Δηλώνει χαρούμενος σαν παιδί. Αύριο κυκλοφορεί το πρώτο του βιβλίο «Ανάφη. Sketches from life». Σχέδια από τα τελευταία καλοκαίρια του στο νησί. Μια βουτιά σε αυτό που είναι, στο σημείο από όπου όλα ξεκίνησαν. Είναι μια κολυμπήθρα, μία μήτρα για να αναδυθεί ξανά αναβαπτισμένος ή αλλιώς ο Δημήτρης Παπαϊωάννου; Μίλησα μαζί του.
«Είμαι σε φάση μετάλλαξης. Θέλω να επανατοποθετήσω τη δουλειά μου μέσα από ένα νέο πρίσμα. Θέλω το χρόνο μου για να δω τι θα κάνω στη συνέχεια».
Δεν μπορείτε να ακούσετε τη χροιά της φωνής του Δημήτρη Παπαϊωάννου, όμως σας διαβεβαιώνω ότι δεν ακούγεται σκεπτικός, μελαγχολικός, αποτραβηγμένος. Η φωνή του έχει μια χαρά, μια παιδική χαρά, αφού ξέρει ότι αύριο Δευτέρα 22 Απριλίου, θα πιάσει για πρώτη φορά στα χέρια του -θα μυρίσει το ζεστό μελάνι- του πρώτου βιβλίου που εκδίδει στη ζωή του.
Είναι ο ανθός της τόσο πολύπλοκης και κοπιώδους πορείας του, με τις διεθνείς περιοδείες και τις νέες παραγωγές. τα τελευταία χρόνια. Είναι ο ανθός επειδή αφορά στα καλοκαίρια του στην Ανάφη, για την ακρίβεια τα σχέδια εκ του φυσικού που ζωγράφισε τα τελευταία τρία χρόνια στο νησί. Μέσα στο βιβλία, στην καρδιά του, βρίσκεται ένα συλλεκτικό τεύχος του fanzine που έβγαζε στη δεκαετία του ’80 με τίτλο «Κοντροσόλ στο Χάος».
Χαρακτική Povera για ένα φιλί στο στόμα
«Πρώτη φορά ξεβράστηκα στο νησί αμέσως μετά από έναν οδυνηρό χωρισμό. Δεκατρείς ώρες καράβι, ένα sleeping bag κι ένα σημειωματάριο», σημειώνει σε ένα από τα τρία κείμενα που γράφει στο βιβλίο του «Ανάφη. Sketches from life» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις NOMAS με κείμενα στα αγγλικά και στα ελληνικά.
Από το Κοντροσόλ στο Χάος. Η αναφορά στον Γιώργο, «Την Ανάφη την είχα ακουστά πριν την επισκεφτώ, ως την πατρίδα ενός πανέμορφου ψαρά, του Γιώργου, που ήταν ο εραστής μια φίλης μου» γράφει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου στο βιβλίο.
Και συνεχίζει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου: «Όταν επέστρεψα στην Αθήνα, έφτιαξα ένα κόμικ, το ονόμασα Ανάφη και το δημοσίευσα στο Κοντροσόλ στο Χάος, το queer-punk fanzine του οποίου ήμουν συνεκδότης τη δεκαετία του ’80. Στα καλιαρντά, την ελληνική γκέι αργκό των αρχών του εικοστού αιώνα, “Κοντροσόλ στο Χάος” σημαίνει “φιλί στο στόμα”. Λόγω των μηδενικών οικονομικών πόρων, έβαφα με μαύρο ακρυλικό μια διαφάνεια, μετά χάραζα το σχέδιο επάνω της και μετά το μετέφερα εξ επαφής, κατ’ ευθείαν στον τσίγγο για να τυπωθεί. Η τεχνική αυτή έμοιαζε με χαρακτική. Χαρακτική Povera. Επανατυπώνεται εδώ, για πρώτη φορά από το 1987.»
Την επιμέλεια του βιβλίου έχει ο ίδιος ο Δημήτρης Παπαϊωάννου που για μήνες άπλωσε τα 500 σχέδια του εκ του φυσικού για να διαλέξει περίπου 200, ανάμεσά τους και κάποια έγχρωμα. «Δεν υπάρχει χρονολογική σειρά, τα σχέδια είναι ανακατεμένα πλήρως. Μισό ένστικτο, μισή αντίληψη, όπως ακριβώς κάνω και στις παραστάσεις μου», εξηγεί όταν τον ρωτώ για την διάρθρωση του βιβλίου. «Σκέφτηκα ότι πρέπει στο τέλος να αραιώνουν και να εξαφανίζονται οι γραμμές. Τα πιο άδεια σχέδια σαν ιδεογράμματα που γίνονται γρήγορα μπήκαν προς το τέλος. Στο τέλος μια λευκή σελίδα, που καίει το φως. Εξαφανίζεται έτσι όλη η χειρονομία του ανθρώπου».
Μπορεί τα σχέδια αυτά να έγιναν στην Ανάφη, το νησί όπου τα τελευταία καλοκαίρια περνάει όλο και περισσότερο χρόνο και όπου φέτος θα μείνει ίσως περισσότερο από ποτέ -μετά τις παραστάσεις στο Παρίσι όπου κλείνει ο κύκλος του ΙΝΚ, δεν προγραμματίζει να κάνει απολύτως τίποτα σκηνικά. Είπαμε, μπαίνει σε φάση μετάλλαξης, επαναπροσδιορισμού, ίσως και επιστροφής στην απαρχή του καλλιτεχνικά. Μπορεί λοιπόν τα σχέδια να έγιναν στην Ανάφη, όμως στον σχεδιασμό του βιβλίου τον οδήγησε ένας κήπος Ζεν που είδε στο Κιότο.
Γυμνά σώματα της Ανάφης σε έναν Ζεν κήπο του Κιότο
«Ξεκίνησα να περπατώ σε ένα τοπίο που το εμπνεύστηκαν από έναν πίνακα, προχώρησα στο δεύτερο μέρος του κήπου που ήταν πιο άδειο, στο τρίτο που ήταν ακόμα πιο λιτό και στο τέλος βρέθηκα σε μια επιφάνεια με χαλίκια και δύο βράχια. Συγκλονίστηκα. Εμπεριέχει όλη τη δουλειά του Ρόμπερτ Γουίλσον και όσων έχω αγαπήσει στη ζωή. Αυτό επιχείρησα να κάνω και στο βιβλίο».
Αν και ο ίδιος ξεφυλλίζει τα βιβλία ανάποδα -ως αριστερόχειρας- επιμένει ότι το «Ανάφη. Sketches from life» πρέπει να το ξεφυλλίσουμε κανονικά, από την αρχή. Και έτσι θα βρεθούμε να περπατάμε ανάμεσα στα σώματα που τα καλοκαίρια ζωγραφίζει ο Παπαϊωάννου στην Ανάφη, αλλά και κάπως μέσα σε έναν Ζεν κήπο στο Κιότο. «Στην παραλία είμαστε όλοι γυμνοί. Γυμνά σώματα που λούζονται στον ήλιο είναι η λεία μου. Οι περισσότεροι δεν έχουν ιδέα ότι κάποιος τους σχεδιάζει. Αυτό είναι μια άσκηση ταχύτητας. Κάποιοι προσφέρουν μια πόζα. Είναι μια ευκαιρία για λεπτομέρειες. Κάποιοι συναινούν σε ένα πορτρέτο. Αυτή είναι μια σπουδή στη σύνδεση», σημειώνει στο βιβλίο ο ίδιος.
Κάθε ζωγράφος χαμογελάει μέσα του όταν ακούει όλη αυτή την κουβέντα που γίνεται για το γυμνό στο θέατρο. «Η σχέση του μοντέλου με το φόντο είναι όλη η ιστορία της ζωγραφικής» έλεγε ο Γιάννης Τσαρούχης, μου θυμίζει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. «Έτσι μαθαίνουμε να ζωγραφίζουμε, πάνω στο ανθρώπινο σώμα. Νιώθω ότι η μανία του παλιού εργάτη επανέρχεται μέσα μου».
Εντάσεις σεξουαλικότητας
Δεν υπάρχουν μόνο σώματα όμως. «Μετά, το καλοκαίρι άρχισα να ζωγραφίζω τους αθανάτους και τις φραγκοσυκιές που είναι γεμάτη η Ανάφη. Κάπως μου άρεσαν χωρίς να καταλαβαίνω γιατί», μου λέει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. «Δίπλα στα γυμνά είχαν πιο έντονη σεξουαλικότητα. Μου αρέσει να κάνω τέτοιους συνδυασμούς, με δυο εντάσεις σεξουαλικότητας: το νωχελικό γυμνό σώμα και μετά ζουμ σε μια πιο σεξουαλική διάσταση».
Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου εξηγεί μέσα στο βιβλίο τι είναι το σχέδιο εκ του φυσικού και πως ο ίδιος σχετίζεται μαζί του. «Το σχέδιο εκ του φυσικού ήταν η πιο αγαπημένη μου άσκηση στα δεκαεννιά μου χρόνια, ως φοιτητής. Γυμνό Νυκτός το λέγαμε στη Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Κάθε απόγευμα υπήρχε ένα μοντέλο για να το σχεδιάσουμε. Ένα σώμα γυμνό στο κέντρο ενός αμφιθεάτρου γεμάτου από ντυμένα σώματα. Σαν τώρα θυμάμαι μια συγκεκριμένη από εκείνες τις βραδιές: τον νέο που πόζαρε, την αισθησιακή του ομορφιά και την δική μου ηδονοβλεπτική ματιά να μεταμορφώνεται εκρηκτικά σε σχεδιαστική μανία.»
Στο ξεφύλλισμα του βιβλίου υπάρχει αυτή η δραματουργία, πώς πλησιάζεις τα πρόσωπα, σε κοιτάνε, απομακρύνονται, ξαπλώνουν, σώματα κοιμισμένα, ερωτικά. Μου ξαναλέει ότι νιώθει χαρούμενος σαν παιδί για αυτό το βιβλίο, αν και σε λίγες ώρες ανεβαίνει και πάλι στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής για το «INK» το τελευταίο έργο του, έναν άθλο σωματικά και για τον ίδιο, μια λιτή αρχαιολογία της τέχνης και του σύμπαντός που καλλιτεχνικά ακουμπά στη σκηνή όλα αυτά τα χρόνια.
Δίψα για μια έκφραση ταπεινή, περιττή για την αγορά
Και σκεφτείτε ότι όλα αυτά άρχισαν από ένα τηλεφώνημα του γνωστού φωτογράφου και εκδότη του περιοδικού ΝΟΜΑS, Γιάννη Μπουρνιά. Του ζήτησε να δημιουργήσει ένα τεύχος με τα σχέδια της Ανάφης. «Ο πρώτος άνθρωπος στην ιστορία που με πήρε τηλέφωνο και ζήτησε να εκδώσει σχέδιά μου». Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό «ένιωθα πως θα βγει το μολύβι στα χέρια μου». Το τεύχος ξεπούλησε, κυρίως στο εξωτερικό, στην Ιταλία και στην Ισπανία.
Πρόσφατα ο Γιάννης Μπουρνιάς και η Λίνα Στεφάνου, διευθύντρια του NOMAS, επανήλθαν με την πρόταση για ένα βιβλίο. Ο Γιάννης Καρλόπουλος με τον Γιάννη Μαρκάκη έκαναν το art direction. To βιβλίο θα πωλείται αποκλειστικά στο Μ Shop του Μεγάρου Μουσικής κατά τη διάρκεια των παραστάσεων του ΙΝΚ (22-26 Απριλίου) και στη συνέχεια σε όλα τα βιβλιοπωλεία Ελλάδας και εξωτερικού και στο shop του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
IΔιαβάζω στις σελίδες: «Όσο περισσότερο οι σκηνικές μου δημιουργίες γίνονται διεθνείς, προγραμματίζονται στα σημαντικότερα φεστιβάλ και παρακολουθούνται από εκατοντάδες χιλιάδων, τόσο περισσότερο διψάω για μια μορφή έκφρασης πιο ιδιωτική, περιττή για το μάρκετ και ταπεινή.» αλλά και «Το μπλοκ μου έχει γίνει ο πιστός μου σύντροφος στις μέρες της Ανάφης. Αρχίζω πάντα ανάποδα από την τελευταία σελίδα. Είμαι αριστερόχειρας. Έχω αρχίσει τελευταία να παίρνω μαζί μου δεύτερο, καμία φορά και τρίτο μπλοκ, μικρότερο, κοντά στο βασικό μου. Για να είμαι εναρμονισμένος με την πολυερωτική μου φύση. Μόλις η επόμενη κενή σελίδα γίνει πολύτιμη, χρειάζομαι χώρο για να παίξω. Τα καλύτερά μου γίνονται απ’ το παιχνίδι.»
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ SKETCHES FROM LIFE
ΕΚΔΟΣΕΙΣ NOMAS
Μέγεθος: 20x28εκ Σελίδες: 240
Η έκδοση είναι στα αγγλικά με μεταφράσεις των κειμένων στα ελληνικά.
Ένθετο: Κόμικς. Ανατύπωση του έργου “Ανάφη’’ από το ιστορικό queer-punk fanzine, Κοντροσόλ στο Χάος, του 1987.
Τιμή: 35€