Έχει φωτογραφίσει τους πιο ισχυρούς ηγέτες στον κόσμο και άλλες εμβληματικές προσωπικότητες της εποχής μας.
Σε αυτά τα χαρακτηριστικά φωτογραφικά πορτρέτα του «κρύβεται» και η Ελλάδα που θυμάται ως παιδί: τα λευκά σπίτια της Πάρου και τα φωτοστέφανα των εκκλησιαστικών εικόνων. «Οι Λεύκες της Πάρου βρήκαν μέσα από τη δουλειά μου τον δρόμο μέχρι τους πιο ισχυρούς διαδρόμους του κόσμου», λέει χαρακτηριστικά. Σήμερα, ο ελληνικής καταγωγής διάσημος φωτογράφος Platon παραδίδει στο κοινό μια ταινία μικρού μήκους αφιερωμένη στους πρόσφυγες, θέλοντας να μιλήσει και πάλι για μια υπέρτατη ελληνική αξία: τη φιλοξενία.
Ο Platon (Πλάτων Αντωνίου είναι το πλήρες όνομά του) είναι ένας από τους πιο διάσημους φωτογράφους πορτρέτων στον κόσμο. Έχει φωτογραφίσει περισσότερους παγκόσμιους ηγέτες από οποιονδήποτε άλλον στην ιστορία: από τον Μπιλ Κλίντον, τον πρώτο Αμερικανό πρόεδρο που φωτογράφισε πριν ακολουθήσουν και όλοι οι διάδοχοι του, μέχρι τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Μουαμάρ Καντάφι. «Πέρασα τη ζωή μου προσπαθώντας να δημιουργήσω γέφυρες», επισημαίνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Γεννήθηκε στο Λονδίνο, αλλά έζησε τα πρώτα οκτώ χρόνια της ζωής του στην Ελλάδα. Ο Έλληνας πατέρας του ήταν αρχιτέκτονας και δούλεψε τα χρόνια εκείνα δίπλα στον πρωτοπόρο, Κωνσταντίνο Δοξιάδη. Κατά τα χρόνια της παραμονής τους στην Ελλάδα, ο Platon και οι γονείς του περνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στο χωριό Λεύκες της Πάρου.
Η ελληνική καταγωγή του έχει επηρεάσει τον Platon στον τρόπο που σκέφτεται, αλλά και στις δημιουργίες του, όπως παραδέχεται ο ίδιος. «Στην Ελλάδα έμαθα να είμαι φιλόξενος και θερμός», λέει χαρακτηριστικά. «Υπάρχει μια ζεστασιά που πηγάζει από την ελληνική κουλτούρα και πάνω από όλα, είναι η ευκαιρία να συμπεριφερθείς σε κάποιον που δεν ξέρεις ως φιλοξενούμενο παρά ως ξένο. Αυτό έχει αποτελέσει κεντρικό θέμα στο έργο μου ως φωτογράφου».
Ταινία φόρος τιμής στην Ελλάδα
Αυτή η υποδοχή των ανθρώπων ως φιλοξενούμενων στην Πάρο, αλλά και η συνάντησή του με τον Ύπατο Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Φίλιπο Γκράντι, τον ενέπνευσαν στην ταινία «Portrait of a Stranger» («Το πορτρέτο ενός ξένου»). «Η ταινία αποτελεί έναν φόρο τιμής στην Ελλάδα, στους ανθρώπους στα χωριά που αντιμετωπίζουν τους ξένους όχι ως ξένους αλλά ως φιλοξενούμενους. Παραδοσιακά, η ελληνική φιλοξενία είναι διάσημη σε όλο τον κόσμο και είμαι Έλληνας, οπότε προσκάλεσα πολλούς πρόσφυγες να έρθουν στα στούντιο που έστησα σε διαφορετικά μέρη και να μου πουν τις ιστορίες τους», επισημαίνει ο Platon.
Η ταινία, που γυρίστηκε σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και πρωτοπαρουσιάστηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα «Movies that Matter» στη Χάγη, αποτελεί μια ολιστική πολυμεσική εμπειρία συνδυάζοντας τον κινηματογράφο και τη φωτογραφία. Περιλαμβάνει πορτρέτα και συνεντεύξεις με περισσότερους από 20 πρόσφυγες, οι οποίοι ζουν σε διαφορετικά μέρη του κόσμου, αναζητώντας την ελευθερία, την ασφάλεια και τον σεβασμό. Οι πρόσφυγες έχουν διαφορετικές ηλικίες, εθνικότητες και χώρες προέλευσης, στοιχεία τα οποία συχνά δεν αναφέρονται στην ταινία, προκειμένου να μπορέσει ο θεατής να δει πέρα από τις διαχωριστικές γραμμές και να δώσει έμφαση στις κοινές πανανθρώπινες αξίες.
«Είχαμε ειλικρινείς συζητήσεις», θυμάται ο Platon, «όχι για πολιτική, όχι για τις λεπτομέρειες του ταξιδιού τους. Δεν τους ρώτησα ούτε καν από πού κατάγονται. Ήταν μια συζήτηση για αξίες, ελπίδες και όνειρα, για το τι είναι κουράγιο, πώς μπορείς να είσαι ένας καλός ηγέτης, πόσο σημαντική είναι η συμπόνια». Όπως προσθέτει, «ήθελα να απομακρυνθώ από το σύστημα που όλοι χρησιμοποιούμε για να επικοινωνήσουμε, ποιος είμαι, τι ψηφίζω, σε ποια θρησκεία πιστεύω, τι φύλο είμαι. Υπάρχουν τόσοι τρόποι να διαχωρίσεις την παγκόσμια κοινωνία μας. Εάν όμως όλοι συντονιστούμε σε μια υψηλότερη συχνότητα, αυτοί οι διαχωρισμοί παύουν να υπάρχουν. Είναι η παγκόσμια συχνότητα της ανθρωπότητας».
Ο ίδιος χαρακτηρίζει τον εαυτό του «πολύ προνομιούχο» που είχε την ευκαιρία να κάνει αυτές τις συζητήσεις με τους πρόσφυγες. Όπως τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «μέσα στα χρόνια είχα πολλές προνομιακές αλληλεπιδράσεις με τους πιο ισχυρούς ανθρώπους στην κόσμο και αισθάνομαι πολύ τυχερός που είχα αυτές τις συζητήσεις μαζί τους. Ωστόσο, μπορώ να σας πω ειλικρινά ότι έμαθα περισσότερα για την ηγετική ικανότητα και τη συμπόνια μιλώντας με τους φίλους μου που είναι πρόσφυγες από ό,τι μιλώντας με οποιονδήποτε παγκόσμιο ηγέτη».
Η ευαισθητοποίηση του Platon για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο αρχίζει πολύ πριν τη δημιουργία της ταινίας για τους πρόσφυγες. Το 2009 συνεργάστηκε με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) για να παρουσιάσει όσους αγωνίζονται για ισότητα και δικαιοσύνη σε όλο τον κόσμο. Τέσσερα χρόνια αργότερα ίδρυσε το μη κερδοσκοπικό ίδρυμα «The People's Portfolio» που χρησιμοποιεί την αφήγηση για να καταπολεμήσει την κοινωνική αδικία και να ευαισθητοποιήσει το κοινό στην υποστήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ανάμεσα στις ιστορίες που έχει παρουσιάσει, είναι αυτές των γυναικών που έχουν υποστεί βία στο Κονγκό, τις οικογένειες μεταναστών που χωρίστηκαν στα σύνορα των ΗΠΑ και τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως.
Οι Λεύκες στα πορτρέτα του Platon
Η μετανάστευση αποτελεί βίωμα και του ίδιου του Platon. Σε ηλικία οκτώ ετών μετακόμισε με τους γονείς του και πάλι στο Λονδίνο, όπου μεγαλώνοντας είχε την ευκαιρία να σπουδάσει στο φημισμένο κολέγιο St. Martin's. Στη συνέχεια βρέθηκε στην Αμερική έπειτα από πρόσκληση του Τζον Κένεντι Τζούνιορ για να δουλέψει στο περιοδικό George. Από τότε συνεργάστηκε με τα μεγαλύτερα περιοδικά: New Yorker, Rolling Stone, Vanity Fair και Esquire. Επίσης, έχει φωτογραφίσει πάνω από 30 εξώφυλλα για το περιοδικό TIME και είναι βραβευμένος με το World Press Photo. Το έργο του έχει παρουσιαστεί σε ένα από τα επεισόδια της σειρά ντοκιμαντέρ «Αbstract: The Art of Design» στο Netflix.
Όλη η δουλειά του, εξομολογείται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, είναι εμπνευσμένη από τις μνήμες του από την Ελλάδα. Το λευκό φόντο στα ασπρόμαυρα πορτρέτα, που αποτελούν σήμα κατατεθέν του έργου του, «αποτελεί φόρο τιμής στα λευκά σπίτια στις Λεύκες της Πάρου, θεμελιώδη φόρο τιμής στην κουλτούρα μου». Τα έγχρωμα πορτρέτα του συχνά πλαισιώνονται από μια μπλε λάμψη και αποτελούν και αυτά «φόρο τιμής στις εικόνες που έβλεπα στις εκκλησίες ως παιδί και το φωτοστέφανο γύρω από κάθε μορφή». Όπως προσθέτει χαρακτηριστικά, «με αυτό τον τρόπο, οι Λεύκες βρήκαν μέσα από τη δουλειά μου τον δρόμο ως τους πιο ισχυρούς διαδρόμους του κόσμου. Είμαι πολύ τυχερός που είμαι Έλληνας, έτσι νιώθω».
Η συνομιλία μας μαζί του έγινε μόλις λίγες ώρες πριν αναχωρήσει από τη Νέα Υόρκη για την Ελλάδα «για να γυρίσω σπίτι», όπως είπε από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής. Έχει στα σκαριά άλλη μία ταινία μικρού μήκους, αυτή τη φορά αφιερωμένη στους ανθρώπους που ζουν στα χωριά της Πάρου και δηλώνει ενθουσιασμένος γι' αυτήν: «Τραβώ φωτογραφίες στην Ελλάδα από τότε που ήμουν έφηβος. Κάθε φορά που γυρνούσα στο σπίτι φωτογράφιζα τις γιαγιάδες, τους παππούδες, τον φούρναρη, τους ψαράδες. Οπότε έχω ένα απίστευτο αρχείο από πορτρέτα ενός πολιτισμού που κάπως έχει εξαφανιστεί και γυρίζω πίσω με την ομάδα μου για να κάνουμε μια ταινία που θα περιλαμβάνει και αυτές τις φωτογραφίες. Σαν ένα ποίημα αγάπης για τον ελληνικό πολιτισμό».
Σ.Σ. Επισυνάπτεται φωτογραφία του Platon, την οποία παραχώρησε ο ίδιος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για χρήση, καθώς και φωτογραφίες από την ταινία «Portraits of a Stranger» (Credit: © Platon/UNHCR)