Με τις «Νεφέλες» που σκηνοθετεί να παρουσιάζονται την Παρασκευή και το Σάββατο στην Επίδαυρο, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Καραντζάς μας οδηγεί στα μυστικά του μοναδικού αριστοφανικού έργου που τελειώνει με θάνατο και καταστροφή.
Βρίσκεται στην Επίδαυρο από τη Δευτέρα ο σκηνοθέτης Δημήτρης Καραντζάς, (μετά από μια μακρά περιοδεία που έχει ήδη αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές και έχει σημειώσει sold out), και ετοιμάζεται μαζί με την dream team ηθοποιών που έχει συγκεντρώσει να παρουσιάσει τις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη. Εκεί που μόλις 25 ετών, πριν από έξι χρόνια, είχε παρουσιάσει την «Ελένη». Εξι πυκνά χρόνια μετά, σαν δυο ζωές μαζί, ο Καραντζάς παραδίδει τη δική του ανάγνωση για τις «Νεφέλες» που είναι βαθιά υπαρξιακή, με στοιχεία δράματος και αναζήτησης και με το χιούμορ να δρα σαν ζεστό αίμα στις φλέβες της σκηνής. Τίποτα δεν εκβιάζεται. Ολα τα ερωτήματα ανοίγουν, σαν τις πόρτες στο σκηνικό του, για να απαντηθούν από τον θεατή. Ο Δημήτρης Καραντζάς περιγράφει στο iefimerida, σε πρώτο λόγο, όσα δούμε και κυρίως τα «γιατί» πίσω από επιλογές του.
«Οι Νεφέλες είναι μυστήρια πλάσματα. Την ίδια στιγμή που είναι ελκυστικά, είναι και απόμακρα όντα. Όταν βγαίνουν όλες μαζί , δημιουργούν σκηνικά μια παραδοξότητα για το τι είναι αυτό το σύμπαν. Οπως λέει ο Σωκράτης, τα σύννεφα είναι οι πιθανότητες για αυτό που θες να δεις. Γίνονται ό,τι θελήσεις. Τα πάντα. Περιγράφει τις λειτουργίες τους, που μπορούν να είναι από την πιο σκληρή μέχρι την πιο τρυφερή. Ενώ οι Νεφέλες μοιάζουν με το απόλυτο πεδίο ελευθερίας και της βοήθειας που χρειάζεται ο Στρεψιάδης, καταλήγουν να του κάνουν το πιο σκληρό παιχνίδι. Τον οδηγούν στην ύβρη, στην αλαζονεία, μέχρι να τον εγκαταλείψουν. Με τον ίδιο τρόπο που και ένα φυσικό φαινόμενο μπορεί να έχει και αδυσώπητο, σκληρό ή απίστευτα όμορφο και συναισθηματικό».
Ο Σωκράτης και η τραγωδία της Χαλκιδικής
«Οταν πήγαμε την παράσταση στη Θεσσαλονίκη και στην Καβάλα έβρεχε καταρρακτωδώς και βλέπαμε σμήνη πουλιών και κοράκια να πετάνε μανιωδώς. Το βράδυ δε που έγινε η τραγωδία στη Χαλκιδική, κάναμε πρόβες και βλέπαμε τρομακτικούς κεραυνούς και το φαινόμενο να εξελίσσεται στο βάθος. Tην επόμενη μέρα, και ενώ ήδη γνωρίζαμε για τους νεκρούς, αναρωτιόμασταν πώς θα βγούμε να πούμε τα λόγια του έργου. Υπάρχει μια ολόκληρη διδασκαλία για το πώς έρχεται ο κεραυνός, ποιους χτυπάει και γιατί. Πιο μετά, υπάρχει μια κατάρα από τα σύννεφα για το κακό που μπορούν να προκαλέσουν. Αναρωτιόμασταν πως θα πούμε στη Θεσσαλονίκη αυτά τα λόγια ενώ δίπλα, στη Χαλκιδική έχουν πεθάνει άνθρωποι από ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο».
«Ο Νίκος Καραθάνος που υποδύεται τον Σωκράτη, από ένα πολύ ψηλό σημείο του σκηνικού κάνει μια πεντάλεπτη επίκληση στα σύννεφα. Λέει: «Κύριε και δεσπότη απροσμέτρητε εσύ που κρατάς τη γη στην αγκαλιά σου και εσείς Νεφέλες φωτεινές, σεβαστές θεές του κεραυνού και της βροντής σηκωθείτε, φανερωθείτε μες την αιώρησή σας, δειχτείτε στον φροντιστή σας». Οταν το έλεγε αυτό την ώρα που στο βάθος ήταν σε απόλυτη εξέλιξη το φαινόμενο των κεραυνών, είχαμε την αίσθηση ότι βρισκόμαστε σε μια πολύ παράδοξη επικοινωνία, που δεν ήταν μεταφυσική, αλλά φυσική. Την ίδια στιγμή ήταν σαν η φύση να αντιδρούσε σε αυτό που λέγαμε».
Το δίκαιο και το άδικο
«Το ίδιο το έργο θέτει με βαθύ τρόπο το ερώτημα περί δικαίου και αδίκου. Ο άδικος λόγος κερδίζει και αυτό είναι η καταστροφή του Στρεψιάδη. Είναι το μόνο αριστοφανικό έργο που καταλήγει σε καταστροφή και θάνατο. Επίσης είναι σπουδαίο ότι ενώ το έργο γράφτηκε για να διακωμωδήσει τον Σωκράτη, ο Αριστοφάνης μπαίνει τόσο βαθιά σε αυτόν που είναι σαν να απορεί και ο ίδιος για τα ερωτήματά που έθεσε ο φιλόσοφος. Είναι σχεδόν υπαρξιακό. Καταλήγει με τον Σωκράτη να πεθαίνει και τον Στρεψιάδη να καίγεται. Ετσι και ο κόσμος της σοφίας, αλλά και ο κόσμος της αλαζονείας καταστρέφονται. Και τότε οι Νεφέλες φεύγουν λέγοντας, «αρκετά παίξαμε για σήμερα. Προκαλέσαμε αυτό που θέλαμε για σήμερα». Είναι σαν να στέκονται απέναντι σε έναν καθρέπτη που τους δείχνει τα άκρα που θέλουν να φτάσουν. Στο θέατρο των Φιλίππων άκουσα έναν θεατή να λέει την ώρα που έφευγε ο χορός, ότι είναι σαν τις μάγισσες του Μάκβεθ. Δεν το είχα σκεφθεί ποτέ. Καταλαβαίνω όμως την αντιστοιχία: είναι αυτές που του υπόσχονται πράγματα, που τον σπρώχνουν να τα κάνει και μετά τον εγκαταλείπουν. Το βρίσκω φοβερό».
Σαν να έχεις δει τραγωδία
«Εχει απόλυτη ελευθερία αυτό το έργο. Ανοίγει πολλούς δρόμους με τρομερό χιούμορ. Και όμως, στο τέλος μένεις μετέωρος σαν να έχεις δει μια τραγωδία. Για αυτό τον λόγο το σκηνικό μοιάζει σαν να ανοίγεις διαρκώς νέους δρόμους. Είναι σαν ένα κουτί που ανακαλύπτεις συνεχώς καινούριες θύρες και σου δείχνει αν ανοίξεις μια πόρτα σε τι χάος μπορείς να βρεθείς. Ο,τι βγαίνει στη σκηνή ξερνιέται σχεδόν μέσα από τα έγκατα του κουτιού».
Ο Καραθάνος ως Σωκράτης και η πρώτη φορά της Καραμπέτη
«Το πρώτο ερώτημα που είχα όταν άρχισα να ασχολούμαι με το έργο είναι πώς θα μπορέσει ο Σωκράτης να μην είναι απλώς μια σάτιρα, αλλά να ανοίξει δρόμους. Με τα λόγια του Σωκράτη – που έχουν από κάτι τρομερά καυστικό και κωμικό μέχρι κάτι τρομερά λυρικό και στοχαστικό και παράλληλα κάτι τρομερά ζεστό και αλληγορικό- προσπαθώ να δομήσω και τις Νεφέλες. Ο Νίκος Καραθάνος είναι ο πρώτος που σκέφτηκα αμέσως για τον Σωκράτη γιατί ως σκηνοθέτης και ηθοποιός εμπεριέχει όλα αυτά που περιέγραψα πριν λίγο για τα λόγια του Σωκράτη. Eίμαι πανευτυχής που συνεργαζόμαστε».
«Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη κάνει για πρώτη φορά Αριστοφάνη. Της πάει πάρα πολύ, πρέπει να σου πω. Η Καρυοφυλλιά λέει ότι το χιούμορ είναι κάτι που δεν έχει διαχειριστεί πάρα πολύ σκηνικά. Μόνο αν το πάρεις απολύτως προσωπικά και σοβαρά το χιούμορ είναι σημαντικό κατά τη γνώμη μου. Ποτέ δεν μου φαίνεται αστείο το χιούμορ με το κλείσιμο του ματιού. Η Καρυοφυλλιά έχει πάρει τόσο προσωπικά το κομμάτι του δίκαιου λόγου, από τα ίδια τα επιχειρήματα και την ακρότητα της υπεράσπισης, που καταλήγει να είναι τρομερά κωμικά αυτό που συμβαίνει».
Μετά την Επίδαυρο
«Είναι η δεύτερη φορά που έρχεται παράστασή μου στην Επίδαυρο. Η πρώτη ήταν το 2014, η «Ελένη». Ημουν 25 ετών. Θυμάμαι είχα κάνει το λάθος να κάθομαι χαμηλά. Δεν θα το ξανακάνω! Χαμηλά νιώθεις να έρχεται πάνω σου, από πίσω, όλη η ενέργεια των χιλιάδων θεατών. Θυμάμαι μάλιστα τότε είχε γίνει μια επερώτηση στη Βουλή με πια κριτήρια δίνεται την Επίδαυρο σε άγνωστους νέους καλλιτέχνες. Από τότε δεν έχω σκηνοθετήσει -έχει μεσολαβήσει η μικρή Επίδαυρος».
«Οι Νεφέλες μετά την Επίδαυρο θα έρθουν στην Αθήνα, τον Σεπτέμβριο. Και μετά θα ξεκουραστώ. Θα ξαναμπώ σε πρόβες τον Νοέμβριο. Θα κάνω στο θέατρο Βεάκη τις «Τρεις Αδελφές» του Τσέχοφ με τους Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Μαρία Κεχαγιόγλου, Χρήστο Λούλη, Ορφέα Αυγουστίδη, Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη, Υβόννη Μαλτέζου, Αιμίλιο Χειλάκη, Αθηνά Μαξίμου, Σύρμω Κεκέ, Γιάννη Κλίνη, Αινεία Τσαμάτη... Θα ανέβει τέλος Γενάρη και θα πάει μέχρι τέλος της σεζόν. Και μετά σκηνοθετώ για την Λυρική την «Πάπισσα Ιωάννα» του Ροϊδη σε σύνθεση Γιώργου Βασιλαντωνάκη και με το εξαιρετικό λιμπρέτο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη».