Το Υπουργείο Πολιτισμού ανταποκρινόμενο σε πάγιο αίτημα της τοπικής κοινωνίας Εδεσσας, δρομολογεί την αποκατάσταση του οθωμανικού τεμένους Γενί Τζαμί.
Στον αστικό πυρήνα της Έδεσσας, στην πλατεία Μουσείου, μετά την ολοκλήρωση της αρχιτεκτονικής, της στατικής και της ηλεκτρομηχανολογικής μελέτης εφαρμογής για την αποκατάσταση και ανάδειξη του μνημείου.
Το μοναδικό τζαμί που διασώζεται στην Εδεσσα
Το Γενί Τζαμί είναι το μοναδικό, από τα εννέα μουσουλμανικά τεμένη που υπήρχαν στην πόλη της Έδεσσας. Διασώζεται σχεδόν ακέραιη, η κατασκευή του, ενώ είναι από τα λίγα τζαμιά του ευρύτερου ελλαδικού χώρου, χωρίς θρησκευτική χρήση, που διατηρεί τον μιναρέ στο σύνολο της κατασκευής του. Η ίδρυσή του μπορεί να αναχθεί, με αρκετή ασφάλεια, στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα. Το 1912 ήδη λειτουργούσε ως κρατητήριο. Το 1924 πέρασε στην κυριότητα της Υπηρεσίας Διαχειρίσεως Ανταλλαξίμων Μουσουλμανικών Κτημάτων. Το 1937 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο. Η σημερινή εικόνα του είναι αποτέλεσμα των επεμβάσεων του 19ου αιώνα.
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Η αποκατάσταση και ανάδειξη του οθωμανικού τεμένους Γενί Τζαμί με σκοπό την επανάχρησή του και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του, στη βάση αρχιτεκτονικής μελέτης που έχει ενσωματώσει τις παρατηρήσεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, εντάσσεται στις επεμβάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού στην πρωτεύουσα της Πέλλας, με επίκεντρο την προστασία και την ανάδειξη των μνημείων της πόλης που συνδέονται με την περίοδο της οθωμανοκρατίας. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού συνεργάζονται στενά με τους τοπικούς φορείς για την ολοκλήρωση του έργου της αποκατάστασης, ώστε το Γενί Τζαμί να ενταχθεί λειτουργικά στην πολιτιστική ζωή της πόλης, ενισχύοντας συγχρόνως τον μνημειακό της πλούτο. Η Έδεσσα συνδυάζει πολιτιστικό απόθεμα όλων των περιόδων και ένα φυσικό περιβάλλον που της προσδίδουν τις προϋποθέσεις για να αναδειχθεί σε προορισμό υψηλής επισκεψιμότητας».
Το Γενί Τζαμί και η αρχιτεκτονική του
Το Γενί Τζαμί ανήκει στο πιο διαδεδομένο τύπο οθωμανικών τεμένων, με τετραγωνικής κάτοψης αίθουσα προσευχής, κιονοστήρικτη ανοιχτή στοά (ρεβάκ), μιναρέ που εδράζεται σε ορθογωνική βάση στην εξωτερική δυτική γωνία του κύριου κτίσματος. Ο διάκοσμος της αίθουσας προσευχής είναι ζωγραφικός και αναπτύσσεται στο σύνολο των επιφανειών των τοιχοποιιών και του τρούλου. Η επιμήκης, ανοιχτή στοά διαμορφώνεται με τέσσερις κίονες, οι οποίοι στηρίζουν επτά τόξα που φέρουν τρεις μικρούς τρούλους.
Ο μιναρές αποτελείται από βάση που εξελίσσεται σε κόλουρη πολυπρισματική πυραμίδα, ύψους 3,40 μέτρων, και σε κυλινδρικό κορμό, ύψους 11,45 μέτρων, μέχρι τον εξώστη, και σε ένα μικρότερης διαμέτρου κυλινδρικό τμήμα. Διατηρείται σε μέτρια κατάσταση ο διάκοσμος του τρούλου. Παρατηρούνται σημαντικά προβλήματα υγρασίας και ανάπτυξης βλάστησης λόγω ελλιπούς στεγάνωσης. Στο ανώτερο τμήμα, πάνω από τον εξώστη του μιναρέ, παρατηρείται αστοχία της τοιχοποιίας με εκδήλωση διαμπερούς κατακόρυφης ρηγμάτωσης σημαντικού εύρους καθώς και σημαντική διατάραξη της τοιχοποιίας της κωνικής απόληξης του μιναρέ. Παρατηρούνται, επίσης, κατακόρυφες ρωγμές σε ζώνες ανοιγμάτων σε όλες τις περιμετρικές τοιχοποιίες του τεμένους τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά αλλά και ρηγματώσεις στους κίονες του προστώου.
Η στατική μελέτη προτείνει τη συντήρηση και αποκατάσταση της επιστέγασης, την αποκατάσταση των σφονδυλωτών κιόνων του προστώου, τις αναδομήσεις-συρραφές των ρωγμών, την αποκατάσταση - ενίσχυση του μιναρέ, την κατασκευή περιμετρικού αποστραγγιστικού συστήματος. Η αρχιτεκτονική μελέτη, ως προς το τέμενος, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, προτάσεις για επεμβάσεις που αφορούν στην προσεκτική αφαίρεση των βυζαντινών κεραμιδιών της στέγης, προκειμένου να επανατοποθετηθούν εκείνα που βρίσκονται σε καλή κατάσταση, στην εξυγίανση των θόλων με προσοχή στο εσωτερικό τοιχογραφικό διάκοσμο, στην αποκατάσταση της κωνικής απόληξης του μιναρέ, στην καθαίρεση των σαθρών και νεωτερικών αρμολογημάτων και στην αντικατάστασή τους με νέα, από συμβατά υλικά.
Οι μελέτες ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων περιλαμβάνουν αυτές του φωτισμού για την ανάδειξη των εξωτερικών όψεων και του εσωτερικού του τεμένους, της ηλεκτρικής εγκατάστασης, του κλιματισμού, αποχέτευσης και της ύδρευσης, μέτρα πυροπροστασίας, μελέτη συστήματος αντικεραυνικής προστασίας.