Απαντήσεις στις διαμαρτυρίες των αρχιτεκτόνων, διευκρινήσεις για τη διαδικασία, αποκαλύψεις για το ύφος του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου, αλλά και ξεκάθαρη δήλωση ότι δεν θα ενωθεί υπογείως με το Ακροπόλ είχε η συνέντευξη Τύπου της Λίνας Μενδώνη.
Την ίδια ώρα στα μέιλ δημοσιογράφων και αρχιτεκτόνων έφτανε ανακοίνωση φωτιά του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων.
Τα περισσότερα ήταν ήδη γνωστά, τα είχαμε ήδη γράψει λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της μελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου των γραφείων Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ και Αλέξανδρου Τομπάζη που κέρδισαν τον κλειστό διαγωνισμό για το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Όμως υπήρξαν και απρόοπτες ειδήσεις και διευκρινήσεις στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε σήμερα στο αμφιθέατρο του υπουργείου Πολιτισμού η Λίνα Μενδώνη μαζί με τον πρόεδρο της διεθνούς επιτροπής επιλογής της αρχιτεκτονικής πρότασης, καθηγητή Ανδρέα Κούρκουλα και τον αρχιτέκτονα Γιάννη Βεντουράκη που είναι ο project manager που έχει επιλέξει η δωρήτρια εταιρεία. Υπενθυμίζουμε ότι ο διεθνής κλειστός διαγωνισμός για την επιλογή αρχιτεκτονικού προσχεδίου, έγινε χάρη στη δωρεά ύψους 650.000 της οικογενείας Λαιμού.
Δεν θα γίνει υπόγεια σύνδεση με το Ακροπόλ
Ποιες ήταν οι ειδήσεις που προέκυψαν; Ξεχάστε εντελώς την υπόγεια σύνδεση του Μουσείου με το Ακροπόλ επί της Πατησίων. Όπως διευκρίνισε ο κύριος Κούρκουλας -από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της συνέντευξης σήμερα - «έχει ενδιαφέρον ότι σχεδόν όλα τα αρχιτεκτονικά κονσόρτια που κατέθεσαν την πρότασή τους στον διαγωνισμό, είπαν ότι δεν χρειάζεται η ένταση της υπόγειας σύνδεσης. Ετσι το πέρασμα και η σύνδεση με το Ακροπόλ θα γίνει επιφανειακά ».
Επίσης, αν και δεν ζητήθηκε από την προκήρυξη, λαμβάνεται υπόψιν στην πρόταση και η γειτνίαση με το Πολυτεχνείο, τα δύο κτίρια της Πρυτανείας και το Αβέρωφ. Πρόσθεσε ο κύριος Κουρκουλας ότι «το ερωτηματικό που υπάρχει είναι τι θα γίνει με τη σύνδεση του Μουσείου με το Πολυτεχνείο και αν μπορούν αυτά εν δυνάμει να συνδεθούν», προκειμένου να γίνει εφικτό να συνυπάρξουν ως κέντρα πολιτισμού και ανταλλαγής ενέργειας και αναβάθμισης της περιοχής (έγινε χρήση της λέξης «συνλειτουργία»). Αυτό απαιτεί βέβαια συμφωνία μεταξύ του Δήμου Αθηναίων, του Μουσείου και της Αρχιτεκτονικής Σχολής. Όμως «αυτό είναι το πιο ωραίο όνειρο. Να πηγαίνουν οι φοιτητές της Αρχιτεκτονικής για το μάθημά τους περνώντας μέσα από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο», είπε ο κύριος Κούρκουλας. Ο οποίος διαρκώς επαναλάμβανε ότι στόχος είναι να δημιουργηθεί το Μουσείο των Μουσείων του Δυτικού Πολιτισμού.
Διπλασιασμός των εκθεσιακών χώρων
Τέρμα στα περί υπόγειας σύνδεσης λοιπόν, οριστικά. Στα δεύτερα σημαντικά που προέκυψαν από την συνέντευξη Τύπου ήταν τα εξής: Σήμερα οι εκθεσιακές αίθουσες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου καλύπτουν 16.500 τ.μ.. Σε αυτές θα προστεθούν χάρη στην επέκταση άλλα 16.500 τ.μ. νέων εκθεσιακών αιθουσών, θα διπλασιαστεί δηλαδή η δυνατότητα εκθέσεων αρχαιοτήτων. Καθοριστικό γεγονός, αν αναλογιστεί κανείς ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερες από 125.000 αρχαιότητες στις αποθήκες του Μουσείου. Στην επέκταση περιλαμβάνονται 8.500 τ.μ. ως χώρος στάθμευσης και κήπος 13.000 τ.μ.
Οι αποθήκες, στο νέο μουσείο θα είναι πλήρως λειτουργικές, χωρίς αράδιασμα των ευρημάτων και επιπλέον θα υπάρχει η δυνατότητα να είναι επισκέψιμες – μια μοναδική συνθήκη θέασης μοναδικού ενδιαφέροντος, και μουσειολογικά καινοτόμα. Τα εργαστήρια συντήρησης θα εκσυγχρονιστούν και θα είναι επίσης επισκέψιμα, θα εφαρμοστούν όλες οι αρχές της σύγχρονης τεχνολογίας και ψηφιακών μέσων. «Κοιτάξτε, μιλάμε για ένα ενιαίο μουσείο. Μια ενιαία έκθεση σε ουσιαστική και λειτουργική ενότητα», τόνισε η υπουργός Πολιτισμού.
Η μελέτη που κέρδισε τον διαγωνισμό δεν δημιούργησε την επέκταση ανεξάρτητα από το ιστορικό κέλυφος του υπάρχοντος μουσείου που αποτελεί μνημείο, το αντίθετο, μας διαβεβαίωσαν στη συνέντευξη Τύπου. Απομένει να δούμε βέβαια συνολικά την πρόταση στις 15 Φεβρουαρίου παρουσία του Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ. Αυτό που τόνισαν η υπουργός Πολιτισμού και ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής, είναι ότι η πρόταση του Τσίπερφιλντ δημιουργεί ένα μουσείο άξιο να στεγάσει τα κορυφαία εκθέματά του, αλλά ταυτόχρονα ένα μουσείο που απευθύνεται στην πόλη των Αθηνών. «Στόχος είναι να γίνει συνάντηση των Αθηναίων στο πέρασμά τους στην πόλη, όχι μόνο χώρος προσέλκυσης τουριστών», τόνισε ο κύριος Κούρκουλας.
Γιατί αποκλείστηκαν οι Ελληνες αρχιτέκτονες;
Οσον αφορά τον διαγωνισμό που προκάλεσε αντιδράσεις, ο κύριος Κούρκουλας έδωσε απαντήσεις. Το ζήτημα που ετέθη με σφοδρότητα από την αρχιτεκτονική και όχι μόνο κοινότητα της χώρας, είναι ότι για το «Μουσείο των Μουσείων», το εθνικό μας σύμβολο, έγινε κλειστός διαγωνισμός, και πρόσκληση σε δέκα ξένα γραφεία. Σύμφωνα με τα κριτήρια αυτά θα έπρεπε να είναι διεθνώς βραβευμένα με τα λεγόμενα «Νόμπελ Αρχιτεκτονικής» και να συνεργαστούν με ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία. «Στόχος ήταν να δημιουργηθεί ώσμωση μεταξύ κορυφαίων διεθνών γραφείων και των ελληνικών. Και είχε ενδιαφέρον ότι συμμετείχαν και πολλά γραφεία νεότερων Ελληνων αρχιτεκτόνων» τόνισε ο κύριος Κούρκουλας.
Συνολικά η διεθνής επιτροπή έστειλε πρόσκληση σε δέκα γραφεία του εξωτερικού τα οποία σε συνεργασία με τα ελληνικά γραφεία (για αυτό μιλάμε για αρχιτεκτονικά κονσόρτια), κατέθεσαν προτάσεις που έκρινε πάλι η ίδια επιτροπή, η οποία αποτελείται από κορυφαίους αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες, έναν ιστορικό τέχνης, έναν νομικό. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε επίσης σημείο κριτικής.
Τα δέκα γραφεία έπρεπε στον σχεδιασμό της πρότασής του να τηρούν 9 κριτήρια. Μεταξύ τους: η δημιουργία ενός σύγχρονου μουσείου με βάση τον διεθνή ορισμό, η ομαλή σύνδεση του παλιού με το νέο κτίριο, η οικολογική πρωτοτυπία, η ανάδειξη του μουσείου ως κέντρο αναφοράς για την Αθήνα και τους πολίτες, η ιδανική έκθεση των τρισδιάστατων αντικειμένων σε φυσικό φόντο, το κατακόρυφο φυσικό φως, η χρήση ψηφιακών μέσων. Ο κύριος Κούρκουλας χαρακτήρισε εξαντλητική τη διαδικασία και εξέφρασε τη χαρά του για το ομόφωνα αποτέλεσμα και τις προδιαγραφές που τέθηκαν και τηρήθηκαν, τονίζοντας ότι τα πάντα έγιναν σύμφωνα με τον νόμο.
Στο άμεσο μέλλον, το γραφείο Τσίπερφιλντ και Τομπάζη καλείται να καταθέσει τις μελέτες υλοποίησης. Το κόστος προϋπολογισμού θα γίνει γνωστό μόλις κατατεθούν οι τελικές προτάσεις, αν και η μελέτη σκοπιμότητας και βιωσιμότητας που έχει εκπονηθεί (με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος) ανέφερε ότι το κόστος μπορεί να ανέρθει συνολικά στα 300 εκατομμύρια ευρώ. Το σύνολο των εργασιών θα χρηματοδοτηθούν από ευρωπαϊκά κονδύλια.
To παράδειγμα της Πορτογαλίας
Μισή ώρα πριν αρχίσει η προγραμματισμένη συνέντευξη Τύπου, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ) απέστειλε ανακοίνωση στην οποία αναφέρει ότι οι συμμετέχοντας «στην προβληματική αυτή διαδικασία Έλληνες αρχιτέκτονες, είτε ως μέλη της επιτροπής αξιολόγησης, είτε ως μελετητές, συμβάλλουν στην απαξίωση του Θεσμού των Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών, στην υποβάθμιση της Αρχιτεκτονικής και στον αθέμιτο επαγγελματικό ανταγωνισμό…. Παράλληλα καλεί όσους αρχιτέκτονες συμμετείχαν στις διαδικασίες αυτές να συμβάλλουν δια της αποχής τους στην προάσπιση της αρχιτεκτονικής δεοντολογίας και του κύρους του κλάδου μας».
Η ανακοίνωση είναι αιχμηρή και έχει ενδιαφέρον ότι καλεί τους Ελληνες συμμετέχοντες να αποσυρθούν. Το ζητούμενο της ώσμωσης των ελληνικών αρχιτεκτονικών γραφείων με διεθνή πολυβραβευμένα και της δημιουργίας μια ευκαιρίας διεθνούς πρόσβασης τέθηκε ισχυρά στο τραπέζι από το υπουργείο Πολιτισμού. Ομως το ερώτημα παραμένει: από τη στιγμή που τα ελληνικά γραφεία δεν έχουν πρόσβαση εξαρχής, ελεύθερα σε τόσο σημαντικούς διαγωνισμούς στο ελληνικό έδαφος, πώς περιμένουμε να έχουν την ευκαιρία να διακριθούν, να βραβευθούν και να δημιουργήσουν το δικό τους όνομα διεθνώς;
Ο κύριος Κούρκουλας ανέφερε το παράδειγμα της Πορτογαλίας, με απογοήτευση για την κατάσταση στην Ελλάδα. «Μαζί κινηθήκαμε στο τοπίο της Δημοκρατίας, ίδιο πληθυσμό έχουμε, και όμως υπάρχουν τουλάχιστον 6 ή 7 αρχιτέκτονες Πορτογάλοι με διεθνείς διακρίσεις». Τι φταίει για αυτό όμως; Μήπως και το γεγονός ότι οι Ελληνες δεν έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση σε διαγωνισμούς και ευκαιρίες ούτε στην ίδια τη χώρα τους για να δείξουν διεθνώς πόσα αξίζουν; Υπάρχει ζήτημα με την εκπαίδευσή τους; Που αποδίδεται το γεγονός αυτό και πώς μπορούμε να το διορθώσουμε;
Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση έχει ανοίξει και ιδανικά θα οδηγήσει σε τομές.