Με Βάκχες από το Εθνικό θέατρο στην Επίδαυρο συνεχίζεται αυτή την εβδομάδα το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.
Το Εθνικό στην Επίδαυρο 2 και 3 Αυγούστου
Το Εθνικό Θέατρο παρουσιάζει τις Βάκχες του Ευριπίδη στο Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου, την Παρασκευή 2 και το Σάββατο 3 Αυγούστου. Η τραγωδία του μυστικισμού, της έκστασης αλλά και της βαρβαρότητας, έρχεται σε σκηνοθεσία Θάνου Παπακωνσταντίνου, σε μια καθηλωτική καλλιτεχνική εμπειρία, με ενορχηστρωτή τον ίδιο τον θεό του θεάτρου, Διόνυσο και πρωταγωνιστές τους Αργύρη Πανταζάρα, Θέμη Πάνου, Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη, Μαριάννα Δημητρίου, Αλεξία Καλτσίκη.
Όταν ο θεός Διόνυσος φτάνει στη Θήβα, ο βασιλιάς Πενθέας αρνείται να δει τον πρώτο του εξάδελφο ως Θεό και απαγορεύει τη διάδοση της νέας θρησκείας. Η άρνησή του εγείρει τη μήνι του θεού ο οποίος, σε μια τραγική αντιστροφή διώκτη και διωκόμενου, οδηγεί τον Πενθέα στον αφανισμό από την ίδια του τη μητέρα.
Ο Ευριπίδης γράφει τις Βάκχες−την τραγωδία των Ελλήνων, των αρχόντων και των λαών, κατά τον σπουδαίο Πολωνό θεωρητικό και κριτικό του θεάτρου Γιαν Κοτ− την τρίτη δεκαετία του Πελοποννησιακού Πολέμου, όταν πια η Ιστορία έχει αποχαλινωθεί. Ο μεγάλος τραγικός ποιητής τη συνθέτει κατά το τελευταίο έτος της παραμονής του στη Μακεδονία, όπου έρχεται σε επαφή με τη διονυσιακή λατρεία.
«Ο Χορός έχοντας ως όπλο και μέσο έκφρασης κυρίως τη μουσική και το τραγούδι, γίνεται συμπρωταγωνιστής των ηρώων»
Πώς όμως η βαρβαρότητα και η μυσταγωγία των Βακχών μεταφέρεται από τον Θάνο Παπακωνσταντίνου στη σκηνή και τι ρόλο παίζει σε μία τέτοια παράσταση η μουσική;
Ο διεθνής έλληνας συνθέτης Δημήτρης Σκύλλας πήρε το έργο στα χέρια του και δημιούργησε ένα μυσταγωγικά άγριο περιβάλλον για τις Βάκχες. Ο συνθέτης έργων κλασσικής μουσικής και πιανίστας με έδρα το Λονδίνο, που έχει παρουσιάσει έργα του σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία, δηλώνει, στο iefimerida.gr, ενθουσιασμένος με την πρόκληση της Επιδαύρου και παρουσιάζει το σκεπτικό για αυτή του τη δουλειά.
«Ξεκινώντας τη σύλληψη, το στήσιμο και την προετοιμασία του χορού των Βακχών, με ενδιέφερε πρωτίστως και πολύ προσωπικά ένα στοιχείο, το πώς θα φτιάξουμε και θα παρουσιάσουμε ζωντανά μία μουσική Επιδαύρου η οποία, παράλληλα με τη λειτουργικότητά της στην παράσταση, θα μπορούσε να σταθεί και μόνη της. Έτσι ο Χορός αυτός έχοντας ως όπλο και μέσο έκφρασης κυρίως τη μουσική και το τραγούδι, γίνεται συμπρωταγωνιστής των ηρώων, παρά αφανής ήρωας στο περιθώριο» λέει στο iefimerida.gr ο Δημήτρης Σκύλλας.
«Ξεκινήσαμε με την επιλογή γυναικών οι οποίες ήταν διατεθειμένες να εισχωρήσουν βαθιά στο πεδίο της μουσικής και την εκτέλεση ενός πολύ αυστηρού συστήματος παρτιτούρας. Η πρώτη κουβέντα που είπα στον Χορό στην πρώτη μας πρόβα ήταν πως "ο μεγαλύτερός μας εχθρός είναι το περίπου". Ερχόμενος από τον χώρο των concert halls και τη Συμφωνική μουσική, αποφάσισα να αντιμετωπίσω αυτόν τον χορό με την ίδια πειθαρχία. Ξεκινήσαμε ένα σύστημα διδασκαλίας απίστευτου βάθους και λεπτομέρειας, αναλύοντας την παρτιτούρα μου νότα-νότα μέχρι να φτάσουμε στην πλατιά κατανόηση της κάθε μουσικής οδηγίας. Σε αντίθεση όμως με την πρόβα των μουσικών, οι άνθρωποι του θεάτρου προσεγγίζουν το μουσικό υλικό εντελώς διαφορετικά. Και αυτό ξεκίνησε να με γοητεύει.
Άρχισα να συνειδητοποιώ όλο και περισσότερο πως οι ηθοποιοί λειτουργούν σημαντικά με την τεχνική της μίμησης. Και αυτό βρίσκεται πολύ κοντά στην αίσθηση και διάδοση της παραδοσιακής μουσικής, μέσω της προφορικής εκμάθησης. Αποφάσισα λοιπόν να χρησιμοποιήσω και τα δύο στοιχεία, παράλληλα το ένα με το άλλο, εμπειρία εντελώς πρωτόγνωρη για μένα. Δεν μπορούσα πλέον να ξεχωρίσω τα όρια μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής μουσικής, ο Χορός των Βακχών είχε γίνει εξίσου και τα δύο!»
«Μερικές μέρες πριν την πρεμιέρα, βρισκόμαστε πλέον σε ένα στάδιο όπου η μουσική της παράστασης έχει γίνει τόσο εγκεφαλική όσο και σωματική. Στη μουσική των Βακχών δεν υπάρχουν πια λάθη. Υπάρχουν οργανικές αποφάσεις. Υπάρχει ένα τοσο καλοδουλεμένο όσο και άγριο ένστικτο το οποίο μεταμορφώνει διαρκώς τη μουσική μας από πρόβα σε πρόβα, από παράσταση σε παράσταση» τονίζει ο συνθέτης Δημήτρης Σκύλλας.
Μία «γεύση» από τις Βάκχες του Εθνικού
Η σύγκρουση του Θεού με τον άνθρωπο
Φέρνοντας για πολλοστή φορά τους συμπολίτες του αντιμέτωπους με τις ανθρώπινες συμπεριφορές που στηλίτευε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο Ευριπίδης συνθέτει μια τραγωδία -από τις λίγες που έχουν ως αντικείμενο τον θεό Διόνυσο- για τη σύγκρουση του θεού με τον άνθρωπο, για την ανθρώπινη αρετή και αγριότητα, τη σύνεση και την πλάνη, το λογικό και το άλογο.
Για τον Ευριπίδη, όταν ο άνθρωπος καταλαμβάνεται από τα κτηνώδη ένστικτά του, όταν η βαρβαρότητα ξυπνά μέσα του με λύσσα, κάθε κοινωνική συνύπαρξη ακυρώνεται· ακόμα κι αν πρόκειται για τον ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνίας, τη σχέση μάνας-παιδιού.
Είναι η βία που σημαίνει το τέλος της πόλης-κράτους των Αθηνών. Και καθώς η τραγωδία καταπιάνεται με την ουσία της ανθρώπινης ταυτότητας -πολιτικής ή ατομικής, με το τέλος αυτής της τελευταίας, οι Βάκχες καθίστανται -από πολλές απόψεις- ένα δράμα για τον θάνατο της ίδιας της αρχαίας τραγωδίας.
«Αραγε δεν αντέχουμε πια την πνευματικότητα»;
Ο σκηνοθέτης Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά για την παράσταση
«Ο Ευριπίδης γράφει τις Βάκχες στο τέλος του 5ου π.Χ. αι. και της ζωής του» αναφέρει ο σκηνοθέτης της παράστασης Θάνος Παπακωνσταντίνου.
«Εκεί ξαναφέρνει στη σκηνή τον θεό Διόνυσο, τον ιδρυτή του είδους. Ο θεός του θεάτρου, της ετερότητας, του διαμελισμού και της συγχώνευσης, της ευδαιμονίας και της καταστροφής, στήνει ένα παιχνίδι που ο Ευριπίδης θέλησε να τελειώσει με ένα διαμελισμένο σώμα που δεν θα μαζέψει κανείς.
Αν αυτό που διαμελίζεται επί σκηνής είναι το άνοιγμα στην ετερότητα, αυτό σημαίνει άραγε ότι έχει πια χαθεί για εμάς η προοπτική, μέσα από μια μύηση, μια πράξη συλλογική, να ανοίξουμε στο Άλλο, το δικό μας και του κόσμου; Τα κομμάτια μας δεν θα συνδεθούν ποτέ ξανά; Είμαστε καταδικασμένοι, όπως ο Πενθέας, να ζούμε περίκλειστοι στην καλά οχυρωμένη ατομικότητά μας, αλλιώς θα διαμελισθούμε; Δεν υπάρχουν πια οι γέφυρες που θα μας ενώσουν τον έναν με τον άλλο, με το Άλλο, με την ετερότητα των αισθημάτων, των ιδεών, των μύχιων σκέψεων μας, με το παράλογο μέσα μας, με το παράλογο του κόσμου;
Μόνο μέσα από το δέρμα μας υπάρχει ασφάλεια. Ό,τι βρίσκεται είτε εντελώς έξω από εμάς, είτε εντελώς μέσα μας, θα παραμείνει για πάντα ξένο, απαραβίαστο, ανομολόγητο, άγνωστο, και για τον λόγο αυτό θα αντιμετωπιστεί με τη βία. Η βία είναι η μόνη γλώσσα που μπορούμε να καταλάβουμε; Μια βία κλειστή, αδιαπέραστη και απόλυτη, μια βία που δεν επιδέχεται κανενός είδους μύηση για να την ξεκλειδώσουμε, για να την καταλάβουμε, για να την αντέξουμε. Ο καταιγισμός των εικόνων στο διαδίκτυο, οι φυσικές καταστροφές, οι βόμβες, τα ακρωτηριασμένα σώματα και τα νεκρά παιδιά στα media,οι άψυχες και νεκρές selfie, οι ανεξέλεγκτες ροές δεδομένων, ανθρώπων, προϊόντων - άραγε δεν αντέχουμε πια την πνευματικότητα, την υπερβατικότητα, την ανάταση, επειδή ο μόνος θεός που μπορούμε να καταλάβουμε είναι ο θεός της παλαιάς διαθήκης, ο θεός εκδικητής, ο θεός τιμωρός; Αυτός είναι που μας αξίζει;
Ή μήπως το διαμελισμένο σώμα είναι ταυτόχρονα ένα παζλ που μπορεί να συμπληρωθεί, είναι μια κατασκευή που μας δείχνει τα μέλη της, ένα θέαμα; Και εξαρτάται από εμάς, τους θεατές, αν και πώς θα το συναρμολογήσουμε;» καταλήγει ο Θάνος Παπακωνσταντίνου.
«Βάκχες» του Ευριπίδη | Σκην.: Θάνος Παπακωνσταντίνου | 2 & 3 Αυγούστο στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς / Σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου / Δραματουργική Επεξεργασία: Ιωάννα Ρεμεδιάκη / Σκηνικά - Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού
Πρωτότυπη Μουσική: Δημήτρης Σκύλλας / Χορογραφία: Νάντη Γώγουλου / Σχεδιασμός Φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα / Mουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου - Δημήτρης Σκύλλας
Δραματολόγος παράστασης: Έρι Κύργια / Βοηθός Σκηνοθέτη: Φάνης Σακελλαρίου / Β´ Βοηθός Σκηνοθέτη: Παντελής Μπακατσέλος / Βοηθός Σκηνογράφου: Γιάννης Σέτζας / B΄ Βοηθός Σκηνογράφου: Ζωή Κελέση / Βοηθός Ενδυματολόγου: Πηνελόπη Χάνσεν
Βοηθός Φωτίστριας: Ιφιγένεια Γιαννιού / Σχεδιασμός κομμώσεων: Κωνσταντίνος Κολιούσης / Σχεδιασμός μακιγιάζ: Olga Faleichyk
Κατασκευή κεφαλιού Πενθέα: Roger Fischer
Παίζουν οι ηθοποιοί: Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης (Διόνυσος), Μαριάννα Δημητρίου (Τειρεσίας), Αλεξία Καλτσίκη (Αγαύη), Θέμης Πάνου (Κάδμος), Αργύρης Πανταζάρας (Πενθέας), Γιάννης Κόραβος, Διονύσης Πιφέας, Φώτης Στρατηγός (Αγγελιαφόροι)
Χορός: Μαργαρίτα Αλεξιάδη, Στελλίνα Βογιατζή, Χρυσιάννα Καραμέρη, Ελένη Κουτσιούμπα, Μαρία Κωνσταντά, Κλεοπάτρα Μάρκου, Ελένη Μολέσκη, Ειρήνη Μπούνταλη, Τζωρτζίνα Παλαιοθόδωρου, Ιοκάστη-Αγαύη Παπανικολάου, Θάλεια Σταματέλου, Δανάη Τίκου
Μουσικοί: Θοδωρής Βαζάκας, Μαρία Δελή, Αλέξανδρος Ιωάννου, Γιάννης Καΐκης
Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή / Βίντεο: Πάτροκλος Σκαφίδας
H παράσταση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2024. Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους.
Ώρα έναρξης: 21:00 / Διάρκεια: 120 λεπτά
Προπώληση εισιτηρίων: more.com
Πληροφορίες: www.n-t.gr
*Η παράσταση περιέχει σκηνές γυμνού και βίας. Κατάλληλη άνω των 15 χρόνων. Γίνεται χρήση στροβοσκοπικού φωτισμού.