Το αριστουργηματικό κατακόκκινο Love της διεθνούς φήμης εικαστικού Χρύσας, τόσο απαραίτητο σύμβολο στα χρόνια της πανδημικής δυστοπίας, ανήκει στα έργα της Συλλογής του ΕΜΣΤ που δεν εκτίθενται μεταξύ των 172 που έχουν τοποθετηθεί στους εκθεσιακούς χώρους.
Το ΕΜΣΤ είναι κλειστό -έχει ενδιαφέρον πως αυτή η φράση είναι κυριολεκτική λόγω της πανδημίας, αλλά ταυτόχρονα και τόσο οικεία και φορτισμένη εξαιτίας της ταλαιπωρίας που έζησε για δεκαετίες το μουσείο μέχρι να φτάσει στα θυρανοίξιά του. Το ΕΜΣΤ λοιπόν σιγεί εξαιτίας του lockdown, μέσα στους χώρους της μόνιμης συλλογής όμως, σε τρεις ορόφους, απλώνονται τα έργα όπως ακριβώς ορίζει η μουσειολογική μελέτη. Κάποιοι προλάβαμε να τα δούμε, άλλοι αναμένουν την άρση των περιορισμών για αυτή την πρώτη γνωριμία με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Μέσα όμως από αυτή τη συνθήκη του εγκλεισμού, έχουμε την ευκαιρία να δούμε τα αθέατα έργα. Εργα που παραμένουν στις αποθήκες του Μουσείου και δεν εκτίθεται, ούτε προβλέπεται να εκτεθούν σε κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Τα αθέατα έργα είναι πολλά. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η Συλλογή αριθμεί περί τα 1.300 έργα, 965 στον τομέα Ζωγραφικής και Τρισδιάστατων έργων, 323 στον τομέα Φωτογραφίας και Νέων Μέσων και 8 στον τομέα Αρχιτεκτονικής και Βιομηχανικού Σχεδίου, 151 Ελλήνων και 105 ξένων καλλιτεχνών. Εξ αυτών, εκτίθενται 172 έργα 78 Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Ετσι, αποκτά εξαιρετικό ενδιαφέρον ότι μπορούμε να τα δούμε μέσα μιας ειδικής θεματική που αναπτύσσει το Μουσείο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συγκεντρώσαμε μερικά από αυτά τα έργα.
Με αγάπη από τη Χρύσα
Είναι ένα από τα έργα που θα ήθελες να συναντάς στην πόλη, να σηκώνεις το κεφάλι και να το αντικρίζεις, αφού έχει κάτι το παρηγορητικό και ενθαρρυντικό. Είναι ένα γλυπτό της Χρύσας χωρίς τίτλο. Τρισδιάστατο αντικείμενο από αλουμίνιο σε κόκκινο χρώμα, με νέον, διαστάσεων 70 x 111 x 27 εκ. Το γλυπτό δεν είναι τίποτα λιγότερο από τη λέξη αγάπη. Love. Σε κατακόκκινο χρώμα που αμέσως παραπέμπει στην κατακόκκινη είσοδο του ΕΜΣΤ επί της Καλλιρρόης, που θυμίζει κόκκινο στόμα γυναίκας, όπως γράφει στο βιβλίο της «Project Fix. Αναβιώνοντας το μέλλον» (Εκδόσεις Ποταμός) η Καλλιόπη Κοντόζογλου, αρχιτέκτων του νέου ΦΙΞ.
Εργα της Χρύσας βρίσκονται στα κορυφαία μουσεία του κόσμου -λίγα βρίσκονται σε χέρια ιδιωτών. Guggenheim, MοΜa, Whitney στη Νέα Υόρκη, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι, είναι μερικοί από τους χώρους που έχουν φιλοξενήσεις έργα της, όπως επίσης και η Biennale αλλά και η Documenta.
To έργο αυτό, που ανήκει στη συλλογή του ΕΜΣΤ, φέρει σαφές επιρροές από την τυπογραφία, τα έντονα χρώματα, το νέον που καθόρισαν τον δημιουργικό της τρόπο τα χρόνια που έζησε και μεγαλούργησε στη Νέα Υόρκη.
Το ΕΜΣΤ έχει πολλά έργα της Χρύσας, κυρίως δωρεές της ίδιας της δημιουργού, μεταξύ των οποίων τα περίφημα Κυκλαδικά Βιβλία, που ήταν από τα πρώτα έργα που την καθιέρωσαν στη διεθνή εικαστική σκηνή, αλλά και τα περίφημα Cityscape Times Square (εκτίθενται στη μόνιμη συλλογή).
Οι ερωτικές επιστολές από οργάντζα της Καναρέκ
Το Heart in Heart (2004) της Γιάελ Καναρέκ είχε δώσει τον τίτλο και είχε αποτελέσει την καρδιά της περίφημης ομαδικής έκθεσης που είχε παρουσιάσει το 2009 το ΕΜΣΤ στην τότε στέγη του, το Ωδείο Αθηνών, σε επιμέλεια της Αννας Καφέτση. Εκεί παρουσιάστηκαν εκπληκτικά έργα, μεταξύ άλλων των Μπιλ Βιόλα, Ναν Γκόλντιν, Ίλια Καμπακόφ, Πέδρο Καμπρίτα Ράις, Γιάελ Καναρέκ, Νίκος Κεσσανλής, Κιμσούτζα, Γιώργος Λαζόγκας, Τζον Μπαλντεσάρι…
Το έργο αυτό, που δεν παρουσιάζεται στη μόνιμη συλλογή του ΕΜΣΤ, είναι μια εγκατάσταση που αποτελείται από κορδέλα από αραχνοΰφαντη οργάντζα, δύο μεταλλικoύς γάντζους, συρματόσκοινο. Εχει μεταβλητές διαστάσεις.
Oι κορδέλες αραχνοΰφαντης οργάντζας αποτελείται από δυο αλληλένδετα σώματα κειμένων, για την ακρίβεια ερωτικών επιστολών. Τα γράμματα ενός ταξιδευτή σε κάποιον παράλληλο κόσμο προς έναν εραστή σε αυτό τον κόσμο. Η λαχτάρα και η νοσταλγία κυριαρχούν στα κείμενα που έχουν μεταμορφωθεί σε μια βροχή οργάντζας που πέφτει από ένα τσιγκέλι στην οροφή.
Τα άνθη του κακού, του Αντωνίτση
Μια σειρά φωτογραφιών, τόσο χαρακτηριστικών του δημιουργικού τρόπου του Δημήτρη Αντωνίτση, είναι αυτή της σειράς Fleurw du Mall (1999). Πρόκειται για ψηφιακές φωτογραφίες τυπωμένες σε ακρυλικό καμβά aquaflex, διαστάσεων 153 x 120 εκ. Οι τίτλοι εύγλωττοι: «Σε όποια παραείναι χαρωπή», «Οι μεταμορφώσεις του Βρικόλακα», «Η λήθη», «Καταραμένες γυναίκες», «Η λύπη της σελήνης, «Η Λέσβος», «Tα κοσμήματα». Eικόνες φαντασμαγορικές, με στοιχεία κιτς, ένα παιχνίδι με την εικόνα του αρσενικού, κάτω από την επιρροή μίας εποχής που το AIDS άλλαζε τα δεδομένα και η σεξουαλικότητα έμπαινε ξανά σε νέα αφηγήματα, ενώ η LGBTQ κοινότητα άρχιζε να αποκτά ορατότητα. Αυτή η σειρά ήταν ουσιαστικά και το τέλος ενός κύκλου έργων του Αντωνίτση πριν προχωρήσει στις επόμενες δουλειές του.
Επιστημονική φαντασία, σημερινή δυστοπία, από τον Δρίβα
Δύο βιντεοεγκαταστάσεις του Γιώργου Δρίβα, το «Case study» (2007) και το «Empirical Data» (2009) περιλαμβάνονται στα αθέατα έργα του ΕΜΣΤ. «Εμπνεύστηκα το "Empirical Data" από ένα άρθρο που είχα διαβάσει το 2008 σε μια ελληνική εφημερίδα και αφορούσε στην πραγματική ζωή του ηθοποιού Δαβίδ Μαλτέζε, ο οποίος έχοντας έρθει ως μετανάστης από τη Γεωργία έκανε τότε τα πρώτα του βήματα στο ελληνικό θέατρο, έχοντας μόλις τελειώσει τις αντίστοιχες σπουδές του. Με ενδιέφερε η πορεία κάποιου σε ένα ξένο, και συχνά εχθρικό και αφιλόξενο, περιβάλλον και η μετέπειτα σταδιακή αποδοχή και καταξίωσή του ως καλλιτέχνη. Στο έργο παίζει ο ίδιος τον εαυτό του κατά κάποιον τρόπο. Η ιδέα τού να τον καλέσω να παίξει ουσιαστικά μια δραματοποιημένη εκδοχή της ζωής του ήταν ξεκάθαρη από την αρχή. Δεν θα το έκανα με κάποιον άλλον, αν ο Δαβίδ μου αρνιόταν». Θυμίζουμε ότι ο Γιώργος Δρίβας εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 57η Mπιενάλε της Βενετίας με το «Εργαστήριο Διλημμάτων» και επιμελητή τον Ορέστη Ανδρεαδάκη.
Το έτερο έργο της συλλογής, «Case Study», σχολιάζει την παρακολούθηση της ζωής στις μεγαλοπούλεις. «Ή, μάλλον, στις πόλεις του αύριο, καθώς το "Case Study" ανήκει στο είδος της επιστημονικής φαντασίας και βασίζεται στην προβολή των πιθανοτήτων σημερινών χαρακτηριστικών σε ένα πιθανό μέλλον. Μια προσέγγιση που μας φέρνει στο μυαλό Nouvelle Vague ή ταινίες επιστημονικής φαντασίας όπως το "Fahrenheit 451" του Truffaut ή το "Alphaville" του Godard και φυσικά το πρωτοπόρο "La Jetée" του Chris Marker (1962)».
Τα έργα της Μαρίας Αντελμαν
Δύο έργα της εδώ και χρόνια εγκατεστημένης στη Νέα Υόρκη εικαστικού Μαρίας Αντελμαν ανήκουν επίσης στα αθέατα έργα του ΕΜΣΤ. Πρόκειται για τις βιντεοεγκαταστάσεις «Disassembler» (2018) και το «Νew Horizons» (2002-2003). Το «Disassembler» (Αποσυναρμολογητής) παίρνει τον τίτλο του από ένα πρόγραμμα υπολογιστών που μεταφράζει κωδικό μηχανών σε αναγνώσιμη γλώσσα από τους ανθρώπους, και εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις ποικίλες επιπτώσεις της αυτοματοποίησης στο ανθρώπινο σώμα και την κοινωνία.
Το «Disassembler» παρουσιάστηκε μαζί με άλλες εγκαταστάσεις της καλλιτέχνιδας στους δυο ορόφους του Pioneer Works στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης από τον Δεκέμβριο του 2018 έως τον Φεβρουάριο του 2019.
