Μια ανατρεπτική όπερα που βασίζεται στο πραγματικό σεξουαλικό σκάνδαλο της δούκισσας Κάμπελ στη δεκαετία του '60 είναι το Powder her face που ανεβαίνει στην Εναλλακτική Σκηνή. Ενα υπερβατικά δύσκολο έργο που γράφτηκε δυο χρόνια πριν το σκάνδαλο Λεβίνσκι και φέρει σχόλια για τον σεξισμό, την ταξικότητα, την οικειοθελή πορνογραφία και την δημόσια έκθεση που ηλεκτρίζουν.
Ο σκηνοθέτης της παράστασης και καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής Αλέξανδρος Ευκλείδης αποκαλύπτει στο iefimerida τα κλειδιά της σπουδαίας όπερας και του τρόπου που την προσέγγισε μαζί με το ηρωικό -όπως λέει- καστ. Το Powder her face εξιστορεί την άνοδο και την τραγική πτώση της δούκισσας Μάργκαρετ Κάμπελ του Αργκάιλ από τη δεκαετία του ’30, τότε που υπήρξε μια από τις πλέον φωτογραφημένες γυναίκες στον κόσμο, έως τα τελευταία χρόνια της ζωής της στις αρχές της δεκαετίας του ’90.Εστιάζει κυρίως στο πολύκροτο διαζύγιό της από τον δεύτερο σύζυγό της, τον 11ο Δούκα του Αργκάιλ, το 1963.
Ο ίδιος την κατηγόρησε δημόσια ότι κατά τη διάρκεια του γάμου της είχε 88 εξωσυζυγικές σχέσεις. Κατά τη διάρκεια της δίκης, κατατέθηκαν ως αποδεικτικά στοιχεία αποκαλυπτικές πολαρόιντ, ανάμεσά τους και η περιβόητη φωτογραφία «ο ακέφαλος άνδρας», όπως ονομάστηκε από τις εφημερίδες της εποχής, η οποία απεικόνιζε τη δούκισσα γυμνή να έχει ερωτικές περιπτύξεις με έναν άνδρα, του οποίου το πρόσωπο ήταν κομμένο.
Ο Αλέξανδρος Ευκλείδης μας μίλησε για το έργο και τον τρόπο με τον οποίο συνδέεται με θέματα απολύτως κυρίαρχα σήμερα στη δημόσια σφαίρα και στον τρόπο έκθεσης των δημόσιων προσώπων.
Ποπ και βρετανική βασιλική οικογένεια
«Ηταν μόλις 24 ετών όταν έγραψε το Powder her face ο συνθέτης, ο Τόμας Αντες. Είναι ένα πολύ κλασικό έργο των 90’s, φέρει όλη την αναφορά στο ποπ, στην υπονόμευση κάθε σοβαρότητας και κάθε βεβαιότητας που υπήρχε εκείνη την εποχή. Εχει όμως και μια τραγική διάσταση. Ενα έργο κατεξοχήν βρετανικό που μιλά για την αριστοκρατία, τη βασιλική οικογένεια, την κίτρινη δημοσιογραφία, που όμως γίνεται εύκολα αντιληπτό και εκτός βρετανικού πλαισίου».
Η δούκισσα ήταν η Καρντάσιαν της εποχής της
«Βλέπουμε τη δούκισσα απέναντι στον πουριτανισμό της κοινωνίας, αλλά απέναντι και στα δικά της όρια. Δεν την συμπαθεί ούτε ο συνθέτης, ούτε ο λιμπρετίστας, δεν εκπροσωπεί κάτι που οφείλουμε να συμπαθήσουμε, αλλά κάτι που παρακολουθούμε στην ακμή και στην πτώση του. Σε μια άλλη εποχή δεν θα άξιζε καθόλου την προσοχή μας. Είναι ένας ήρωας του σύγχρονου κόσμου που στην ουσία δεν είχε άλλη ιδιότητα πέρα από την λάμψη της προσωπικότητάς της. Δεν είναι τυχαίο ότι γράφτηκε όταν ξεκινούσαν στη Βρετανία και στις ΗΠΑ τα ριάλιτι σόου. Θα μπορούσε να είναι ένα ριάλιτι σόου αυτή η όπερα. Βλέπεις έναν άνθρωπο που δεν έχει κάνει τίποτα σημαντικό και όμως βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής. Από αυτή την άποψη ήταν μια Καρντάσιαν της εποχής, που πουλούσε τον εαυτό της στη δημόσια σφαίρα».
Το MeToo και η δούκισσα
«Σε μια πρόσφατη βιογραφία για τη δούκισσα Μάργκαρετ Κάμπελ του Αργκάιλ, ειπώθηκε ότι ήταν από τα πρώτα θύματα του Metoo. Kαταδικάστηκε για την πιθανότητα να είχε εξωσυζυγικές περιπέτειες, ενώ και ο σύζυγος της δεν ήταν ιδιαιτέρου ηθικού αναστήματος. Τελικά η δούκισσα έγινε θύμα του κοινωνικού κανιβαλισμού που αναζητά πρόσωπα που τα ανεβάζει χωρίς να το αξίζουν, για να τα καταβροχθίσει στη συνέχεια».
Η πρώτη σέλφι που προκάλεσε σκάνδαλο
«Η δούκισσα πέθανε το 1993 και αμέσως μετά πέρασε στον κόσμο της όπερας. Αντιλήφθηκαν οι δημιουργοί, ο συνθέτης Τόμας Αντες και ο μυθιστοριογράφος Φίλιπ Χένσερ που έγραψε το λιμπρέτο, ότι είναι μια κατάσταση που έρχεται να κατακλύσει την κοινωνία. Ανέδειξαν την προϊστορία αυτής της νέας συνθήκης μέσα από το πρόσωπο της δούκισσας. Ηταν ουσιαστικά το πρώτο δημόσιο σκάνδαλο που προκλήθηκε από μια πολαρόιντ, από μία σέλφι».
Η προϊστορία της οικειοθελούς πορνογραφίας
«Οι δημιουργοί στοχεύουν στα ερωτήματα πίσω από γεγονότα. Στο τι προκαλεί αυτή την ανάγκη για δημόσια πορνογραφία, για μια πορνογραφική αντίληψη του κόσμου. Αυτό τους ενδιέφερε παρά να κάνουν μια ιστορία πορνογραφικού τύπου. Και αυτή είναι η μεγάλη δύναμη του έργου. Θέτει με ενδιαφέροντα υπονομευτικό και καθόλου διδακτικό τρόπο ζητήματα που πλέον είναι ζοφερά. Ανέδειξαν την προϊστορία αυτής της κατάστασης που ήρθε να κατακλύσει την κοινωνία».
Η δούκισσα και η Μόνικα Λεβίνσκι
«Στην όπερα συναντάμε την άρια της πεολειχίας, τον σάλο που προκάλεσε η αποκάλυψη στο δικαστήριο. Και σκεφτείτε ότι γράφτηκε ακριβώς δυο χρόνια πριν ξεσπάσει παγκόσμια το σκάνδαλο για την σχέση της Μόνικα Λεβίνσκι με τον Μπιλ Κλίντον».
Η περιβόητη άρια της πεολειχίας
«Η Αυστραλοβρετανή υψίφωνος Τζαστίν Βιάνι που έχει ερμηνεύσει ξανά τον ρόλο μεταξύ άλλων στο ΒΑΜ στη Νέα Υόρκη, μου είπε ότι με την άρια της πεολειχίας κατάλαβε αυτό που λένε οι κινηματογραφικοί ηθοποιοί ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο αντιερωτικό από τις … ερωτικές σκηνές. Είναι αναγκασμένη να κάνει αυτή τη σκηνή, με το στόμα υποτίθεται μπουκωμένο μετρώντας τρίηχα. Ναι, είναι μια κανονική άρια διάρκειας 4 λεπτών. Υπερβαίνει κατά πολύ την γαργαλιστική πορνογραφική λογική. Kανένας δεν γελάει σε αυτή τη σκηνή».
Το ηρωικό καστ
«Είναι υπερβατική η μουσική δυσκολία αυτής της όπερας. Είναι το πιο δύσκολο που έχω κάνει ως τώρα (και πρέπει σας πω ότι ακολούθησα πιστά τις οδηγίες των δημιουργών πάνω στην παρτιτούρα), και σίγουρα από τα πιο δύσκολα του μουσικού θεάτρου. Χρειάζεται ένα καστ ηρωικό και είμαι τυχερός που δουλεύω με αυτούς τους τέσσερις υπέροχους τραγουδιστές (Τσάστιν Βιάνι, Χρύσα Μαλιαμάνη, Χρήστο Κεχρή και Γιάννη Γιαννίση). Επίσης χρειάζεται έναν μαέστρο με τεράστιες δυνατότητες και ο Νίκος Βασιλείου κάνει μια πολύ βαθιά ανάγνωση του έργου, ενώ το Ergon Ensemble διαθέτει μουσικούς έμπειρους και ιδανικούς για τη μεγάλη δοκιμασία».
Το σεξιστικό και το ταξικό
«Με απασχόλησε η ταξικότητα της σχέσης που είχε η δούκισσα με τον γκρουμ του ξενοδοχείου τον οποίο πληρώνει για να συνευρεθούν. Με απασχόλησε πιο πολύ από το σεξιστικό στοιχείο. Ο λιμπρετίστας έγραψε ότι αν αυτή η όπερα δεν είχε την άρια της πεολειχίας, τότε ίσως θα έμενε στα αζήτητα των ωραίων έργων που γράφτηκαν και ξεχάστηκαν».
Η αντρική ματιά σε μια σκηνή γυναικείου αυνανισμού
«Αν έχει ένα πρόβλημα το Powder her face, είναι ότι διαθέτει μια πολύ αντρική ανάγνωση του γυναικείου χαρακτήρα. Αυτό προσπάθησα να το διαρρήξω και να δω τη δούκισσα με γυναικεία ματιά. Συζητήσαμε πολύ με την Τζαστίν και μου έκανε παρατηρήσεις που πήρα υπόψιν μου. Για παράδειγμα, υπάρχει μια σκηνή αυνανισμού στο έργο, η οποία έχει μια πολύ αντρική εκδοχή για το τι είναι ο γυναικείος αυνανισμός που δεν καταλήγει σε μια έκρηξη όπως περιγράφεται. Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι να πεις μια ιστορία αναπαράγοντας στερεοτυπικούς περιορισμούς των δημιουργών».
Η εργαλειοποίηση του σεξ
«Σκοπίμως δεν υπάρχει γυμνό στην παράσταση. Δεν θέλησα να υπογραμμίσω πολύ το αισθησιακό στοιχείο. Η ουσία βρίσκεται για εμένα στην τελευταία σκηνή του έργου. Η πρώτη και η τελευταία σκηνή διεξάγονται στο τέλος της ζωής της δούκισσας και όλο το ενδιάμεσο είναι ένα φλας μπακ. Οι αισθησιακές και σεξουαλικές παρεκκλίσεις είναι μέρος του έργου. Είναι ένα έργο που μιλά περισσότερο για τη ματαιοδοξία παρά για την σεξουαλική αδηφαγία. Και βέβαια υπάρχει η διαρκής προσπάθεια επιβεβαίωσης. Υπάρχει κάτι το σπαρακτικό όταν ο διευθυντής του ξενοδοχείου διώχνει τη δούκισσα που δεν έχει πλέον να τον πληρώσει και αυτή, του κατεβάζει τα παντελόνια για να κάνει αυτό που πάντα έκανε στους άνδρες, αυτό για το οποίο ήταν γνωστή και ο ξενοδόχος την διώχνει. Είναι πιο σημαντικό αντί να τονίσεις τον αισθησιασμό να τονίσεις την εργαλειοποίηση του σεξ, ένα θέμα που μας αφορά πολύ σήμερα».
Το queer και η δούκισσα
«Το Powder her face είναι ένα έργο με queer αισθητική και ανησυχίες. Με τα μάτια εκείνης της εποχής ήταν σημαντικότερο να γίνει το coming out αυτής της queer αισθητικής παρά της γυναικείας υπόθεσης».
Το αδύνατο, δυνατό
«Το Powder her face είναι ένα από τα πλέον δύσκολα και απαιτητικά έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου και έχουμε την ελευθερία και τη δυνατότητα να το κάνουμε χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Είναι ο ιδρυτικός δωρητής της Εναλλακτικής Σκηνής με ουσιαστική και μακροπρόθεσμη υποστήριξη που μας δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε ριψοκίνδυνες επιλογές. Εχει τεράστια σημασία να μπορούμε να σκεφτόμαστε και να κάνουμε τέτοιες επιλογές».
Η νέα αυτοπεποίθηση της Λυρικής
«Το κοινό της Λυρικής έχει αλλάξει. Τo Powder her face ανήκει στον πυρήνα των έργων που φιλοδοξούμε να επικοινωνήσει με ένα κοινό που πιστεύουμε ότι έχει ήδη αρχίσει να δημιουργείται μέσα από τις προτάσεις της Λυρικής, τόσο στην Εναλλακτική όσο και στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος. Οταν κάνεις για παράδειγμα Βότσεκ (πρεμιέρα τον Ιανουάριο του 2020) πιστεύεις ότι υπάρχει ένα κοινό που μπορεί να δει την όπερα και σε αυτή της διάσταση και όχι μόνο μέσα από το κλασικό γαλλοϊταλικό πλαίσιο το οποίο βεβαίως και έχει αριστουργήματα, όμως είναι σαν να περιορίζει κανείς τη λογοτεχνία μόνο στο ρομαντικό μυθιστόρημα και να αφήνει απέξω τον εικοστό αιώνα».