Η ιστορία της μόδας, η κατασκευή της, μετακινήθηκε αναπόδραστα στο Παρίσι μέσα στις λάσπες του οίκου Balenciaga. Δυστοπία, σκοτάδι, εξοπλισμός επιβολής και επιβίωσης. Ο Κωνσταντίνος Ρήγος και η Εύα Μανιδάκη μιλούν για το σόου που άλλαξε σε 20 λεπτά τη μόδα.
«Αυτά στα οποία δίνω μορφή κατά τη διάρκεια της μέρας είναι μόνο το 1% αυτών που έχω δει μέσα στα σκοτάδια». Η φράση του E.M Escher για τον σκοτεινό εικαστικό κόσμο που δημιούργησε, μοιάζει να βρίσκει τη συνέχειά της, με μια ανατροπή, μέσα από τον κόσμο της μόδας. Τα σκοτάδια έρχονται στο προσκήνιο, το φως υποχωρεί στο 1% και τα πάντα τυλίγονται στη λάσπη.
Ο Demna, ο καλλιτεχνικός διευθυντής και σχεδιαστής του οίκου Balenciaga, έριξε 275 κυβικά μέτρα μαύρης λάσπης μέσα σε ένα συνεδριακό κέντρο στα προάστια του Παρισιού, στο γιγαντιαίο Parc des Exposition de Villepinte. Λάσπη που έφτασε από ένα έλος στη Γαλλία και κάλυψε τους τοίχους, σχημάτισε λόφους στο δάπεδο, έσταζε από μία τεράστια ταΐστρα, άγγιξε τις, αξίας δεκάδων χιλιάδων ευρώ, δημιουργίες του και έγιναν το μανιφέστο του. O σημαντικός εικαστικός Santiago Sierra δημιούργησε αυτό τον δυστοπικό κόσμο για τη συλλογή SS23.
Η ροζ χιλιομασημένη τσιχλόφουσκα της μόδας έσκασε
Ισως, τελικά, να είναι αυτό το σόου, το μανιφέστο όχι μόνο του Balenciaga, αλλά ολόκληρης της εποχής. Όλα τα υπόλοιπα σόου στο Παρίσι ξαφνικά έμοιαζαν με μια ροζ τσιχλόφουσκα που μασήθηκε για ώρες, μέρες, χρόνια, έχασε το χρώμα, τη γεύση της και έσκασε στα μούτρα μας. Πώς μπορείς να καμώνεσαι κάτι άλλο, τη στιγμή που ο πόλεμος μαίνεται στην Ουκρανία, η Ευρώπη απειλείται με σκοτάδι και κρύο λόγω της ενεργειακής κρίσης, στο Ιράν δεκάδες νεκροί πέφτουν κάθε μέρα στο δρόμο, στη Μόσχα οι νέοι καταδιώκονται για να πειστούν να πάνε στο μέτωπο του πολέμου, η Κορέα κάνει δοκιμές με πυρηνικά.
«Μισώ τα κουτιά και μισώ τις ταμπέλες και μισώ να μου βάζουν ταμπέλες και να με τοποθετούν σε συγκεκριμένα κουτιά. Η κοινωνία, το ίντερνετ και ο κόσμος αγαπούν να το κάνουν αυτό, διότι έτσι αισθάνονται ασφαλείς», γράφει ο Demna στο σημείωμα που περίμενε τους έκπληκτους καλεσμένους στη θέση τους. «Χρειάζεται να έχεις κουράγιο και επιμονή για να βρεις την πραγματική σου ταυτότητα, ποιος πραγματικά είσαι. Κάθε μέρα είναι ένα πεδίο μάχης προκειμένου να υπερασπιστείς τη μοναδική σου ταυτότητα. Και όσο περισσότερο προσπαθείς να είσαι ο εαυτός σου, τόσο περισσότερο σε γρονθοκοπούν στο πρόσωπο. Πόσο σπουδαίο είναι όμως να είσαι διαφορετικός από τους άλλους».
Περπάτα σαν Ατλας, με το βάρος του κόσμου στους ώμους
Ο Ye (Κάνιε Γουεστ) εμφανίζεται ντυμένος με ένα τεράστιο μπουφάν που μοιάζει με αστυνομικό εξοπλισμό, φοράει βαριές μπότες, κουκούλα, καπέλο και έχει μελανιές στο πρόσωπο. Οι μπουνιές για τις οποίες μιλά ο Demna; Τα μοντέλα του περπατούν λες και έχουν όλο το βάρος του κόσμου στους ώμους τους, σαν σύγχρονοι Ατλαντες, ντυμένα με ρούχα που παραπέμπουν σε πεδία μάχης, σε ένα τοπίο απολύτως δυστοπικό... Σκισμένα, με λωρίδες υφάσματος να ακολουθούν το δικό τους δρόμο, τεράστιες τσάντες ενσωματωμένες στα μανίκια. Το μπαλόνι της πολύχρωμης, ανέμελης, πέραν του κόσμου τούτου μόδας, έσπασε. Και γέμισε το Παρίσι με λάσπη. Θεραπευτική άραγε;
Αυτό που συνέβη στο Παρίσι, στο σόου του Balenciaga, ξεπερνά τη μόδα, αφορά την τέχνη, αφορά τον τρόπο που ο πολιτισμός μπορεί να μιλήσει για αυτό που συμβαίνει στον κόσμο σήμερα, χωρίς καλλωπιστικά τεχνάσματα.
«Post-apocalyptic σκηνικό με το άρωμα της βρεγμένης γης ως μια υπενθύμιση του τέλους!», μου λέει η Εύα Μανιδάκη. Κορυφαία Ελληνίδα σκηνογράφος και αρχιτέκτων, έχει δώσει μορφή, έχει δώσει το κέλυφος, τη σκηνική γλώσσα για να συνομιλήσει το κοινό με τεράστια έργα του παγκόσμιου θεάτρου και φυσικά της όπερας. Ζήτησα τη γνώμη της για αυτό που είδε.
Ο νέος τόπος-τοπίο που ξεκλειδώνει την ανησυχία
«Η αποθήκη όπου διεξήχθη η επίδειξη της Balenciaga στην Εβδομάδα Μόδας στο Παρίσι, μετατράπηκε σε ένα δυστοπικό πεδίο πολέμου γεμάτο λάσπη και κρατήρες παρουσιάζοντας κάτι απόκοσμα οικείο και ταυτόχρονα επίφοβο και μελλοντικό, φτιαγμένο από τον βαθιά πολιτικό καλλιτέχνη Santiago Sierra και την εικαστικό Sissel Toolas η οποία δημιούργησε το άρωμα του show. Η ανάμειξη της εικόνας ενός πεδίου μάχης με μια γνώριμη και όμορφη μυρωδιά αυτής της βρεγμένης γης μας μεταφέρει σε έναν Τόπο -τοπίο, που δεν είναι ή δεν θα είναι κάτι τελείως άγνωστο. Μας ξεκλειδώνει την Ανησυχία…», περιγράφει με μοναδικό τρόπο η Εύα Μανιδάκη.
«Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Balenciaga, o Demna, μεταφέροντας το προσωπικό του βίωμα από τον πόλεμο και ταυτόχρονα κοιτάζοντας σε παγκόσμια κλίμακα, μας οδηγεί στα έγκατα της αλήθειας δημιουργώντας κάτι παραπάνω από ένα provocative show, τοποθετεί την ίδια τη μόδα στα πλαίσια της ζωής. Είναι σαν μια υπενθύμιση πως η μόδα ανήκει στις καλλιτεχνικές δράσεις, όταν είναι ειλικρινής, όταν μετακινεί το βλέμμα, ξεπερνάει τις νόρμες του θεάματος, τους κανόνες ενός fashion show και μεταμορφώνεται σε βαθύ προβληματισμό για το τώρα και το μετά», καταλήγει.
Ποιος έχει ανάγκη, ακόμα, το μεγαλείο;
Η ιέρεια της μόδας, η εκκεντρική Σούζι Μένκες, έχοντας δει πριν το σόου της Balenciaga, αυτό του οίκου Givency, το πρώτο του νέου του καλλιτεχνικού διευθυντή Mathew M. Williams, έμοιαζε κάπως σοκαρισμένη με τα τζιν και τη φόρμα των ρούχων του Williams. «To “μεγαλείο” μοιάζει με άγνωστη λέξη στον μοντέρνο κόσμο. Αλλά μερικές φορές μπορεί να αρμόζει». Ακολούθησε το σόου του Balenciaga που μάλλον άφωνη δεν σχολίασε στο Instagram της ανεβάζοντας απλά εικόνες. Ποιο είναι άραγε αυτό το μεγαλείο, στον σημερινό κόσμο. Γιατί η μόδα, η Τέχνη να είναι τα παραισθησιογόνα μας;
Τι νόημα έχει να ευαγγελίζεσαι το ανέμελο και άτρωτο όταν κάθε μέρα στις οθόνες, τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, στα σάιτ, εικόνες πόνου, καταστροφής, θανάτου, πολέμου κακοποίησης ξεχειλίζουν; Στις πρώτες σειρές, οι καλεσμένοι με τις πανάκριβες δημιουργίες έτρεμαν μήπως πεταχτεί λάσπη επάνω τους -πώς μπορείς να μένεις ανέγγιχτος, άσπιλος σε έναν κόσμο που καταρρέει; Ο Demna δεν χαρίστηκε ούτε σε αυτούς, τους επιδραστικούς, τους πελάτες -που στη συνέχεια θα πληρώσουν φυσικά υπερβολικά ποσά για μια τσάντα που μοιάζει με σακούλα απορριμμάτων ή για τα υπερφυσικά μεγάλα t shirt. Πώς το λένε; Κάποια από τα χρήματα της μόδας είναι βρώμικα…
Εφευρίσκοντας νέες ομορφιές
«Η παλιά φρουρά πληρώνει με αίμα. Όχι το δικό τους όμως. Εφευρίσκουμε νέες ομορφιές» λέει ο σπουδαίος κριτικός τέχνης Jerry Saltz για το σόου του Balenciaga. «Αυτή την ώρα η Ρωσία και η Δύση δίνουν έναν πόλεμο δια αντιπροσώπων με τα σώματα των Ουκρανών και των φτωχών. Αυτή τη στιγμή δέκα ψεύτικοι πόλεμοι βρίσκονται σε εξέλιξη ανάμεσα σε αυτούς που έχουν μικρή εξουσία και αυτούς που έχουν μεγάλη εξουσία, χρήματα και την υποστήριξη των media. Φτιάχνουν μόνο νεκροταφεία. Ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον. Το σόου ήταν ένας πυρήνας ευχαρίστησης και γνώσης και προσωρινής εσωτερικής απελευθέρωσης» καταλήγει ο Saltz.
Ο ίδιος ο Demna έγραψε ότι το σόου είμαι μια μεταφορά για το σκάψιμο που πρέπει να κάνεις για να φτάσεις στην αλήθεια και να είσαι προσγειωμένος. Ας είμαστε όποιοι θέλουμε και ας κάνουμε έρωτα όχι πόλεμο, καταλήγει.
«Μεταφυσικό ποπ. Διάλυση». Ο σκηνοθέτης, χορογράφος, γνωστός εικονοκλάστης, διευθυντής του Μπαλέτου της Λυρικής Κωνσταντίνος Ρήγος ενθουσιάστηκε με το σόου του Demna. «Αγριότητα. Εγκλωβισμός. Μονόδρομος. Αναζήτηση μιας κατεύθυνσης που περνά μέσα από την καταστροφή που βιώνουμε καθημερινά», μου λέει. Η ένταση του σόου μοιάζει να πυροδοτεί λέξεις-εικόνες.
«Η ταινία Stalker συναντά το Mad Max. Δυστοπία» λέει ο Κωνσταντίνος Ρήγος, για να προσθέσει μετά από λίγο «είναι το νέο φεγγάρι».
Ο Μπέκετ στη λάσπη του Demna
Αναρωτιέμαι αν αυτό το νέο φεγγάρι είναι καλός οιωνός. Αλλωστε ο Φράνσις Μπέικον -που ήξερε από τα μεγάλα αιμάτινα σκοτάδια που σε καταβροχθίζουν- έλεγε «για να λάμψει το φως τόσο δυνατά θα πρέπει να είναι ''παρών'' το σκοτάδι». Το σκοτάδι της λάσπης του Demna είναι «παρών». Οσοι βρέθηκαν στο σόου νιώθουν ακόμα τη μυρωδιά της -ο χώρος ψεκάστηκε με ειδικό άρωμα για να ενισχύσει αυτή την αίσθηση.
Ο Demna αποφάσισε ότι δεν χρειάζεται πλέον να εξηγεί τις συλλογές του, να βάζει λέξεις στα σχέδιά του. «Το να βάζεις τη μόδα στο “κουτί” της πολυτέλειας, του ξεχωριστού και του οπτικά ακριβού είναι περιοριστικό και ξεπερασμένο. Ο ατομικισμός στη μόδα έχει υποβαθμιστεί σε ψευδοτάσεις που επιβάλλονται μέσα από τα στόρι και τα ποστ κάποιας διασημότητας στο Instagram». Δεν ξέρω πόσες από αυτές τις διασημότητες που έβγαζαν σέλφι πάνω από τη λάσπη ένιωσαν να τους διαπερνά αυτή η φράση του Demna.
«Η πρόκληση είναι να σηκωθείς και να συνεχίζεις να περπατάς προς τον αληθινό σου εαυτό, αφού πριν θα σε έχουν χτυπήσει και ρίξει στο πάτωμα». Ο Μπέκετ στη λάσπη του Demna.