Καταιγιστικός ο Δημήτρης Λιγνάδης εξηγεί πως το Εθνικό Θέατρο έχει πέσει σε θύελλα λόγω κορωνοϊού, περιγράφει τις πρωτόγνωρες συνθήκες με τις οποίες θα επιστρέψουν οι παραστάσεις, μιλά για ψευδοαριστερίστικα συμπλέγματα σε σχέση με τον αρχαίο πολιτισμό, αποκαλύπτει την αντίδραση του υπουργείου Πολιτισμού μέσα στην πανδημία και απαντά σε όσους τον θεωρούν αρχαιαολάγνο…
Δύσπιστος για την αλληλεγγύη του κορωνοϊού που πιστεύει ότι είναι προσχηματική, αποφασισμένος να πετύχει -ό,τι και αν συμβεί- το στοίχημα του Εθνικού Θεάτρου εν μέσω πανδημίας αφού «είμαι μαθημένος σχεδόν διαστροφικά να διαχειρίζομαι στη ζωή τα δύσκολα», ευλογημένος πέρα από τη διοικητική εργασία ως καλλιτεχνικός διευθυντής να σκηνοθετεί τους Πέρσες για την Επίδαυρο (24-26 Ιουλίου) -με τη φράση «νυν υπέρ πάντων αγών» να είναι ένα είδος «τατουάζ» στο μυαλό του.
Ο Δημήτρης Λιγνάδης σε αυτή τη συνέντευξή του στο iefimerida, νηφάλια αλλά και χωρίς φίλτρα, μιλά για ψευδοαριστερές αντιλήψεις που έκαναν κακό σε Πολιτισμό και Παιδεία εδώ και χρόνια, τοποθετείται για την κόντρα μεταξύ καλλιτεχνών και υπουργείου Πολιτισμού με ευθύ τρόπο και περιγράφει την οικονομική τρικυμία που έφερε στο Εθνικό η πανδημία. Οσο αναμένει να έρθει η ώρα να ανέβει πάλι στη σκηνή για μια κωμωδία με «γέλιο, γέλιο, γέλιο». Αλλά αυτό, θα αργήσει λίγο. Προηγείται η θύελλα που θέλει θα τιθασέψει.
Πώς θα περιγράφατε την κατάσταση στην οποία βρίσκεστε σήμερα ως διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, μετά από καραντίνα μηνών, μέσα στην πανδημία με αβέβαιο το χρονικό της τέλος, λίγο πριν αρχίσουν οι παραστάσεις σε αρχαιολογικούς χώρους;
Eίμαι σε ένα πλοίο που έχει πέσει σε θύελλα. Όμως είμαι προπονημένος στη ζωή μου, έτσι έχω μάθει, να μεγαλώνω μέσα σε θύελλες, ξεκινώντας από το οικογενειακό μου περιβάλλον, μετά στο επαγγελματικό μου περιβάλλον και τώρα στη συνέχεια του που είναι το θεσμικό περιβάλλον, αυτό του διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου. Υπάρχει μεγάλη, αναπάντεχη θύελλα, με πλημμύρες που έφεραν πολλά στην επιφάνεια. Είμαι όμως καλά διότι έχω ήσυχη τη συνείδησή μου.
Τι εννοείτε «ήσυχη τη συνείδηση»;
Εννοώ ό,τι πράττω αυτό που πιστεύω ότι είναι το σωστό. Προσπαθώ με τους συνεργάτες μου μέσα σε όλο αυτό τον κυκεώνα να μείνει το Εθνικό ενεργό, όρθιο και επίσης να έχει προοπτική για το μέλλον. Αυτό σε ότι αφορά τη θεσμική μου θέση. Σε ότι αφορά την προσωπική μου ως σκηνοθέτης, ηθοποιός και δάσκαλος, έχω μάθει να μην απελπίζομαι ποτέ. Η κοπριά δεν πρέπει να μένει κοπριά, αλλά να γίνεται λίπασμα.
Τον περασμένο Αύγουστο ανακοινώθηκε η τοποθέτησή σας στο Εθνικό Θέατρο, με πολλές προσδοκίες. Ήμασταν ανυποψίαστοι για όσα επρόκειτο να ζήσουμε. Αναρωτιέμαι, θα το σκεφτόσασταν διπλά να αναλάβετε τη θέση της καλλιτεχνικής διεύθυνσης αν γνωρίζατε τι έρχεται;
Η απάντησή μου είναι ξεκάθαρη και κατηγορηματική: ναι, φυσικά θα το αναλάμβανα. Γιατί όταν δέχεσαι να αναλάβεις έναν τέτοιο θεσμοθετημένο καλλιτεχνικό και πνευματικό οργανισμό ξέρεις πολύ καλά ότι είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα με πολλές απρόβλεπτες παραμέτρους. Φυσικά και θα ξανάλεγα ναι. Και πρέπει να ξέρετε ότι όταν ανέλαβα είχα μέσα μου την πεποίθηση ότι περιμένω το απρόσμενο -έτσι με έχει μάθει η ζωή. Ξέρω ότι δεν μπορείς να προγραμματίσεις τα πάντα, δεν μπορείς να είσαι θωρακισμένος για όλα, περιμένεις και πράγματα πάνω από εσένα.
Δεν φανταζόσασταν βέβαια μια πανδημία, που κυρίως στο θέατρο φέρνει την απόλυτη αποσταθεροποίηση ως και την αδράνεια.
Θα σας εξομολογηθώ κάτι: φυσικά το Εθνικό Θέατρο έμεινε χωρίς κοινό και χωρίς παραστάσεις για πολλούς μήνες -αν και οι ηθοποιοί με τους οποίους είχαμε συμβόλαια, εξακολούθησαν να αμείβονται. Όμως πάντα, έστρεφα το κεφάλι μου δεξιά και αριστερά και έβλεπα ότι αυτό το πλήγμα, αφορά όλη την κοινωνία. Δεν πίστεψα ποτέ ότι το δικό μου επάγγελμα είναι το μοναδικό που πλήττεται, υπάρχουν και άλλα επαγγέλματα που δοκιμάζονται πολύ πιο άγρια. Αυτό με έκανε να βλέπω την εικόνα όχι λιγότερο τραγική, αλλά να λέω θα επιβιώσουμε, θα το ξεπεράσουμε και θα προσπαθήσουμε να μην πεινάσει κανείς. Να υπάρξει πρωτίστως η επιβίωση.
Ο Πολιτισμός όχι ως εξαίρεση, κάτι παράλληλο, αλλά απολύτως ενταγμένη οντότητα στην κοινωνία ...
Δεν πίστεψα ποτέ ότι ο Πολιτισμός είναι ένα από τα υποσύνολα των εκφάνσεων της Πολιτείας. Ο Πολιτισμός περιλαμβάνει τις λέξεις πόλη, πολίτης, πολιτική. Ο Πολιτισμός είναι το τέκνο της Παιδείας ενός τόπου.
Μιλούσα πρόσφατα με τον Μπράιαν Ντόρις του Theater of War που χρησιμοποιεί το αρχαίο δράμα, την «τεχνολογία» του όπως λέει χαρακτηριστικά, για να σχολιάσει και οδηγήσει σε αναστοχασμό για γεγονότα που πλήττουν την ανθρωπότητα, από την πανδημία ως την αλαζονεία της εξουσίας και τον ρατσισμό.
Ο Ευρυπίδης τουλάχιστον σε δύο τραγωδίες του, τη «Μήδεια» και τις «Βάκχες», τελειώνει με τον Χορό να λέει ότι στο τέλος «ο Δίας κάνει ταμείο, οι θεοί αποφασίζουν χωρίς εμείς να ελπίζουμε σε κάτι. Αυτά που περιμέναμε δεν έγιναν και αυτά που δεν περιμέναμε το θείον βρήκε έναν τρόπο να τα τελέσει». Ακόμα και ο σκεπτικιστής Ευρυπίδης λέει πως ό,τι και να αποφασίσουμε εμείς οι θνητοί, υπάρχει μια υπερτέρα δύναμη που μπορεί να μας ξεπεράσει. Αν έχει ένα καλό αυτό η κατάσταση με την πανδημία είναι ότι απέδειξε το πεπερασμένο της φύσης του ανθρώπου. Βεβαίως και θα βρεθεί το εμβόλιο, αλλά απέδειξε ότι πάντα υπάρχει κάτι αστάθμητο που έρχεται από αλλού.
Εχει ενδιαφέρον πως αυτό διατρανώνεται μέσα από τις παραγωγές του Theater of War με κορυφαίους ηθοποιούς, κατόχους Οσκαρ και άλλων βραβείων να συμμετέχουν. Μια διεθνής πρωτοβουλία.
Κάθε τόσο αναφέρουμε με ενδιαφέρον πώς σημαντικοί δημιουργοί στο εξωτερικό χρησιμοποιούν τα κείμενα του αρχαίου θεάτρου. Όμως εμείς σε μεγάλο βαθμό στην εκπαίδευση έχουμε πάψει να τα διδάσκουμε ή τα διδάσκουμε λάθος. Για να έρχεται πάντα κάποιος απ’έξω να επαναδιατυπώνει τη σημασία των μεγάλων, των ραδιενεργών κειμένων Αυτή η απαξίωση, είναι ένα σύμπλεγμα ψευδοαριστερίστικο ας μου επιτραπεί να πω, που μετά τη χούντα ταλαιπώρησε για 40 χρόνια την ελληνική πολιτιστική αντίληψη και εκπαίδευση.
Ποιο είναι αυτό το ψευδοαριστερίστικο σύμπλεγμα;
Ό,τι οποιοσδήποτε ασχολείται με αυτά είναι είτε εθνικιστής, είτε οπισδοθρομικός, είτε συντηρητικός, είτε γέρος, είτε, είτε, είτε… Η λεγόμενη ψευδοαριστερά δίνει αγώνες για την πατρίδα των Παλαιστινίων, για τους Κούδρους, κ.α. αλίμονο όμως αν της πεις τη έννοια πατρίδα σε ότι αφορά στην Ελλάδα. Ή την έννοια αρχαίοι-κλασικοί. Λυπάμαι που θα το πω αλλά εκχωρήθηκε και ο Πολιτισμός και η Παιδεία, χρόνια τώρα, σε αυτές τις συνειδήσεις τις ψευδοαριστερές. Σε αυτό έχουν ευθύνη όλες οι πλευρές. Γιατί και η άλλη πλευρά, οι φερόμενοι ως δεξιοί, θεώρησαν την Παιδεία και τον Πολιτισμό κάτι διακοσμητικό και μη απαραίτητο. Δεν είναι έτσι. Αφέθηκε ο χώρος της Παιδείας και του Πολιτισμού σε όλη αυτή τη μηδενιστική αναθεώρηση. Ελπίζω όμως ότι αυτό το σύμπτωμα,τελειώνει.
Πιστεύετε ότι μετά και την πανδημία και τη διάθεση «αναστοχασμού» που αγαπάμε να λέμε ότι εκκίνησε, αυτή η στάση θα αλλάξει;
Και πριν αναλάβω αυτή τη θέση έχω αποτυπώσει αυτές τις αρχές μου απέναντι στα εθνομηδενιστικά και φυσικά στα εθνοκαπηλικά ζητήματα, τις σκέψεις μου για τον ψευδοσυνδικαλισμό και για μια προσχηματική, ψευδούς τύπου, αλληλεγγύη.
Η αλληλεγγύη που φαίνεται ότι αναδύθηκε εν μέσω πανδημίας είναι και αυτή ψευδούς τύπου;
Νομίζω ότι και αυτή είναι προσχηματική. Υπήρξε από φόβο και βλέπετε ότι με το που σταμάτησε η καραντίνα και χαλάρωσαν τα μέτρα άρχισαν οι συνωστισμοί στα μπαρ. Το θέατρο είναι το τελευταίο που εξακολουθεί να τηρεί ευλαβικά τα μέτρα. Βεβαίως βγήκε ένας αλληλέγγυος εαυτός μας από την πανδημία, που δεν είμαι σίγουρος ότι έγινε από ελατήρια πραγματικής έγνοιας προς τον διπλανό μας ή από φόβο. Όμως για εμένα η αλληλεγγύη δεν έχει να κάνει με τον φόβο, έχει να κάνει με την αγάπη και τη σημασία που δίνουμε στον διπλανό μας. Όταν εξαερώνεται επειδή κουραστήκαμε ή πάψαμε να φοβόμαστε, τότε είμαι πολύ καχύποπτος για τη συγκεκριμένη λέξη.
Είστε απαισιόδοξος;
Όχι. Πιστεύω στο αύριο και πιστεύω ότι κάτι καλό θα βγει από αυτό και βλέπω ότι και στον τομέα του Πολιτισμού γίνονται πολύ σημαντικά βήματα για να βγει από αυτόν τον κυκεώνα κάτι θετικό. Ξέρετε, ένα άλλο ψευτοδίλημμα που υπάρχει έχει σχέση με την έννοια του κράτους. Όταν μας συμφέρει λέμε «πού είναι το κράτος» και όταν αυτό παρεμβαίνει λέμε «τι δουλειά έχει το κράτος;» Εχουμε μεγάλη ευθύνη για αυτό όλοι μας. Το θέμα είναι να ορίσουμε και εμείς και η Πολιτεία τι εννοούμε με την έννοια Πολιτισμός.
Τι είναι Πολιτισμός;
Ο Πολιτισμός είναι το μείζον θέμα ενός λαού, δεν υπάρχει μεγαλύτερο. Περιλαμβάνεται σε αυτόν η τεχνολογία, η εκπαίδευση, η διδασκαλία, η ελεύθερη έκφραση. Πιο ειδικά: το να καταρτιστεί επιτέλους ποιοι είναι οι εργαζόμενοι στον Πολιτισμό και δη στις παραστατικές τέχνες -για αυτό βρίσκω εύστοχη την απόφαση για τη δημιουργία ενός Μητρώου Καλλιτεχνών. Πέραν αυτού, πιστεύω ειλικρινά ότι μέσα σε αυτή την αχαρτογράφητη και αναπάντεχη κατάσταση, υπήρξαν εξαιρετικά γοργές και ορθές αντιδράσεις από την Πολιτεία και ειδικότερα από την υπουργό Πολιτισμού μέσα σε ένα τοπίο μάχης. Με ρωτάνε συνάδελφοι σας συχνά, πώς κρίνω την αντίδραση του υπουργείου. Μα κοροϊδευόμαστε; Η πόρτα της υπουργού Πολιτισμού, του γενικού γραμματέα, όλων των εκεί ιθυνόντων ήταν και είναι για τον τομέα μου, ορθάνοιχτη από την πρώτη στιγμή. Και την κάθε είδους σκέψη μου την καταθέτω απ’ ευθείας στον εποπτεύοντα φορέα μου. Δεν την κρεμάω στα οποιαδήποτε... μανταλάκια. Και επίσης: Δεν έχει κανείς ανάγκη να αποδείξει το αυτονόητο. Και του αυταπόδεικτο: Εσκασε μια βόμβα που δεν το περιμέναμε και όμως έγιναν άμεσα οι ενέργειες και των εποπτευόμενων φορέων και- κυρίως- του υπουργείου Πολιτισμού και προσωπικά της Λίνας Μενδώνη προς τη σωστή κατεύθυνση. Αυτό το καταθέτω, γνωρίζοντάς το εκ θέσεως καλά. Όμως, ως άνθρωπος και ως ηθοποιός, έχω να ρωτήσω πραγματικά ποιος θα ήθελε και ποιος θα μπορούσε, να είναι στον κόρφο ενός υπουργού που έχει μπροστά του αυτόν τον ορυμαγδό; Μπορώ να κατανοήσω την αγωνία των εργαζομένων, των συναδέλφων μου και δεν εννοώ μόνο τους ηθοποιούς αλλά και όλους τους εργαζόμενους στο επάγγελμα της τέχνης μας. Αυτό που δεν μπορώ να κατανοήσω είναι όταν -όχι από όλους- αμφισβητείται, αν όχι και υπονομεύεται, η προσπάθεια του υπουργείου, από τη μία. Και από την άλλη κάποιοι επιχειρούν να στεγάσουν πολιτικά την αγωνία όσων βλέπουν τη δυστοπία που δημιούργησε η πανδημία. Βρίσκω, βλεδυρό και παθογόνο να χρησιμοποιείται αντιπολιτευτικά η αγωνία αυτή. Και εγώ, οποιοδήποτε σύνολο-απ’ όπου κι αν προέρχεται- επιτίθεται με προσωπική εμπάθεια σε κάποιον, το βάζω αυτομάτως απέναντι μου. Αυτά τα λέω ανεξαρτήτως τής διευθυντικής μου θέσης. Αυτές είναι οι αρχές μου.
Πραγματικά μου φαίνεται αδιανόητο αυτό που έχετε να διαχειριστείτε οι καλλιτέχνες με την αγωνία της επιβίωσης οικονομικά και δημιουργικά, την υποχρέωση να προσαρμοστείτε στις νέες πρωτόγνωρες συνθήκες που καλείστε να εργαστείτε, τις αλλαγές που φέρνει στο παγκόσμιο θέατρο ο κορωνοϊός
Όταν κατακαθίσει ο κονιορτός που επέφερε ο covid-19 και η έκρηξη του θυμικού, ελπίζω να καταλάβουμε ότι, εν μέσω αυτής της τρικυμίας, όλοι είμαστε στο ίδιο καράβι. Να δούμε τα λάθη μας αλλά και τις προοπτικές μας. Θέλω να πιστεύω ότι η νέα γενιά που θα πάρει τη σκυτάλη, θα είναι πιο απαλλαγμένη από μεταπολιτευτικές παθογένειες. Και όλοι μαζί, θα τα καταφέρουμε.
Αν αποφασίζατε για το πρόγραμμα της Επιδαύρου γνωρίζοντας ότι έρχεται η πανδημία, θα επιλέγατε και πάλι να «μιλήσετε» με το κοινό μέσω αυτών των έργων που θα δούμε; («Πέρσες» του Αισχύλου, «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη). Ή θα επιλέγατε έργα που συνομιλούν ευθέως με όσα ζούμε;
Θα έκανα τα «Μαθήματα Πολέμου» που μιλάνε για τον λοιμό και τη Δημοκρατία. Δεν θα έκανα κάποιον τραγικό ποιητή, θα επαναλάμβανα τον Θουκυδίδη και θα πέταγα την μπάλα εκτός γηπέδου, εκεί όπου κατά τη γνώμη μου βρίσκεται το σωστότερο πεδίο. Αφού εκφωνηθεί ο Επιτάφιος του Περικλή που αποθεώνει τη Δημοκρατία, αυτός ο δαίμονας που είναι ο Θουκυδίδης βάζει ως επόμενο κεφάλαιο τον λοιμό. Αν και θα μπορούσαν να περάσουν αρκετά κεφάλαια ώσπου να μας μιλήσει για αυτόν. Όμως, αμέσως μετά την αίγλη βάζει την καταστροφή. Πάντως θέλω να σας πω ότι τους «Πέρσες» θα τους έκανα ακόμα και αν ήξερα για την πανδημία, επειδή είναι τα 2.500 χρόνια από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Το άλλο έργο που θα ανέβαζα όμως, είναι ο «Οιδίπους Τύραννος». Επειδή το έπαιξα πέρυσι θα προσπαθούσα να βρω έναν νέο τρόπο να ξαναγίνει. Δεν νομίζω άλλωστε ότι «εξεμέτρησε το ζην» της, αυτή η παράσταση. Γιατί και εκεί έχουμε λοιμό, καταστροφή και πάνω σε αυτή την καταστροφή δοκιμάζεται ο ηγέτης.
Πόσο άλλαξε τον σχεδιασμό σας ο κορωνοϊός;
Ανέλαβα με αυτή την απότομη αλλαγή που γίνεται όταν φεύγει ένας διευθυντής, αλλά είχα τη μοναδικότητα ότι ανέλαβα Σεπτέμβριο λίγο πριν αρχίσουν οι παραστάσεις και έπρεπε να τρέξω με τους συνεργάτες μου να σχεδιάσουμε το ρεπερτόριο της δικής μου διεύθυνσης. Αυτό ήταν το πρώτο σταυρόλεξο που έπρεπε να λύσουμε και αφού κάναμε τον σχεδιασμό ήρθε ο Αρμαγεδδών και μου είπε τώρα κάντε άλλο σχεδιασμό. Ο σχεδιασμός ενός κρατικού θεάτρου δεν γίνεται μόνο με οράματα, αλλά συνεκτιμώντας τα οικονομικά, τα εργασιακά, τις συλλογικές συμβάσεις. Οι καλλιτεχνικές επιλογές άπτονται αυτών των στοιχείων και πλέον των προδιαγραφών του covid-19. O σχεδιασμός μου επανακαθορίστηκε αλλά θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον.
Ουσιαστικά λοιπόν θα δούμε στο πρώτο μέρος της σεζόν παραστάσεις που είχε σχεδιάσει η προηγούμενη καλλιτεχνική διεύθυνση (Στάθης Λιβαθινός) οι οποίες δεν προχώρησαν ή σταμάτησαν πρόωρα λόγω κορωνοϊού και την πραγματική σφραγίδα της καλλιτεχνικής διεύθυνσης Δημήτρη Λιγνάδη θα την δούμε από το 2021.
Αυτό είναι αλήθεια. Από το 2021. Από εκεί που είχαμε τρία χρόνια θητεία ουσιαστικά έχουμε ενάμιση (γελάει).
Είναι σχεδόν ένας μήνας που έχουν αρχίσει οι πρόβες για τους «Πέρσες» που σκηνοθετείτε. Πώς είναι να κάνεις θέατρο χωρίς να μπορείς καλά-καλά να αρπάξεις τον άλλο από τον ώμο, κρατώντας μέτρα σωματικής απόστασης;
Είναι δύσκολο αλλά και πολύ ενδιαφέρον. Επιστρέφω στην πρώτη σας ερώτηση για να σας πω ότι είμαι μαθημένος σχεδόν διαστροφικά να διαχειρίζομαι στη ζωή τα δύσκολα. Με τα εύκολα δεν τα πάω καλά και αυτό δυστυχώς έχει αντίκτυπο και στην προσωπική μου ζωή. Δεν είχε ποτέ η ζωή μου κάποια ειρήνη γιατί πάντα θεωρούσα ότι όλα βρίσκονται σε πολεμική φάση. Αυτό με κάνει να είμαι πάντα ένας ανήσυχος άνθρωπος και δεν το λέω ποιητικά, με ενοχλεί που είμαι έτσι. Θέλω να πω λοιπόν ότι για εμένα είναι δύσκολο να ετοιμάζουμε παραστάσεις με τα δεδομένα του covid-19 αλλά δεν είναι ακατόρθωτο. Όπως πρόκληση είναι η πανδημία, όπως πρόκληση είναι και η στρατηγική τού τι θα γίνει με το Εθνικό Θέατρο υπό αυτές τις συνθήκες, όπως πρόκληση είναι και στην κουβέντα μας αυτή να αποτυπώσω ξεκάθαρα ποιες είναι οι θέσεις μου.
Εχετε υπολογίσει ποιες θα είναι οι οικονομικές απώλειες, οι απώλειες στα έσοδα που θα έχετε λόγω κορωνοϊού;
Ένα εκατομμύριο ευρώ απώλειες από τα έσοδα (εισιτήρια, πωλητήρια κλπ) αν συνεχιστεί αυτή τη κατάσταση ως και τον Δεκέμβριο. Και φυσικά υπάρχει πάντα το ζωτικής σημασίας αίτημα για αύξηση της επιχορήγησης. Ούτως ώστε το Εθνικό να μπορεί αφ’ενός να επιβιώσει και αφ’ετέρου να ανταποκριθεί άμεσα σε οποιαδήποτε αναπτυξιακή πρωτοβουλία της Πολιτείας. Ναι, χρειαζόμαστε άμεσα χρήματα. Για να μπορέσουμε να... σταματήσουμε να τα χρειαζόμαστε! Δεν πιστεύω σε μια αέναη εμβαλωματική πολιτική από την Πολιτεία. Προσβλέπω η στήριξη να έχει σε μια ισχυρή αναπτυξιακή διάσταση. Και είμαι σίγουρος πως και το ΥΠ.ΠΟ.Α έχει αυτή την κατεύθυνση.
Πότε και πώς θέλετε να επιστρέψετε ο ίδιος στη σκηνή, ως ηθοποιός;
Α, θέλω να αργήσω λίγο. Θέλω να επιστέψω με μια κωμωδία, πώς λέμε «γέλιο, γέλιο, γέλιο». Προς το παρόν έχω αυτό τον δύσκολο ρόλο που λέγεται καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. Ρόλος και αυτός.
Η φράση από τους «Πέρσες» που δεν σας βγαίνει από το μυαλό αυτές τις μέρες;
Λυπάμαι δεν θα πω κάτι πρωτότυπο. Η φράση όμως είναι η «νυν υπέρ πάντων αγών».
Δεν φοβάστε ότι θα σας κατηγορήσουν για αρχαιολαγνεία, για μια εμμονή με το εθνικό;
Δεν με ενδιαφέρει καθόλου η φοβικότητα πλέον. Κάποιες αρχές που έχω είναι πολύ πιο ισχυρές από τους φόβους μου. Και σε όποιον αρέσουμε.