Πέντε νέοι από φαβέλες του Ρίο, ο ανθός του ελληνικού θεάτρου, ο Νίκος Καραθάνος ως επικεφαλής και υποκινητής, δίνουν νέο νόημα για να στεγαστούν οι «Ορνιθες» του Αριστοφάνη. Μετά την Επίδαυρο, την Αθήνα και τη Νέα Υόρκη επιστρέφουν για λίγο στη Στέγη και μετά πετούν στην καρδιά του διακεκαυμένου πεδίου της Χιλής.
Ο σουρεαλισμός θα μπορούσε να είναι το middle name του ηθοποιού και σκηνοθέτη Νίκου Καραθάνου, αν κοιτάξει κανείς λοξά, απ’ έξω το σύμπαν του. Και όμως η αλήθεια είναι ότι η καρδιά του χτυπά στους πιο ρεαλιστικούς τόνους της ιστορίας. Σε αυτό που τώρα συμβαίνει, αυτό που τώρα μας δονεί, με μια υπόμνηση θνησιμότητας. Τον κοιτάζω να μας παρουσιάζει την επιστροφή της παράστασής του Ορνιθες - με νέες σκηνές, νέους ρόλους, καινούρια πρόσωπα, και υπό την επίδραση των ταξιδιών του στις φαβέλες του Ρίο, στην Αργεντινή, στη Χιλή. Η παράσταση αναγεννημένη επιστρέφει στην Αθήνα από τις 29 ως τις 30 Δεκεμβρίου, πριν ταξιδέψει για το Φεστιβάλ του Σαντιάγο στη Χιλή στς 17 Ιανουαρίου.
Eνας προφήτης του σύγχρονου θεάτρου
Μέσα σε μια μικρή ζούγκλα που έχει δημιουργηθεί από φυτά που έχουν τοποθετηθεί στο λόμπι της Στέγης και με ήχους πουλιών να ακούγονται από κρυμμένα ηχεία, ο Νίκος Καραθάνος έχει μια σωματική γαλήνη, σχεδόν ακίνητος, και μια φλόγα που βγαίνει από τα μάτια του, από όσα είδε στα ταξίδια που έκανε. “Ολοι στεγαζόμαστε κάτω από ένα νόημα. Δεν είμαστε υπέροχοι μόνοι μας”, ακούγεται η φωνή του στο βίντεο από τις πρόβες. Επιστρέφει και ο ίδιος στην παράσταση με τα νέα τοπία πολιτικής, βιώματος και συναισθήματος που ανακάλυψε σε Βραζιλία, Αργεντινή, Χιλή. Αντιλαμβάνομαι ότι όσα βίωσε εκεί ακόμα τον δονούν, είναι μια μικρή τρικυμία μέσα του. Τον ρωτάω πώς αυτό έχει επηρεάσει τον τρόπο που δόμησε την παράσταση.
“Σε αυτά τα μέρη, μπορεί να πάρεις τηλέφωνο έναν υδραυλικό για να κανονίσεις να έρθει να σου φτιάξει τη βρύση, πόσα λεφτά θα πάρει... Ομως δεν θα έρθει ποτέ. Γιατί δεν ξέρει αν θα ζει, αν θα υπάρχει ως το ίδιο απόγευμα. Δεν μπορεί να κανονίσει το πρόγραμμα της επόμενης μέρας. Ζουν για την στιγμή, για το τώρα, για το ακαριαίο. Αυτή η συνθήκη, με επηρεάσε” μου λέει. Σε ένα σύστημα που αγαπά να μιλά για οράματα και μελλοντικές ιδανικές πολιτείες, ο Καραθάνος τραβά το παραπέσμα και δείχνει πως υπάρχει μόνο το τώρα. Μια επείγουσα ανάγκη να υπάρξουμε, να μιλήσουμε, να εκφραστούμε τώρα.
Ακόμα και η μορφή του έχει αλλάξει. Τα κάτασπρα μαλλιά του, μια στωικότητα που δεν θυμάμαι να είχε. Μοιάζει με έναν προφήτη του σύγχρονου θεάτρου. “Στη σκηνή κάτι περιμένεις να σε γαμήσει μπας και γεννηθεί κάτι μέσα σου” λέει. “Μην πηγαίνετε θέατρα αν δεν πρόκειται να μείνετε έγκυοι” λέει ενώ κύματα γέλιου ξεσπάνε. “Μερικές φορές δεν ξέρω γιατί τα κάνουμε όλα αυτά, γιατί κάνουμε θέατρο όταν στο τέλος της ημέρας το μόνο που σκέφτεσαι είναι να βγάλεις τα σκουπίδια έξω. Είμαστε ψεύτες, απατεώνες”. Μια μεταεαυγγελική μορφή του σύγχρονου θεάτρου, ναι. “Το θέατρο γίνεται για έναν αγώνα του ανθρώπου. Ο ηθοποιός βροντοφωνάζει το δικαίωμα του ανθρώπου στην ελευθερία. Και θα το κάνουμε αυτό μέχρι να μην έχουμε πια ανάγκη το θέατρο, να το καταργήσουμε” λέει.
Παιδιά από πέντε φαβέλες του Ρίου για τον Αριστοφάνη
Η Αμαλία Μουτούση μπροστά μας γεννημένη ξανά για χάρη του νέου ρόλου, μια σπουδαία ηθοποιός που έχει ήδη μπει στον κόσμο της παράστασης ομολογεί ότι έχει χαζέψει. “Ο Καραθάνος, είναι ένας βαθιά ιδιοσυγκρασιακός καλλιτέχνης και μας επιτρέπει να αφήσουμε ελεύθερες τις ιδιοσυγκρασίες μας στην παράσταση. Και, στη σκηνή, θα καταλάβουμε τον πραγματικό λόγο που βρεθήκαμε όλοι μαζί” λέει. Όλοι οι ηθοποιοί - ο Χρήστος Λούλης, η Στεφανία Γουλιώτη, ο Θάνος Αλευράς, ο Μιχάλης Σαράντης από τις περασμένες παραστάσεις, χρησιμοποιούν την λέξη προσωπικό για την παράσταση. Κάτι βαθιά προσωπικό που ενώνεται με τα υπόλοιπα προσωπικά.
Μαζί τους η Μάρθα Φριντζήλα που φέρνει το σπηλαιώδες από τα έγκατα της ιστορίας και του χρόνου τραγούδισμά της με την μουσική του Αγγελου Τριανταφύλλου και πέντε παιδιά από διαφορετικές φαβέλες του Ρίο. Χορευτές πουλιά που μπαίνουν μέσα στον ιστό της παράστασης σπαρακτικά και με τη σωματική ορμή και ομορφιά της νεότητας. Χυμοί και αφηγήσεις που ψελλίζουν τον Αριστοφάνη μαζί.”Ακου τη μουσική που βγαίνει από τα φτερά σου” ακούγεται κάποια στιγμή.
Η επιλογή να πάνε στο Φεστιβάλ του Σαντιάγο τον Ιανουάριο, παρά όσα συμβαίνουν στη Χιλή είναι συνειδητή με πλήρη γνώση των κινδύνων. Η Στέγη του Ιδρυματος Ωνάση επιλέγει συνειδητά να βρεθεί εκεί, όπως και στην Βηρυττό και σε άλλα σημεία του πλανήτη που βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση, με τον λαό στον δρόμο, σημείωσε η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτη Παναγιωτάκου.
Μια ταινία για όσους θέλουν να γίνουν πουλιά
Ομως οι Ορνιθες έχουν αποκτήσει ένα ακόμα ηχείο, ένα ακόμα genre. Εγιναν ταινία, ένα σουρεαλιστικό, ποιητικό, πειραματικό φιλμ μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, από τον σκηνοθέτη Μπάμπη Μακρίδη, σε παραγωγή της Αμάντας Λιβανού και της Στέγης. Ενα εγχειρίδιο φυγής, εννέα βήματα για να γίνεις πουλί, που περιλαμβάνει θραύσματα της παράστασης και όσα έγιναν κατά την προετοιμασία της, συνεντεύξεις, ταξίδια. Η Τimes Square στη Νέα Υόρκη, η Παταγονία, μια ακτή του Αιγαίου, η Ισλανδία, η κοιλιά του αστικού κτήνους στην Αθήνα, οι πυραμίδες της Αιγύπτου, περνάνε ως τόποι της ταινίας που ολόκληρωθηκε μόλις την περασμένη εβδομάδα και θα κάνει πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Ρίο και αμέσως μετά θα πάει στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ.
Κατά τη διάρκεια του μοντάζ ο Μπάμπης Μακρίδης “είδε” να ορθώνεται ο σκελετός της ταινίας: πώς ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει πουλί; “Εχουμε όλοι φτερά” διαβάζουμε στο ειδικό βίντεο. “Τα πάντα για την επιβίωση” ακούγεται σε Παράβαση της παράστασης. “Στη Χιλή τα συνθήματα μιλάνε για την ανάγκη να ξαναγραφεί το Σύνταγμα. Να ξαναγραφτεί τώρα” λέει ο Νίκος Καραθάνος, λίγο πριν οι υπέροχοι πέντε χορευτές από τη Βραζιλία που συγκροτούν την ομάδα Passinho Carioca μας χορέψουν. Και κάπου εκεί οι λέξεις γίνονται εικόνες και οι άνθρωποι μοιάζουν όντως με πουλιά.