Παίρνει το ευαίσθητο, αισθαντικό μετάξι, το γεμίζει με ονειρικές εικόνες ζώων και φτιάχνει μια ευθύβολη αφήγηση για τη σχέση μας με τα ζώα, για τις χίμαιρας που έχουν εμάς στο κέντρο τους χωρίς να το καταλάβουμε. Η έκθεση «Ηuman/Nature» της Emma Talbot στο ΕΜΣΤ είναι μέσο αντίστασης και τρυφερότητας, όπως μας λέει και η ίδια η δημιουργός.
Ένας άνθρωπος, μπαίνει σε ένα μουσείο και εξαφανίζεται. Όχι με τρόπο που θα προκαλούσε πανικό στην ασφάλεια, αλλά όπως το crêpe de soie το μετάξι, απορροφά μια πινελιά: αργά, ολοκληρωτικά, χωρίς επιστροφή. Αφήνει πίσω του τις κοφτερές γωνίες του ανθρώπινου κόσμου – τους ουρανοξύστες του εγώ, το αγχωμένο βουητό της χρησιμότητας - και εισέρχεται αντ’ αυτού στο μυαλό μιας αράχνης (στην αρχή μου φάνηκε σαν σκαθάρι) με evil eyes πάνω της.
Ή ενός ελαφιού. Ή ενός σκύλου. Ή ενός παραδείσιου πουλιού που θυμίζει ότι μερικές φορές η ομορφιά βρίσκεται στον αντίποδα του ολέθρου. Βλέπετε, στο «Human/Nature» της Emma Talbot που παρουσιάζεται στον δεύτερο όροφο του ΕΜΣΤ, αυτή η πράξη φαντασιακής μετενσάρκωσης δεν είναι απλώς δυνατή. Είναι απαραίτητη.
Ήταν η δεύτερη φορά που συνάντησα το έργο της Talbot. Η πρώτη ήταν στη Βενετία, στην κεντρική έκθεση της Μπιενάλε του 2022, «The Milk of Dreams». Θυμάμαι εκείνη την εκστατική σιγαλιά που αιωρούνταν γύρω από τις μεταξωτές της κουρτίνες. Τώρα, στην Αθήνα, η σύνδεση είναι ακόμη πιο δυνατή. Το έργο της Talbot σε ανάθεση και παραγωγή του ΕΜΣΤ, μιλάει με τρόπο σχεδόν οικείο, καθώς προσεγγίζει το οικολογικό άγχος, τη σχέση με το σώμα, την επιθυμία φυγής, τη δυσφορία της πόλης, τη νοσταλγία για κάτι φυσικό. Χωρίς ρομαντισμούς αλλά με μια βαθιά επίγνωση του παρόντος.
Επηρεασμένη από τη θεωρία της l’écriture féminine της Hélène Cixous, χρησιμοποιεί το μετάξι – τόσο ευάλωτο και ατίθασο – ως μέσο για να αρθρώσει μια φεμινιστική εικαστική γλώσσα. Οι μεταξωτές της ζωγραφιές, όπως και τα animation ή τα γλυπτά της, φέρουν απλοποιημένες μορφές, μυθολογικά μοτίβα, ρυθμικά σχέδια, έντονα χρώματα και καλλιγραφικά κείμενα. Όλα τους εκφράζουν πτυχές της προσωπικής και εσωτερικής εμπειρίας της Talbot, καθώς αυτή διασταυρώνεται με την τεχνολογία, την οικολογία, την αστικότητα, την πανδημία, τη γήρανση.
Emma Talbot Human/Nature, 2025. Eυγενκκή παραχώρηση της καλλιτέχνιδος. παραγωγή του ΕΜΣΤ
Η φύση δεν είναι κάτι έξω από εμάς. Είναι μια άλλη μορφή/εκδοχή του ίδιου μας του εαυτού - λιγότερο εγωκεντρική, πιο αισθητηριακή, πιο ανοιχτή. Πιο αθώα. Κι εκεί, κάπου ανάμεσα στη ματιά του ζώου και την αναρώτηση του ανθρώπου, ξεδιπλώνεται και η ίδια η σκέψη της Emma Talbot: κυματιστή, ανοιχτή, χωρίς δηλώσεις.
Η εγκατάσταση δομείται γύρω από τρία στοιχεία: ένα ζωγραφικό περιβάλλον από μετάξι, ένα υφασμάτινο ραμμένο στο χέρι γλυπτό, και ένα animation με τίτλο «You Are Not the Centre (Inside the Animal Mind)». Η γυναικεία φιγούρα στο έργο – ένα επαναλαμβανόμενο alter ego της Talbot – κατοικεί τους εσωτερικούς κόσμους των ζώων. Μπαίνει στο τρίχωμα ενός σκύλου, στην αρχιτεκτονική του ιστού μιας αράχνης, στην παρατήρηση ενός πουλιού σε αιχμαλωσία. Εδώ, η φύση δεν είναι κάτι έξω από εμάς. Είναι μια άλλη μορφή του ίδιου μας του εαυτού – λιγότερο εγωκεντρική, πιο αισθητηριακή, πιο ανοιχτή.
Το τεντωμένο πάνω σε ξύλινα περιγράμματα μετάξι κατοικείται από μικρές νησίδες φράσεων και ερωτήσεων. Δεν είναι μανιφέστο, δεν είναι η αγία γραφή, δεν είναι το βιβλίο που έχει όλες τα αλήθειες μέσα του. «Το έργο δεν δίνει απαντήσεις», μου λέει. «Ανοίγει ερωτήσεις για να δημιουργήσει έναν χώρο σκέψης. Δεν προσπαθεί να πει “πρέπει να σκεφτείς έτσι”. Δεν προωθεί κάποιο συγκεκριμένο αφήγημα. Προσπαθεί να ξεκινήσει μια συζήτηση – αυτά είναι τα πράγματα που με απασχολούν, αυτά θέλω να ανοίξω.»
Αυτός ο ανοιχτός τρόπος σκέψης αποτυπώνεται σε κάθε πτυχή της δουλειάς της: «Μαζεύω σκέψεις, συγκεντρώνω πληροφορίες, και μετά τις οργανώνω με τέτοιο τρόπο ώστε ο θεατής να έχει τον δικό του χώρο, τη δική του πρόσβαση. Θέλω το έργο να λειτουργεί με τρόπο που να αφήνει περιθώριο· όχι να κλείνει την εμπειρία σε ένα πλαίσιο».
Θυμάμαι το έργο της «Where Do We Come From, What Are We, Where Are We Going? (2021)», εμπνευσμένο από τον Γκογκέν. Ένα έργο που μιλούσε για την κρίση, την επιθυμία της απόδρασης και το ερώτημα: «Μπορούμε να επιστρέψουμε στη φύση ηθικά;» Στο έργο αυτό, όπως και στο «Human/Nature», η Talbot καλύπτει την επιφάνεια με κείμενα - λέξεις που δεν εξηγούν, αλλά ανοίγουν ρωγμές στη σκέψη. Η ίδια λέει: «Το έργο δεν δίνει απαντήσεις. Ανοίγει ερωτήσεις. Θέλω ο θεατής να έχει χώρο να σκεφτεί, να νιώσει, να συνδεθεί.»
Και πράγματι, στο κέντρο της έκθεσης στο ΕΜΣΤ στέκεται ένα γλυπτό-Χίμαιρα. Από τη μία πλευρά, διακρίνονται μορφές - ένας λύκος, μια γυναίκα, ένα πουλί, ένα φίδι. Από την άλλη, όλα συγχωνεύονται σε μία σκιά. Σαν όλα να είναι ένα σώμα, μια ενέργεια, ένας οργανισμός.
Η Talbot ζωγραφίζει με χρώματα που φωτίζουν χωρίς να φωνάζουν. Την ρωτάω αν είναι αισιόδοξη. «Ναι! Υπάρχει πάντα ελπίδα», λέει. Και το πιστεύεις. Όχι σαν σύνθημα, αλλά σαν κάτι που υπάρχει κάτω από την επιφάνεια – όπως το φως που απορροφά το μετάξι και το μετατρέπει σε ζωντανή ύλη.
Όσο για τις ερωτήσεις που εμφανίζονται μέσα στο έργο; Ποιος τις θέτει, αναρωτιέμαι. «Στην αρχή νόμιζα ότι ήταν ερωτήσεις που κάνουν τα ζώα στους ανθρώπους. Αλλά όχι – είναι ανοιχτές. Θα μπορούσαν να προέρχονται από τη ματιά των ζώων. Ή να είναι σκέψεις που περνούν μέσα από ένα μυαλό που προσπαθεί να καταλάβει τον κόσμο. Η φωνή που μιλά είναι σαν αυτή που έχουμε όλοι μας – αυτή που ψιθυρίζει μέσα μας και πολλές φορές περνάει φευγαλέα.»
Και μέσα από τη ζωγραφική της, προσπαθεί να την κρατήσει λίγο παραπάνω. «Στη δουλειά μου θέλω να δώσω μορφή σε αυτή τη ροή. Να “καρφιτσώσω” την εμπειρία του να σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε, να κατανοούμε.»
Μέσα στη δίνη της εποχής – με το περιβάλλον να φλέγεται ή να πλημμυρίζει, με κοινωνικά συστήματα να καταρρέουν, με τον άνθρωπο να βιώνει μια διαρκή κρίση νοήματος και σύνδεσης με το περιβάλλον, τους άλλους, τον ίδιο του τον εαυτό, – το «Human/Nature» μοιάζει με πράξη αντίστασης. Όχι ενάντια στον άλλον, αλλά ενάντια στη λήθη. Μας θυμίζει πως υπάρχει ακόμα κάτι βαθύ και απτό που μας ενώνει με τον κόσμο: η ικανότητα να φανταστούμε, να αισθανθούμε, να φροντίσουμε – πέρα από είδη, γλώσσες και σύνορα.
Το «Human/Nature» δεν είναι ένα μανιφέστο. Είναι ένας ανοιχτός χώρος σκέψης. Ένα ονειρικό τοπίο που σε καλεί να μπεις – όχι για να δεις, αλλά για να αισθανθείς. Να νιώσεις τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος έξω από το κέντρο. Ίσως ακόμη και να είσαι κάτι άλλο.\
Info
Emma Talbot
3 Απριλίου 2025–15Φεβρουαρίου
2026
EMΣΤ. Εκθεσιακός χώρος 2ου Ορόφου