης Λουΐζα Καραπιδάκη, που δικαιούνται τις θερμές ευχαριστίες και τα συγχαρητήρια όλων μας .
Η παρούσα έκθεση συνιστά το έναυσμα μιας σειράς εκδηλώσεων και δράσεων στο νέο συγκρότημα του Μουσείου, που καθώς οι επιμέρους χώροι και οι λειτουργίες του σταδιακά αποδίδονται στο κοινό, θα εμπλουτίζονται διαρκώς και θα επεκτείνονται, δημιουργώντας έναν νέο και ισχυρό πόλο πολιτισμού στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας.
Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού που με κόπο και μόχθο ολοκλήρωσαν την αποκατάσταση του κτηριακού αυτού συγκροτήματος, το Μουσείο για την συστηματική και επίπονη προσπάθεια ολοκλήρωσης των εκθέσεων, την Περιφέρεια Αττικής, τον Περιφερειάρχη Γιώργο Πατούλη και την Διαχειριστική Αρχή στο πρόσωπο του προϊσταμένου της Δημήτρη Δρόση, για την εξαιρετική συνεργασία μας, αλλά και τον Δήμαρχο Κώστα Μπακογιάννη, για τις γόνιμες συνέργειες που για πρώτη φορά έχουν αναπτυχθεί μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και του Δήμου Αθηναίων για το καλό της πόλης μας, της Αθήνας, που όλοι αγαπάμε».