Σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την ανακοίνωση του πρωθυπουργού στις προγραμματικές δηλώσεις ότι θα γίνει επέκταση και αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, σήμερα ανακοινώθηκαν τα αρχιτεκτονικά γραφεία που κέρδισαν τον κλειστό διαγωνισμό. Τι μεσολάβησε, όμως, της απόφασης;
Ήταν ένα αγκάθι που πλήγωσε τις σχέσεις των Ελλήνων αρχιτεκτόνων με την πολιτεία: η απόφαση να κληθούν να καταθέσουν προτάσεις μελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου, με τίτλο «Αναβάθμιση, υπόγεια επέκταση και διασύνδεση με το Ακροπόλ Ακρός του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου», μόνο διεθνή γραφεία, με την υποχρέωση να συνεργαστούν με ελληνικά γραφεία. Είναι παράδοξο και άδικο, διαμαρτυρήθηκε η αρχιτεκτονική κοινότητα.
Οι «νομπελίστες» αρχιτέκτονες
Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση το μεσημέρι της Δευτέρας, ότι κέρδισε η πρόταση του Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ (του αγαπημένου αρχιτέκτονα της βασίλισσας Ελισάβετ) και του γραφείου του Αλέξανδρου Τοπάζη, πληροφορίες μας περιγράφουν με ποια ακριβώς λογική έγινε η πρόσκληση στα συγκεκριμένα ξένα γραφεία, που προκάλεσε αντιδράσεις. Κλήθηκαν, λοιπόν, να παρουσιάσουν προτάσεις μόνο διεθνή γραφεία που έχουν βραβευθεί με τα βραβεία Πρίτσκερ, Βολφ, Βαν Ρόε κ.λπ., δηλαδή οι λεγόμενοι «Νομπελίστες της αρχιτεκτονικής». Πέρα από αυτό, θα έπρεπε να έχουν σχεδιάσει και τουλάχιστον ένα μουσείο το οποίο να έχει βραβευθεί διεθνώς.
Μέσα στον Ιανουάριο η παρουσίαση από τον Τσίπερφιλντ
Από το σύνολο των ξένων γραφείων που εκλήθησαν να σχεδιάσουν το νέο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, μόνο ένας δεν δέχθηκε, εκτιμώντας ότι το γραφείο του είναι αρκετά μικρό για να συμμετάσχει σε ένα τέτοιου κύρους διαγωνισμό. Μετά τις πρώτες συνεδριάσεις της επιτροπής αξιολόγησης, από τους δέκα επελέγησαν έξι για να ολοκληρώσουν τις μελέτες τους και να τις υποβάλουν, με τις ομάδες τους να περνάνε πολλές μέρες στην Αθήνα, μαζί με τους υπεύθυνους των ελληνικών αρχιτεκτονικών γραφείων.
Τελικά, η απόφαση ήταν ομόφωνη από όλα τα μέλη της επιτροπής, που αποτελείται από αρχιτέκτονες, αρχαιολόγους, έναν νομικό, έναν σύμβουλο για θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς κ.ο.κ. Η αγωνία του κοινού για το σύνολο των σχεδίων, των υλικών, την κεντρική σύλληψη θα κρατήσει ως τα τέλη Ιανουαρίου, οπότε αναμένεται να γίνει η επίσημη παρουσίαση από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, παρουσία του Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ. Και έτσι θα λυθούν και απορίες που δημιουργούνται από το ένα και μοναδικό σχέδιο που δόθηκε στη δημοσιότητα, σε σχέση με τη σύνδεση με την Πατησίων και την υπόγεια επέκταση προς το Ακροπόλ.
Η έκδοση και η έκθεση των μελετών
Καθώς το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελλάδας αποτελεί τοπόσημο και ορόσημο για όλο τον δυτικό Πολιτισμό, έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς οι κορυφαίοι της διεθνούς αρχιτεκτονικής και οι Ελληνες συνεργάτες τους οραματίστηκαν το μουσείο αυτό. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα εκδοθούν οι μελέτες σε έναν συλλογικό τόμο και θα γίνει και έκθεση των προτάσεων -όπως είχε γίνει και στον διαγωνισμό του Rethink Athens.
Tα δέκα γραφεία που συμμετείχαν είναι τα ακόλουθα:
- David Chipperfield Architects και Γραφείο Μελετών Αλέξανδρου Ν. Τομπάζη Α.Ε.
- SANAA (Kazuyo Sejima + Ryue Nishizawa) και Buerger Katsota Architects
- Herzog and de Meuron και ΑΕΤΕΡ Αρχιτέκτονες
- Diller Scofidio + Renfro και VAP Architects και Neiheiser Argyros
- Adjaye Associates και Kizi Studio
- OMA και Σακελλαρίδου/Παπανικολάου Αρχιτέκτονες
- Atelier Jean Nouvel και George Batzios Architects
- Kengo Kuma and Associates και K-studio
- Thomas Phifer και Tsolakis Architects και Καλλιόπη Κοντόζογλου
- RCR Arquitectes και Παρμενίδης- Longuepee- Μάρη
Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ: Το ηθικό χρέος της αρχιτεκτονικής
O αγαπημένος αρχιτέκτονας της βασίλισσας Ελισάβετ. Ο Βρετανός που φέτος τον Δεκέμβριο γίνεται 70 ετών και μαθήτευσε πλάι στους μύθους της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής Νόρμαν Φόστερ και Ρίτσαρντ Ρότζερς και σύντομα κατόρθωσε να γίνει ένας από τους πλέον επιδραστικούς της γενιάς και της εποχής του. Είναι ο Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ, με γραφεία σε Λονδίνο, Βερολίνο, Mιλάνο και Σαγκάη, ο αρχιτέκτονας που ομόφωνα κέρδισε τον διαγωνισμό για το προσχέδιο αρχιτεκτονικής μελέτης για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελλάδας.
Πιστεύει ότι η αρχιτεκτονική έχει ηθικό χρέος απέναντι στο περιβάλλον, την κοινότητα μέσα στην οποία δημιουργεί. Δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη του τοπίου, αντίθετα, πρέπει να λειτουργεί ως ένας παράγοντας κατανόησής του, βελτίωσής του. Το 2012 ήταν ο υπεύθυνος επιμελητής της Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία, με τίτλο «Κοινός Τόπος». Το παρελθόν, η μνήμη είναι από τους κεντρικούς άξονες στα έργα του.
Μεταξύ άλλων, έχει σχεδιάσει το Μουσείο Ποταμού και Κωπηλασίας στο Henley-on-Thames, Oxfordshire (1989-998), το Μουσείο Μοντέρνας Λογοτεχνίας στο Μάρμπαχ της Γερμανίας, το Μουσείο Neues, Βερολίνο (1997-2009), την γκαλερί Hepworth Wakefield στο Wakefield της Βρετανίας (2003-2011), το Μουσείο Τέχνης Saint Louis στο Missouri (2005-2013), το Museo Jumex στην Πόλη του Μεξικού (2009-2013).
«Δεν μπορούμε να είμαστε μόνο σχεδιαστές μνημείων, πρέπει να είμαστε και σχεδιαστές της κοινωνίας, να συνδεόμαστε μαζί της, να τη βοηθούμε. Η επόμενη γενιά πρέπει να αλλάξει αυτή τη σχέση και να γίνει πιο ευέλικτη, αναλαμβάνοντας την ευθύνη. Αν ο αρχιτέκτονας θέλει να ξανακερδίσει τη θέση του και τον ρόλο του στην κοινωνία πρέπει να συνδεθεί μαζί της μέσω ενός κοινού εδάφους», έλεγε στο περιοδικό Domus.
Αλέξανδρος Τομπάζης: Ο αρχιτέκτονας είναι σαν την καμηλοπάρδαλη
«Η αρχιτεκτονική είναι τέχνη πρωτίστως κοινωνική», έχει δηλώσει και ο κορυφαίος Ελληνας αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Τομπάζης, το γραφείο του οποίου συνυπογράφει την πρόταση που κέρδισε τον διαγωνισμό. Γεννημένος στην Ινδία το 1939, αρχιτέκτονας του μινιμαλισμού και του ουμανισμού, έχει δημιουργήσει σπάνιας ομορφιάς ναούς (από την Αγία Τριάδα στην Πορτογαλία με χωρητικότητα 9.000 ατόμων, ως το τζαμί στο Ντουμπάι), ιδιωτικές κατοικίες, συγκροτήματα κτιρίων, το αρχαιολογικό Μουσείο στους Δελφούς (επέκταση και εκσυγχρονισμός, μαζί με το γραφείο Potiropoulos + Partners) και πολλά ακόμα έργα.
Είναι από τους πρωτοπόρους στην Ελλάδα στα θέματα βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Εχει πει: «Παρομοιάζω τον αρχιτέκτονα με ένα ζώο... Την καμηλοπάρδαλη. Και λέω ότι, όπως εκείνη, πρέπει να κρατάς τα πόδια σου στέρεα στη γη, γιατί μόνον έτσι θα μαθαίνεις τις ουσίες της, το κεφάλι σου και το μυαλό σου ψηλά στον ουρανό, γιατί χωρίς όραμα δεν υπάρχει αρχιτεκτονική. Και την καρδιά σου κάπου ανάμεσα στα δύο. Θα τα χρειαστείς και τα τρία σε όλη σου τη ζωή».