Οι εκθέσεις του καλοκαιριού λίγο πριν ανοίξουν: EΜΣΤ, Ελευσίνα, Πινακοθήκη, Μπενάκη [εικόνες]

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει εικαστικά το καλοκαίρι που εκκινεί επισήμως την Τετάρτη. Εκθέσεις στοχευμένες, με μεγάλο εύρος αναφοράς και την Ελευσίνα να δείχνει πρώτη φορά την ισχυρή εικαστική ταυτότητα μέσω της σύζευξης με το ΕΜΣΤ.

Είναι παράξενο. Τα τελευταία δύο καλοκαίρια συνηθίσαμε να βρίσκουμε καταφύγιο τέχνης στο Καπνεργοστάσιο, χάρη στις εκθέσεις του ΝΕΟΝ με την δωρεάν πρόσβαση που μας επέτρεπε να επιστρέφουμε ξανά και ξανά, αλλά και στα εξωστρεφή θαλερά «Πλάσματα» της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, στο Πεδίον του Αρεως, επίσης με δωρεάν πρόσβαση και πολλαπλές αφηγήσεις.

Το καλοκαίρι του 2023 το σκηνικό αλλάζει, ο ΝΕΟΝ ετοιμάζεται για το φθινόπωρο, η Στέγη μεταφέρει τα Πλάσματα στα Ιωάννινα . Στην Αθήνα, στην Αττική ορθότερα, έρχεται να πρωταγωνιστήσει το ΕΜΣΤ με μια διπλή έκθεση. Την ίδια ώρα Μουσείο Μπενάκη και Gagosian δίνουν στον σπουδαίο Rick Lowe υλικό και έδαφος για να δημιουργήσει τη νέα του έκθεση, βουτώντας στον πλούτο του μουσείου και του ελληνικού βιώματος, ενώ η Συραγώ Τσιάρα ετοιμάζεται να παρουσιάσει την πρώτη της έκθεση ως διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης με το «Αστικό Βίωμα».

Ο ρηξικέλευθος Ιάννης Ξενάκης

Αν είχε πρόσωπο το φετινό εικαστικό καλοκαίρι θα ήταν αυτό του Ιάννη Ξενάκη. Δικαίως. Για πολλούς λόγους. Και βεβαίως καθώς μιλάμε για μια διαρκή, ενεργή προσπάθεια εξωστρέφειας και συνομιλίας με την παγκόσμια σκηνή, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το εκτόπισμα που έχει στο εξωτερικό η προσωπικότητα και το έργο του. Ο μουσικός, αρχιτέκτονας, αλχημιστής ήχων, τοπίων, μαθηματικών, νόμων της φυσικής δημιούργησε ένα αδιάρρηκτο και ακοπιάριστο σύμπαν που θα επιχειρήσει να παρουσιάσει στο διεθνές κοινό το ΕΜΣΤ στο ισόγειο και στο Project Room του τρίτου ορόφου από τις 29 Ιουνίου ως και τον Ιανουάριο του 2024.

Η έκθεση επιχειρεί έναν άθλο, καθώς θα φέρει κάτω από το πληγωμένο κτήριο που σχεδίασε ο Τάκης Ζενέτος θα στεγάσει όλες τις πτυχές του Ξενάκη. Είναι ο αρχιτέκτονας που για χρόνια θήτευσε πλάι στον Λε Κορμπιζιέ στο Παρίσι και ταυτόχρονα σπούδαζε πλάι στον συνθέτη θρύλο του περασμένου αιώνα τον Ολιβιέ Μεσιάν. Εφτασε στο Παρίσι λιποτάκτης από το στρατό, κυνηγημένος από τη χούντα και βρέθηκε πλάι σε αυτούς τους μύθους που του επέτρεψαν να αναπτύξει τη δική του μυθολογία που εμπεριέχει από την θεωρία των παιγνίων, μέχρι το όνειρο της ουτοπικής πόλης, την μαρξιστική κοσμοθεωρία. Στη μουσική του -από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν ηλεκτρονικούς υπολογιστές για τη σύνθεση- προσπαθεί πάντα να βρει και να ενώσει τη σύγχρονη έκφραση με την ελληνικότητα. Οι συνθέσεις του για κρουστά γίνονται συνώνυμα των ήχων που κάνουν τον πλανήτη μας να γυρίζει, επικές συνθέσεις αξεπέραστες.

Αναμένουμε ακόμα να ανακοινωθεί πλήρως το πρόγραμμα και το περιεχόμενο της φιλόδοξης έκθεσης του ΕΜΣΤ. Το βέβαιο είναι ότι θα υπάρξει συνεργασία και με την Philarmonie de Paris και την La cite de la musique και άλλους φορείς με πολύτιμο υλικό για το έργο του. Τον σχεδιασμό της έκθεσης έχουν αναλάβει η Εύα Μανιδάκη και ο Θανάσης Δεμίρης του flux-office. Ο τίτλος εργασίας της έκθεσης είναι «Revolution».

Εlefsina Mon Amour

Από τα μέσα Ιουνίου ως και τον Σεπτέμβρη, το ΕΜΣΤ όμως θα μετακινηθεί και στην Ελευσίνα. Εκεί, σε συνεργασία με την «Ελευσίνα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2023» θα παρουσιάσει το κύριο εικαστικό γεγονός της διοργάνωσης υπό τον τίτλο «Elefsina Mon Amour» σε επιμέλεια της διευθύντριας του μουσείου Κατερίνας Γρέγου. Είναι σαφής η αναφορά στην ταινία Hiroshima Mon Amour του Alain Resnais.

Nέα έργα δημιουργούνται από Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες και άλλα προσαρμόζονται στην αφήγηση της Ελευσίνας ειδικά για το «Μυστήριο 3» του Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον σπουδαίο Adrian Paci που διαμόρφωσε ένα νέο έργο μέσα από την επικοινωνία του με την τοπική κοινότητα. Eργα του έχουν παρουσιαστεί μεταξύ άλλων στο MoMa και στο Guggenheim ενώ το 1999 εκπροσώπησε την Αλβανία στην Μπιενάλε της Βενετίας. Στο πλαίσιο του Elefsina Mon Amour θα δημιουργηθούν και Mural που θα μείνουν ως έργα παρακαταθήκης στην πόλη.

Τα έργα, γλυπτά, video art, εγκαταστάσεις, mural θα εγκατασταθούν στον δημόσιο χώρο σε τοπόσημα της Ελευσίνας. Συνολικά αναμένεται να δούμε τουλάχιστον 9 μεγάλης κλίμακας έργα. Είμαστε σε αναμονή για την ανακοίνωση της έκθεσης και των έργων που θα παρουσιαστούν.

Το αστικό βίωμα στην Πινακοθήκη

Με την έκθεση για τον Κωνσταντίνο Παρθένη να έχει αγαπηθεί πολύ από το αθηναϊκό κοινό εξασφαλίζοντας παρατάσεις, δεν έχει ακόμα παρουσιαστεί όπως αρχικά είχε ανακοινωθεί η έκθεση «Αστικο Βίωμα». Η έκθεση, η πρώτη με την υπογραφή της νέας καλλιτεχνικής διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, της Συραγούς Τσιάρα θα αρχίσει τελικά τον Ιούνιο και θα διαρκέσει ως το τέλος του 2023. Θα πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδας και θα μελετήσει τις δεκαετίες 1950 - 1960 - 1970 στις εικαστικές τέχνες και στον κινηματογράφο.

Συνολικά θα παρουσιαστούν περί τα 50 έργα.  Λέει η Συραγώ Τσιάρα: «Η έκθεση αντιμετωπίζει την πόλη ως εμπειρία, εξετάζει την αστικοποίηση, την ανοικοδόμηση και τη μετανάστευση –εσωτερική και εξωτερική– στο πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συνέβησαν μεταπολεμικά στην ελληνική κοινωνία. Οι καλλιτέχνες συλλαμβάνουν και αναπαριστούν την πόλη, όχι μόνο ως δομημένο περιβάλλον που τους εμπεριέχει, αλλά και ως καθημερινό βίωμα, ένα πλαίσιο με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι, είτε με όρους αναγνώρισης, ασφάλειας και αποδοχής είτε με όρους ανίχνευσης, διαπραγμάτευσης και σύγκρουσης».

Η πόλη θα έρθει σε πρώτο πλάνο και σε συνομιλία με το αστικό βίωμα όχι μόνο των δημιουργών αλλά και των επισκεπτών που θα αναστοχαστούν επάνω στην εμπειρία τους από την πόλη και την εξέλιξή της. Σημαντικό μέρος της έκθεσης είναι το έργο της Ρένας Παπασπύρου.

Oι δράκοντες και τα μαθήματα της Αθήνας

Η πόλη γίνεται για μια ακόμα φορά το τοπίο αναφοράς, έμπνευσης και κριτικής του περίφημου ακτιβιστή Αμερικανού εικαστικού Rick Lowe. Από τον Μάιο βρίσκεται στην Αθήνα και ετοιμάζει το δίπτυχο της έκθεσής τους για την γκαλερί Gagosian της Αθήνας (διεθνώς η Gagosian εκπροσωπεί τον καλλιτέχνη) και το Μουσείο Μπενάκη.  Η έκθεση «Hic sunt dracones (Εδώ υπάρχουν δράκοντες). Χαρτογραφώντας το άγνωστο: Ένα project του Rick Lowe» στο Μουσείο Μπενάκη αποτελεί τον διάλογο του καλλιτέχνη με τις ιστορικές συλλογές του Μουσείου.  Η έκθεση κάνει εγκαίνια την 1^η Ιουνίου και θα διαρκέσει ως τις 30 Ιουλίου.

Eντωμεταξύ από τις 7 Ιουνίου ως τις 29 Ιουλίου θα παρουσιάζεται στην Gagosian της Αθήνας το «Μαθαίνοντας ακόμα από την Αθήνα». Μεταξύ των έργων ζωγραφικής που θα εκτεθούν στην Gagosian περιλαμβάνεται μια σειρά τριών έργων με τίτλο «Ιθάκη», εμπνευσμένα από το ποίημα του Κ. Π. Καβάφη (1863–1933). Ορισμένα από τα μοτίβα στα έργα προέρχονται από τον ελληνικό στίχο του Καβάφη που ο Lowe χρησιμοποίησε με τη μορφή κολάζ για να διαμορφώσει ένα αφαιρετικό κείμενο το οποίο, παρότι δυσανάγνωστο, φαίνεται οικείο.

Το έργο «Ιθάκη #»1 (2023) ενσωματώνει κείμενα σε κολάζ από οκτώ ποιήματα του Καβάφη, που αρχίζουν στα ελληνικά και τελειώνουν στα αγγλικά. Το «Ιθάκη #2» (2023) διαμορφώνει αποσπασματικά στοιχεία των ίδιων ποιημάτων σε μια σύνθεση που θυμίζει χάρτη και το «Ιθάκη #3» (2023) περιέχει ένα εν μέρει δυσδιάκριτο επίπεδο σκηνικών, σε αναγνώριση του ρόλου της περιοχής ως τουριστικού κέντρου. Στο έργο «Πυρκαγιά #4: Αθήνα σήμερα» (2023), ο Lowe εισάγει μια παλέτα κόκκινου, κίτρινου και άσπρου ως απάντηση στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας για το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών, ενώ οι εικόνες από ένα φόρουμ δημάρχων που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 2019 αποτελούν το βασικό κολλάζ.

Εντωμεταξύ στο Μουσείο Μπενάκη, ο Rick Lowe και οι επιμελητές Πολύνα Κοσμαδάκη και Γιώργος Τζιρτζιλάκης σε συνεργασία με την επιστημονική ομάδα του Μουσείου και το αρχιτεκτονικό γραφείο ARΕΑ στο σχεδιασμό της έκθεσης, ξεκινούν έναν διάλογο ανάμεσα στο ιστορικό υλικό της μόνιμης συλλογής του Μουσείου και στα έργα του καλλιτέχνη. Οι απροσδόκητες συνδέσεις αλλά και τα μεταξύ τους διάκενα συγκροτούν ένα εργαλείο αναστοχασμού για να αναπτυχθούν στρατηγικές αφήγησης του κόσμου – ιδιαίτερα των πιο σκοτεινών πτυχών του – και φαντασιακής σύλληψης νέων κοσμολογιών και διαδρομών.