Μία ανασκαφή στον Θερμαϊκό κόλπο φανερώνει την εξέχουσα θέση της γυναίκας στην περιοχή.
Ανασκαφή με ίχνη υφαντικής και κοσμήματα
Τα έντονα ίχνη υφαντικής και τα κοσμήματα που βρέθηκαν στην ανασκαφή της θέσης «Τράπεζα Νέου Ρυσίου - Καρδίας» έρχονται να επιβεβαιώσουν ότι το σημείο -με την πιο σημαντική έκταση αρχιτεκτονικών καταλοίπων στην ευρύτερη περιοχή στα νότια και ανατολικά της Θεσσαλονίκης- είχε οικιστική χρήση και μάλιστα με έντονο γυναικείο άρωμα.
Η θέση στην κορυφή λόφου, μια έκταση περίπου 14 στρεμμάτων με εντυπωσιακή θέα προς τον Θερμαϊκό κόλπο, την κοιλάδα του Ανθεμούντα και το βουνό του Χορτιάτη, υποδηλώνει την αναμφίβολη στρατηγική της σημασία. Ωστόσο δεν είχε -όπως ίσως θα ήταν λόγω θέσης αναμενόμενο- στρατιωτική, αλλά οικιστική χρήση.
Ένα χάλκινο περίαπτο - παράλληλό του έχει εντοπιστεί στη Βεργίνα- και τα άλλα κοσμήματα, όπως και τα πολλά υφαντικά βάρη που εντοπίστηκαν δηλώνουν γυναικείες δραστηριότητες.
Οσα εντοπίστηκαν στην ανασκαφή
Όπως επισημαίνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο αν. καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Μανόλης Μανωλεδάκης «είναι πλέον βέβαιο ότι μιλάμε για έναν οικισμό με διαφόρων ειδών δραστηριότητες. Σε ένα φρούριο δεν περιμένουμε να βρεθούν τόσα υφαντικά βάρη και κοσμήματα, όπως σφηκωτήρες και άλλα ευρήματα που υποδηλώνουν οικοτεχνικές δραστηριότητες».
Στο συμπέρασμα αυτό οδηγεί και η ρυμοτομία του χώρου, καθώς, όπως επισημαίνει ο κ. Μανωλεδάκης, «μια στρατιωτική εγκατάσταση συνήθως δεν έχει τέτοια έκταση με τόσους χώρους». Μπορεί μέχρι σήμερα να έχει ανασκαφεί ένα μικρό ποσοστό της συνολικής έκτασης των 14 στρεμμάτων, ωστόσο σύμφωνα με τον καθηγητή, «οι ανασκαφές έχουν γίνει σε πολύ ενδεικτικά σημεία του οικισμού, τόσο από τα άκρα όσο και από τη μέση. Από τη στιγμή που η εικόνα σε όλα τα σημεία είναι απολύτως η ίδια, δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό να υπάρχει κάτι διαφορετικό ενδιάμεσα».
Τριπλάσιο από τα συνηθισμένα δωμάτιο, εντόπισε η ανασκαφή
Η συστηματική εκπαιδευτική ανασκαφή έξω από το χωριό Νέο Ρύσιο ξεκίνησε το 2016 από το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας. Το 2021, η ανασκαφική έρευνα εντοπίστηκε σε δύο σημεία της Άνω Τράπεζας, στο κεντρικό και το νότιο τμήμα της, και για τα ευρήματα αυτής της περιόδου θα μιλήσει ο κ. Μανωλεδάκης στο συνέδριο για τις αρχαιολογικές εργασίες του έτους 2021 στη Μακεδονία και τη Θράκη, που θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά από τις 10 έως τις 11 Μαρτίου 2022.
Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε πέρυσι η αποκάλυψη του Χώρου Α10. Μέχρι σήμερα έχουν έρθει στο φως περισσότερα από είκοσι πέντε δωμάτια, αλλά αυτός είναι ο μεγαλύτερος χώρος που έχει αποκαλυφθεί. Ενώ οι συνηθισμένες διαστάσεις εσωτερικής πλευράς χώρου στη θέση του Νέου Ρυσίου κυμαίνονται από 1,50 μέχρι λίγο παραπάνω από 2,50μ., ο χώρος αυτός έχει διαστάσεις 6,90x3,90μ. «Αν και στο σημείο έχουν βρεθεί πολλά ευρήματα, δεν έχει ως τώρα εντοπιστεί κάτι, όπως αγγείο σε καλή κατάσταση ή κάποιο άλλο εύρημα που θα μπορούσε να βοηθήσει στην κατανόηση της χρήσης του χώρου», εξηγεί ο κ. Μανωλεδάκης.
Γιατί εγκαταλείφθηκε ο οικισμός;
Πολλά ήταν και το 2021 τα κινητά ευρήματα που εντοπίστηκαν στην περιοχή, κεραμική και ορισμένα μικροαντικείμενα. Από τέτοια ευρήματα προκύπτει εξάλλου και η χρονολόγηση της χρήσης της «τράπεζας» και συγκεκριμένα από τις διάφορες κατηγορίες της κεραμικής. Πρόκειται κατά κανόνα για αγγεία τοπικών εργαστηρίων. Τα εισηγμένα αγγεία είναι λίγα και προέρχονται κυρίως από την ανατολική Ελλάδα, την Αττική και την Κόρινθο. Η κεραμική αυτή στη συντριπτική της πλειονότητα ανήκει στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου και την Αρχαϊκή Εποχή, και συγκεκριμένα κυρίως μεταξύ του 10ου και του 6ου αιώνα π.Χ., ενώ υπάρχουν και αρκετά αρχαιότερα ευρήματα
«Επιβεβαιώνεται και πάλι η χρήση της θέσης από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, ίσως ήδη και από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, μέχρι τον 6ο αιώνα π.Χ.. Κατά συνέπεια, εντείνονται τα ερωτήματα που θέσαμε και πέρσι, αναφορικά με τους λόγους εγκατάλειψης της θέσης στη συγκεκριμένη περίοδο», αναφέρει ο κ. Μανωλεδάκης.
Η χρονική περίοδος έχει ιδιαίτερη σημασία, για τον ίδιο, καθώς, όπως σημειώνει, «πριν τον 6ο αιώνα π.Χ. δε μιλάμε καν για Μακεδόνες στη Θεσσαλονίκη, αλλά για Θράκες». Μπορεί ευρήματα αυτής της περιόδου να υπάρχουν και αλλού, όπως για παράδειγμα στο Καραμπουρνάκι, αλλά εκεί δεν υπάρχουν τα εκτεταμένα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, ούτε μια εικόνα ρυμοτομίας οικισμού.
Η ανασκαφή στην «Τράπεζα Νέου Ρυσίου - Καρδίας» στοχεύει να συμβάλει στη συλλογή πληροφοριών για την ανθρώπινη δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, πολύ πριν από την ίδρυση της πόλης από τον Κάσσανδρο το 316/5 π.Χ., σε μια εποχή δηλαδή που παραμένει ιδιαίτερα σκοτεινή για την περιοχή, λόγω της έλλειψης τόσο γραπτών όσο και αρχαιολογικών μαρτυριών και αποτελεί σήμερα τη μόνη ενεργή συστηματική και παράλληλα εκπαιδευτική ανασκαφή στην ευρύτερη περιοχή νότια-νοτιοανατολικά της Θεσσαλονίκης.
*Τις φωτογραφίες παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μανωλεδάκης