Ενας δισεκατομμυριούχος συλλέκτης με παράνομες αρχαιότητες. Ενας επίμονος εισαγγελέας της Νέας Υόρκης. Ο Ελληνοαμερικανός κατήγορος που έγινε εφιάλτης των αρχαιοκαπήλων: Πρωταγωνιστές ενός θρίλερ που φέρνει στην Ελλάδα υπέροχες αρχαιότητες -ήδη μπαίνουν στα ειδικά κουτιά για να ταξιδέψουν από το Μανχάταν στην Αθήνα.
Το συναίσθημα το ξέρουμε, κάτι μεταξύ δέους και συγκίνησης που αναδύεται. Το νιώθουμε κάθε φορά που βλέπουμε μοναδικής ομορφιάς ελληνικές αρχαιότητες να έρχονται στο φως μέσα από το χώμα χάρη σε έναν ανασκαφέα. Αλλά και όταν μεγάλες αστυνομικές επιχειρήσεις ξεσκεπάζουν αρχαιοκάπηλους και τα γλυπτά της αρχαιότητας επιστρέφουν εκεί που ανήκουν: στον ελληνικό λαό. Αυτό το δέος νιώθει κανείς αντικρύζοντας τις φωτογραφίες από τις ελληνικές αρχαιότητες που ανήκαν στη συλλογή του ηλικίας 81 ετών, δισεκατομμυριούχου, φιλάνθρωπου, παράγοντα του Μανχάταν Μάικλ Στάινχαρντ και οι οποίες θα επιστρέψουν στην Αθήνα. Βρίσκονται προστατευμένες και έτοιμες να αναχωρήσουν για την Ελλάδα στα γραφεία της Εισαγγελίας της Νέας Υόρκης. Φωτογραφίες τους μόλις αναρτήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Ελληνικού Προξενείου στη Νέα Υόρκη.
H έφοδος στο διαμέρισμα της 5th Avenue με θέα το Central Park
Όλα τα υλικά ενός αστραφτερού κινηματογραφικού αστυνομικού θρίλερ υπάρχουν σε αυτή την υπόθεση. Ο Μάιλ Στάινχαρντ, που έγινε 81 ετών στις 7 Δεκεμβρίου, είναι γνωστός στις ΗΠΑ ως πρωτοπόρος των hedge fund, δισεκατομμυριούχος, φιλάνθρωπος, κορυφαίος συλλέκτης αρχαιοτήτων – μάλιστα στο Metropolitan Museum υπάρχει μια πτέρυγα που φέρει το όνομά του, η Steinhardt Gallery ενώ στον Βοτανικό Κήπο στο Μπρούκλιν υπάρχει το Ωδείο Steinhardt. Από τα χέρια του πέρασαν χιλιάδες αρχαιότητες που όπως αποκαλύφθηκε, οι περισσότερες ήταν προϊόντα αρχαιοκαπηλίας, υπήρχαν σε ειδικές αποθήκες αλλά και στα γραφεία του και στο υπερπολυτελές διαμέρισμά του στην Πέμπτη Λεωφόρο της Νέας Υόρκης με θέα το Σέντραλ Παρκ. Εκεί έγινε το 2018 μια άνευ προηγουμένου έφοδος της αμερικανικής αστυνομίας με εντάλματα της Εισαγγελίας που φέρουν την υπογραφή του επικεφαλής Σάιρους Βανς που έχει κάνει σκοπό της ζωής του να εξαρθρώσει την αρχαιοκαπηλία, με την συνδρομή του βοηθού εισαγγελέα, Ελληνοαμερικανού Μάθιου Μπογδάνος, πρώην στρατιωτικού, 64 ετών, εφιάλτη των αρχαιοκαπήλων στις ΗΠΑ, των μουσείων και των πολυτελών διαμερισμάτων στο Μανχάταν που έχουν αρχαιότητες αμφίβολης προέλευσης.
H έφοδος στο διαμέρισμα και στα γραφεία αποκάλυψε ότι περί τις 180 αρχαιότητες ήταν προϊόντα παράνομης κατοχής και προέρχονταν από 11 χώρες, αλλά κυρίως από την Ιταλία, την Ελλάδα και το Ισραήλ. Επίσης από τα έγγραφα και τα συνοδευτικά στοιχεία αποδείχθηκε ότι ο Στάινχαρντ από το 1987 έχει αγοράσει και διακινήσει περί τις 1.000 αρχαιότητες, ενώ η αξία της συλλογής του σήμερα ανέρχεται στα 200 εκατομμύρια δολάρια. Το πείσμα και η στρατηγική του Γενικού Εισαγγελέα της Νέας Υόρκης ξεκίνησαν το 2017 όταν διαπίστωσε ότι δυο συγκλονιστικές αρχαιότητες από τον Λίβανο αξίας 5 εκατομμυρίων δολαρίων, ήταν προϊόντα αρχαιοκαπηλίας. Επρόκειτο για ένα αρχαϊκό γλυπτό και ένα μαρμάρινο κεφάλι ταύρου ηλικίας 2.300 ετών που ο συλλέκτης αναγκάστηκε να επιστρέψει στον Λίβανο και να αποκαλύψει στις αρχές τους διακινητές αρχαιοτήτων -ένα ζευγάρι από το Κολοράντο- που του το πούλησαν.
Αρπαχτική διάθεση για λεηλατημένα αντικείμενα
Μετά την έφοδο του 2018 και με τη φήμη και το κύρος του δισεκατομμυριούχου Στάινχαρντ να καταρρέει -το 2019 κατηγορήθηκε επίσης για σεξουαλική παρενόχληση γυναικών που εργάζονταν σε ΜΚΟ που χρηματοδοτούσε- ο Βανς κατάφερε να σημειώσει μια σημαντική και για την Ελλάδα συμφωνία. 180 γλυπτά θα επιστραφούν στις χώρες τους, ανάμεσά τους 47 αρχαία κινητά μνημεία που προέρχονται από τη Στερεά Ελλάδα, την Κρήτη, τις Κυκλάδες (Πάρο, Νάξο), τη Σάμο και τη Ρόδο. Μεταξύ τους ξεχωρίζουν μία μινωική λάρνακα, ένας κορμός κούρου, μία χάλκινη προτομή γρύπα, κυκλαδικά αγγεία, ειδώλια και χάλκινα ξίφη. Η τεκμηρίωσή τους έγινε από την αρμόδια Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του ΥΠΠΟΑ που από το 2018 συνέδραμε αδιάλειπτα τις αμερικανικές εισαγγελικές αρχές στη διερεύνηση της υπόθεσης και στην τεκμηρίωση της προέλευσης και της παράνομης διακίνησης των αντικειμένων από την Ελλάδα.
Στην ανακοίνωσή του για την επίτευξη συμφωνίας με τον Στάινχαρντ για την επιστροφή των αρχαιοτήτων, ο Βάνς μιλά με ασυνήθιστα σκληρή γλώσσα: «Για δεκαετίες, ο Μάικλ Στάινχαρντ επέδειξε μια αρπαχτική διάθεση για λεηλατημένα αντικείμενα χωρίς να ανησυχεί για τη νομιμότητα των πράξεών του, τη νομιμότητα των αρχαιοτήτων που αγόρασε και πούλησε ή για τη σοβαρή πολιτιστική ζημιά που προκάλεσε σε όλο τον κόσμο. Η επιδίωξή του για “νέες” προσθήκες που ήθελε να εκθέσει ή να πουλήσει δεν γνώριζε γεωγραφικά ή ηθικά σύνορα, όπως συμβαίνει στον εκτενή υπόκοσμο των επιδρομέων σε τάφους, εμπόρων αρχαιοτήτων, αφεντικών του εγκλήματος, και ανθρώπων που ξεπλένουν βρόμικο χρήμα, στους οποίους βασίστηκε για να επεκτείνει τη συλλογή του».
Με βάση την συμφωνία, τα 180 αντικείμενα θα επιστρέψουν στις 11 χώρες από όπου αρπάχτηκαν αντί να μείνουν στη Νέα Υόρκη και να αποτελέσουν αποδεικτικά στοιχεία για τη δίκη. Ετσι θα προστατευθούν και μάρτυρες ή πηγές που δίνουν διαρκώς νέες πληροφορίες και υλικό στον Μάθιου Μπογδάνος για να συνεχίσει την μάχη του εναντίον της αρχαιοκαπηλίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο για την περίπτωση του Στάινχαρντ εκδόθηκαν 17 εντάλματα έρευνας και υπήρξε συνεργασία με αξιωματούχους σε Ελλάδα, Βουλγαρία, Ιράκ, Αίγυπτο, Ισραήλ, Ιταλία, Ιορδανία, Λίβανο, Λιβύη, Συρία και Τουρκία.
Για να κατανοήσουμε πώς λειτούργησε η έρευνα, αξίζει να αναφερθούμε στην λάρνακα, ή μικρό σεντούκι για ανθρώπινα λείψανα, από την Κρήτη, που χρονολογείται μεταξύ 1400-1200 π.Χ. Αγοράστηκε από τον Στάινχαρντ έναντι περίπου 1 εκατομμυρίου ευρώ από γνωστό έμπορο αρχαιοτήτων και εντοπίστηκε στην κατοχή του Στάινχαρντ μέσω ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος με έδρα τη Μάλτα.
