Το Κουρσούμ Τζαμί δεσπόζει στην πόλητων Τρικάλων χτίστηκε στα 1500 και σήμερα είναι μνημείο προστατευόμενο από την UNESCO και φιλοξενεί εκθέσεις.
Σημαντικό τοπόσημο των Τρικάλων το Κουρσούμ Τζαμί, ονομάζεται και Τέμενος Οσμάν Σάχ. Ισλαμικό, κτίσμα του 16ου αιώνα σχεδιασμένο από τον Μιμάρ Σινάν, λειτουργεί ως χώρος εκδηλώσεων.
Ονομάζεται έτσι από την τουρκική λέξη κουρσούμ, που σημαίνει μόλυβδος, καθώς ο θόλος του είναι μολυβοσκέπαστος.
Δύο σημαντικές εκθέσεις σε Τζαμιά
Αφιερωμένη στο έργο του κορυφαίου ζωγράφου Μιχάλη Μακρουλάκη είναι η έκθεση που παρουσιάζεται στο Κουρσούμ Τζαμί στα Τρίκαλα, έως και τις 8 Ιανουαρίου και διοργανώνεται από τον Δήμο Τρικκαίων.
Η έκθεση φέρει τον τίτλο «Απόπειρες για μια ζωγραφική που δεν υφίσταται», καθώς ο Μιχάλης Μακρουλάκης θέλησε με αυτή τη φράση να δηλώσει το ανεκπλήρωτο της ζωγραφικής. Ο ζωγράφος καταθέτει έτσι μικρό φόρο τιμής στον πρώτο του δάσκαλο Γιάννη Τσαρούχη, που τον παρότρυνε να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη ζωγραφική και ο οποίος δεν ήταν ποτέ απολύτως ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα της ζωγραφικής του, όπως ο ίδιος δήλωνε.
Η έκθεση περιλαμβάνει περί τα 80 αντιπροσωπευτικά έργα, της πορείας του Μιχάλη Μακρουλάκη στη ζωγραφική, τα οποία προέρχονται από διαφορετικές περιόδους της διαδρομής του, από τη δεκαετία του ’60 ως σήμερα και δίνουν ένα πανόραμα της δημιουργίας του.
Τα τοπία, οι εκκλησιές, οι θάλασσες της ιδιαίτερης πατρίδας του της Σύρου, κάνουν εμφανή την παρουσία τους, μαζί με τη φύση της, που οργιάζει σε ένα μπουκέτο με λουλούδια. Βράχοι και αμμουδιές αγκαλιάζουν τις άλλοτε γαλήνιες και άλλοτε έντονες θάλασσες του, σε μια ολοκληρωμένη δέσμη έργων με θέμα το υγρό στοιχείο. Οι λουόμενοι του φέρουν ατόφια την αίσθηση των διακοπών και της ξενοιασιάς.
Μοναδικές νεκρές φύσεις με τα ολοζώντανα πολύχρωμα φυτά του σαν αληθινά, όπως και τα φρούτα του, που σε κάνουν να θέλεις να τα γευτείς. Και μαζί κορυφαίοι ποδοσφαιριστές, σε φάσεις παιχνιδιού, προσθέτουν μια άλλη όψη ζωγραφικής του αεικίνητου Μιχάλη Μακρουλάκη, μαζί με εικόνες καθημερινότητας στο νησί, όπου πλέον ο ζωγράφος διαμένει μόνιμα.
«Τώρα που ηρέμησα (εννοώ μεγάλωσα) το μόνο που με ενδιαφέρει είναι η ζωγραφική, λέει ο Μιχάλης Μακρουλάκης και συνεχίζει. «Η ηλικία μου και η φυσική μου κατάσταση δεν μου επιτρέπουν πολλά άλλωστε... Θεωρώ σπίτι μου το μέρος που μένω εδώ στο Φοίνικα (Σύρος), όπου μπορώ να κάνω τις διακοπές μου. Διακοπές είναι αυτό που κάνω το χειμώνα εδώ μόνος μου να ζωγραφίζω πρωί-βράδυ απόλυτα συγκεντρωμένος. Αναλογίζομαι μια κουβέντα του Τσαρούχη που ήθελε να ζωγραφίζει αυτόματα χωρίς πρόγραμμα, όπως περπατάει κανείς ή αναπνέει σαν φυσική ανάγκη. Το πέτυχε άραγε; Η ζωγραφική είναι η ασφάλεια μου κάτι σαν την παλιά κουβέρτα του Linus από την σειρά Charlie Brown-Peanuts. Ζωγραφίζω χωρίς πολλή σκέψη, (θανάσιμο ελάττωμα;) ερμηνεύοντας τις φόρμες, το ρυθμό, τη σύνθεση αυτών που με συναρπάζουν γύρω μου, ατενίζοντας με δέος τη δημιουργία στη θαλπωρή της απομόνωσης στο χειμωνιάτικο νησί.»
Γυρίζοντας πιο πίσω αναρωτιέται: «Δεν προσπάθησα «να γίνω» ζωγράφος, αν έγινα βέβαια, γιατί ακόμα ψάχνω, δεν είμαι βέβαιος τι είναι η ζωγραφική τέχνη, είναι τόσα πολλά που πολλές φορές διαλύονται στον αέρα, ιδίως στην εποχή μας που τα πράγματα είναι τόσο συγκεχυμένα, ζωγραφική ίσως είναι παλιομοδίτικο όνομα, εικαστικός λέγεται πια ο καλλιτέχνης! Νέοι με ρωτάνε καμία φορά εάν είμαι ζωγράφος του πινέλου. Δεν αισθάνομαι δάσκαλος, αν και λόγω ηλικίας τουλάχιστον θα μπορούσα, γιατί δεν έχω πολλές βεβαιότητες, μαθητής είμαι ακόμα, τυχερός που ακόμα μπορώ να μαθαίνω!» Καταλήγει σημειώνοντας ο Μιχάλης Μακρουλάκης «Η ζωγραφική είναι η ζωή μου, μια ερωτική σχέση σχεδόν… Είχα (και έχω ακόμα) ένα φοβερό ταξίδι μαζί της!».
Από τα Τρίκαλα στη Δράμα
To «Σαντιρβάν» τζαμί στη Δράμα
Ένα από πλέον ιστορικά κτίσματα της οθωμανικής περιόδου, στην «καρδιά» του αστικού κέντρου της Δράμας, το εμβληματικό «Σαντιρβάν» τζαμί, άνοιξε και επίσημα τις πόρτες του ως ένας νέος χώρος τέχνης και πολιτισμού, για να φιλοξενήσει μια σημαντική έκθεση του μουσείου Μπενάκη, με τίτλο: «Διά τα κειμήλια της Μικράς Ασίας».
Η έκθεση περιλαμβάνει 41 εκκλησιαστικά αντικείμενα, όλα κειμήλια των προσφύγων της Μικράς Ασίας, και πραγματοποιείται με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή. Πρόκειται για μια νέα συνεργασία του Μουσείου Μπενάκη με την εταιρεία υψηλής τεχνολογίας Raycap που εδρεύει στη Δράμα, η οποία είχε την πρωτοβουλία μετατροπής του «Σαντιρβάν» τζαμί σε χώρο πολιτισμού. Οι εξαιρετικές τοιχογραφίες τόσο στον εξωτερικό τοίχο του παλιού οθωμανικού τεμένους όσο και στο εσωτερικό μαγνητίζουν τα βλέμματα των επισκεπτών, αποκαλύπτοντας την υψηλή αρχιτεκτονική αισθητική του κτίσματος.
Η ιστορία του «Σαντιρβάν» τζαμί
Το πετρόχτιστο κτίσμα, στη συμβολή των οδών των οδών Άρμεν και Αγαμέμνονος, ένα παλίμψηστο της πρόσφατης ιστορίας της Δράμας, ήταν οθωμανικό τέμενος, με το μιναρέ να χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα.
Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή της εισόδου, ανακαινίστηκε το 1806 και παρέμεινε ως τέμενος μέχρι το 1922, αναφερόμενο ως Σαντιρβάν τζαμί.
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, από το 1922 μέχρι το 1927, φιλοξένησε οικογένειες προσφύγων, ενώ από το 1927 έως το 1981 αποτέλεσε τον χώρο έκδοσης της ιστορικής τοπικής εφημερίδας «Θάρρος». Το 1983 κηρύχτηκε διατηρητέο μνημείο, όμως στην πορεία των χρόνων και με την κατάπτωση της στέγης, καταστράφηκε.
Το 2012 αγοράστηκε από την εταιρεία Raycap, η οποία αποκατέστησε το μνημείο ως χώρο πολιτισμού, κατεδάφισε δύο όμορες πολυκατοικίες, από τις οποίες η μεσοτοιχία της μίας είχε χτιστεί πάνω στα παράθυρα του μνημείου και ψηφιοποίησε το αρχείο της εφημερίδας «Θάρρος» με ελεύθερη πρόσβαση για όλους στον ιστότοπο του αρχείου.
Η έκθεση στο «Σαντιρβάν» τζαμί
Ο τίτλος της έκθεσης «Διά τα κειμήλια της Μικράς Ασίας» προέρχεται από τίτλο της εφημερίδας «Θάρρος», η οποία στεγάστηκε για δεκαετίες στο «Σαντιρβάν», με το σχετικό δημοσίευμα να έχει γίνει στις 20 Ιανουαρίου του 1925.
Η συγκεκριμένη έκθεση αποτελεί την απαρχή ευρύτερης συνεργασίας της εταιρείας Raycap και του Μουσείου Μπενάκη, το οποίο θα πραγματοποιεί σε ετήσια βάση δύο με τρεις εκθέσεις στον πολιτιστικό χώρο «Σαντιρβάν», έχοντας ουσιαστικά μόνιμη παρουσία στην πόλη της Δράμας.
Το Μουσείο Μπενάκη στην έκδοσή του ειδικά για την έκθεση «Διά τα κειμήλια της Μικράς Ασίας» αναφέρει -μεταξύ άλλων- πως η Δράμα και η ευρύτερη περιοχή της «αποτελούν έναν από τους προορισμούς των προσφύγων από τη Μικρά Ασία την περίοδο 1922-1924. Αρχικά, οι περισσότεροι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν προσωρινά σε μνημεία και ναούς αλλά και σε σπίτια και τζαμιά που άφησαν οι μουσουλμάνοι της περιοχής όταν έφυγαν στο πλαίσιο της ανταλλαγής πληθυσμών. Σύμφωνα με μαρτυρίες, οικογένειες προσφύγων κατοίκησαν και στο Σαντιρβάν. Είναι λοιπόν άρρηκτη η σύνδεση του μνημείου με την προσφυγιά και τη Μικρά Ασία, από όπου προέρχονται τα εκκλησιαστικά κειμήλια σε τούτην την έκθεση».
Η έκθεση «Διά τα κειμήλια της Μικράς Ασίας» στο «Σαντιρβάν» θα διαρκέσει έως τις 6 Μαρτίου 2023.