Κάθε κολεξιόν, κάθε σόου, συχνά κάθε χορογραφία ή εικαστική προσέγγιση, δεν αποτελεί τίποτα λιγότερο από τον τρόπο που ο δημιουργός συνθέτει θραύσματα εικόνων και εννοιών που τον έχουν συναρπάσει για να δημιουργήσει κάτι νέο, δικό του. Τι οδήγησε την Μαρία Γκράτσια Κιούρι του Dior στην δημιουργία της Cruise 2022 που παρουσιάστηκε στο Καλλιμάρμαρο;
Το καπέλο του ψαρά στις ελληνικές θάλασσες, τα λευκά κοστούμια της Μάρλεν Ντίτριχ που πρώτη εισήγαγε τόσο πειστικά το ανδρόγυνο ύφος στη μόδα, η γλυπτική κίνηση του Αλέξανδρου Ιόλα όταν ήταν χορευτής και τον φωτογράφιζε η Nelly στην Ακρόπολη, οι συγκλονιστικές εικόνες της Ισιδώρας και της Τερέζας Ντάνκαν στoν Παρθενώνα ακριβώς πριν από έναν αιώνα, τα έργα του Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο που φέρει την Ελλάδα σε κάθε του καμβά, είναι μερικές από τις κυρίαρχες αναφορές της καλλιτεχνικής διευθύντριας του οίκου Dior. Οι αναφορές, οι θραυσματικές εικόνες -πλήρους νοήματος όμως- που συνέθεσαν αρχικά την ακαδημαϊκή δομή και στη συνέχεια αυτή καθ’αυτή τη δημιουργία των ρούχων για τη συλλογή Cruise 2022 που σχεδίασε με μήτρα την Ελλάδα.
Και φυσικά το έκανε αυτό με έναν τρόπο που δεν θύμιζε μουσειακή ωδή στο αρχαιοελληνικό σύμπαν, αλλά εντάσσοντας τις αναφορές της με σεβασμό μα και ακομπλεξάριστα στην σύγχρονη δημιουργία, στη στιγμή που ζούμε με ότι αυτό σημαίνει: από τις ανάγκες της γυναίκας που ακόμα περπατά ανάμεσα σε δεκάδες εμπόδια αλλά διαρκώς ενδυναμώνει τη θέση της και ισχυροποιεί τη φωνή της, ως τις ειδικές συνθήκες της πανδημίας και όσα άλλαξαν στη ζωή μας. Είναι μάλλον αφελές να περιμένεις ότι μια συλλογή που σχεδιάστηκε με οδηγό την Ελλάδα θα είχε μόνο πέπλα και πόρπες και κλασικές αναφορές. Κυρίως όταν μιλάς για την Μαρία Γκράτσια Κιούρι την επαναστάτρια, φεμινίστρια, διανοούμενη της μόδας και φυσικά για έναν διεθνή οίκο μόδας που απευθύνεται σε ένα κοινό εκατομμυρίων ατόμων. Το ακαδημαϊκό και το επαναστατικό πρέπει να συνομιλεί διαρκώς με το εμπορικό.
Η μοναδική οπτική του Τζόρτζιο ντε Κίρικο
Η πρώτη εμφανής αναφορά της Cruise 2022 είναι στον αρχαιοελληνικό πέπλο. Όμως εδώ δεν υπάρxει το στοιχείο της έκπληξης, της καινοτομίας για τον οίκο Dior, αφού ο πέπλος εδώ και δεκαετίες έγινε κυτταρικό στοιχείο της ταυτότητάς του, μέσα από τις δημιουργίες του ίδιου ιδρυτή του οίκου. Μια από τις πλέον κρίσιμες αποφάσεις ήταν προφανώς το πώς θα ενταχθεί η συλλογή, το σόου, στο Καλλιμάρμαρο. Ο τρόπος επισκέπτεται κάποιος για πρώτη φορά το Στάδιο, νιώθοντας το μεγαλείο του μεγέθους του αλλά και του πόσο άδειου είναι, ένας ιερός καμβάς ανέγγιχτος, δεν μπορούσε να μην είναι καθοριστικός. Εδώ ήταν σαφής και η επιρροή από τους πίνακες του Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο, την αίσθηση των μεγάλων αρχαίων σταδίων, με τους κίονες και τις μοναχικές μορφές. Τις μορφές των αγαλμάτων που στέκουν. Ετσι αποφασίστηκε να μην χρησιμοποιηθεί κανένα σκηνικό στο στάδιο, πέρα από τις μεγάλες εστίες που έφεγγαν με φωτιά. Το έργο «Οι ανησυχητικές μούσες» που δημιούργησε ο ντε Κίρικο το 1917 είναι μια σαφής αναφορά.
Η Ισιδώρα Ντάνκαν και το σώμα που ξυπνά από αιώνες λήθης
Εχει ενδιαφέρον ότι οι βασικές επιρροές για αυτή την κολεξιόν εντοπίζονται περίπου στην ίδια χρονική στιγμή, στην πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Δεν είναι μόνο ο ντε Κίρικο, ο άνθρωπος που γεφύρωσε τον κλασικισμό με τον πρώιμο σουρεαλισμό (έννοιες που σαφώς μπορεί κανείς να διακρίνει στις δημιουργίες της Κιούρι). Είναι και οι εμβληματικές εικόνες της Ισιδώρας Ντάνκαν και της θετής κόρης της Τερέζα που έβγαλε ο σπουδαίος φωτογράφος Εdward Steichen.
Η Ντάνκαν άλλαξε τον κώδικα του μοντέρνου χορού, βασιζόμενη απολύτως στην ιδέα της ελευθερίας και της αρμονίας της αρχαίας Ελλάδας. Αλλωστε πριν καν επισκεφθεί την Ελλάδα, έχοντας στον μυαλό της τον Παρθενώνα, έλεγε η Ντάνκαν: «Θα χορέψει για το σώμα που ξυπνάει από αιώνες λήθης σε μια νέα μορφή, όχι πλέον σε πόλεμο με την πνευματικότητα και τη διανόηση, αλλά για να τις ενώσει σε μια υπέροχη αρμονία». Η αίσθηση του θροϊσματος, της κίνησης, της διαφάνειας που ακουμπά το ιδρωμένο σώμα, όπως σε αυτές τις εικόνες της Ντάνκαν τις είδαμε -και αιώνες πριν στα αγγεία της αρχαιότητας- αναδύθηκαν σε δημιουργίες της Κιούρι στο Καλλιμάρμαρο.
Ο Ιόλας στον Παρθενώνα και ο καλπασμός των αλόγων
Ο Παρθενώνας και ο χορός λοιπόν. Περίπου 20 χρόνια μετά, ο Αλέξανδρος Ιόλας που στη συνέχεια έγινε ο παγκοσμίου φήμης συλλέκτης με τη συγκλονιστική ζωή -που θα μπορούσε να γίνει ταινία- ξεκινούσε την καριέρα του ως χορευτής. Πόζαρε για την Nelly’s, στον Παρθενώνα, με το χέρι απλωμένο μπροστά σαν δέηση, ή σαν πρόσκληση για χορό στον ίδιο τον ναό. Πόζαρε πεσμένος στο ιερό χώμα, αποκαμωμένος. Μια εικόνα συγκλονιστική, που επίσης επηρέασε την Κιούρι. Oταν χρόνια μετά ρώτησαν τον Ιόλα γιατί ήταν χορευτής, απάντησε με τον μοναδικό του τρόπο: «Κοίταξε, γλυκέ μου, πώς χορεύει η βροχή. Δες πώς χορεύουν τα δένδρα στον αέρα. Άκου πώς σφυρίζει ο άνεμος. Παρατήρησε τον καλπασμό των αλόγων. Τον χορό των νιφάδων του χιονιού. Όλα στο σύμπαν έχουν ένα ρυθμό. Όλα χορεύουν. Γιατί να μη χορέψω εγώ…». Η συγγένεια με την Ντάνκαν σε αυτή την στάση ζωής είναι συγκλονιστική.
Αλλά εδώ συναντάμε και έναν κρίκο ακόμα με τη συλλογή και το moodboard της Μαρίας Γκράτσια Κιούρι: τον Ντε Κίρικο. O Iόλας φαίνεται ότι αποφάσισε να ασχοληθεί με τα εικαστικά όταν αντίκρισε για πρώτη φορά στη ζωή του ένα έργο του Ντε Κίρικο σε μια γκαλερί. Μάλιστα το αγόρασε με δόσεις.
Από την Αννα Πάβλοβα στην Ντίτριχ, στο Καλλιμάρμαρο
Eνα από τα φορέματα που προκάλεσαν πολλές συζητήσεις, ήταν αυτό που έκλεισε το σόου του Dior στο Καλλιμάρμαρο. Το φόρεμα κύκνος. Εδώ η αναφορά της Κιούρι ήταν μια μυθική γυναίκα που με διαφορετικούς τρόπους την οδήγησε σε αυτή την κολεξιόν: η Μάρλεν Ντίτριχ. Το 1935 σε ένα από τα εξωφρενικά χολιγουντιανά πάρτι, η σταρ ντύθηκε Λήδα -πρόκειται για την θρυλική βασίλισσα της Σπάρτης που ερωτεύθηκε ο Δίας. Μεταμόρφωσε την Αφροδίτη σε κύκνο και ο ίδιος μεταμορφώθηκε σε αετό και προσέγγισαν την Λήδα η οποία έσπευσε να πάρει αγκαλιά τον κύκνο…
Βέβαια, δεν ήταν η Ντίτριχ αυτή που εισήγαγε με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο την έννοια του κύκνου στη μόδα. Αυτό είχε αρχίσει αρκετά χρόνια πριν για την ακρίβεια στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η εμφάνιση της Αννα Πάβλοβα ως κύκνου στη σκηνή προκάλεσε ακαριαία τεράστια επίδραση στον χώρο της μόδας. Οσο για την Τέχνη, από τις αρχαιότητες ως τον ντα Βίντσι, οι απεικονίσεις είναι εκατοντάδες...
Η λευκότητα και η προσωπικότητα της Ντίτριχ διατρέχουν και άλλη μια τάση που είδαμε στην Cruise 2022. Είναι τα υπέροχα, λευκά κοστούμια ρευστά, η ανδρόγυνη απάντηση στον πέπλο. Ο τρόπος που τα φορούσε η Μάρλεν Ντίτριχ, η σταρ που έβλεπε την μόδα εικονοκλαστικά, ήταν μοναδικός. «Ντύνομαι για την εικόνα. Όχι για τον εαυτό μου, τους άνδρες, τη μόδα, το κοινό».
Το μανιφέστο της Μαρία Γκράτσια Κιούρι
Το μανιφέστο της Κιούρι αποκαλύφθηκε στην Cruise 2022 μέσα από πλήθος στοιχείων που δεν γίνονται αντιληπτά από την πρώτη στιγμή. Όπως ένα έργο τέχνης πρέπει να παρατηρήσεις, να δεις τις διαστάσεις πίσω από το προφανές. Τη σύνδεση και τη σύνθεση, όπως για παράδειγμα στα αριστουργηματικά φορέματα με τις πτυχώσεις που δημιουργήθηκαν από μετάξι που παράγεται και υφαίνεται με τον παραδοσιακό, σχεδόν αρχαίο τρόπο, ως σήμερα στο Σουφλί. Πάνω σε αυτό το μετάξι η Κιούρι ενσωμάτωσε κώδικες του οίκου Dior, σε άλλη κλίμακα: ρίγες και πιε ντε πουλ. Για αυτό αγαπά να λέει η Κούρι ότι η συλλογή αυτή δοξάζει την έννοια της κοινότητας αφού ένωσε πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους, τεχνίτες και καλλιτέχνες.
Αλλά και πέρα από το προφανές. Στις απολύτως σπορτίφ δημιουργίες της, με το κυανό μπλε και το λευκό να κυριαρχούν, οι επιρροές από την αρχαία Ελλάδα είναι εκεί. Είναι στα σχέδια που ζωγράφισε ο Piettro Ruffo σε συνομιλία με σκηνές πάλης από τα αρχαιοελληνικά αγγεία και στα αγγεία από τη συλλογή του Ιόλα. Αγαπημένη αναφορά, αναπάντεχη, είναι και αυτή στα κλασικά καπέλα που φοράνε οι Ελληνες ψαράδες. Τα είδαμε στην κολεξιόν φορεμένα κυρίως με κλασικές μαρινιέρες. Τα δημιούργησε όλα τα ατελιέ Τσαλαβούτας που δημιουργήθηκε το 1936 στον Πειραιά, μια κλασική οικογενειακή επιχείρηση. Μάλιστα πρόγονοι τους έφτιαχναν καπέλα για ψαράδες στην Υδρα από τον 19ο αιώνα.
Η ελληνική λαλιά στα αυτιά της Κιουρί όταν ήταν παιδί στην Πούλια
Κάπως έτσι συγκροτήθηκε ο μοναδικός κόσμος που δημιούργησε η Μαρία Γκράτσια Κιούρι, με μήτρα την Ελλάδα. Μια χώρα που η Κούρι αγαπά και γνωρίζει βαθιά, πέρα από την προφανή σχέση που έχουν πολλοί δημιουργοί με την χώρα μας. Αλλωστε ο πατέρας της κατάγεται από ένα χωριό στην Πούλια, πλάι σε ελληνόφωνα χωριά και της είναι γνώριμη η λαλιά μας. Ενώ ένα από τα σημαντικά ταξίδια που έκανε στη ζωή της, ήταν στα 18 της χρόνια, όταν βρέθηκε στα Μετέωρα, τόπο στον οποίο θέλει να επιστρέψει.
Κάπως έτσι, πέρα από το προφανές σε πρώτη ανάγνωση, το σόου αυτό καθ’ αυτό που έγινε στο Καλλιμάρμαρο, οι αναφορές στην Ελλάδα δεν θα είναι εφήμερες αλλά διαρκείς, ραμμένες πάνω στα ρούχα της κολεξιόν, υφασμένες ακόμα και με τρόπο που δεν μπορείς ακαριαία να αναγνώσεις σε αυτά. Και πρέπει να προσπαθήσεις να ξεφύγεις από το κλισέ του φαντασμαγορικού για να δεις την ομορφιά, την Τέχνη, την πρόθεση.
